|
==Życie==
Rashid ad-Din pochodził z [[Żydzi|żydowskiej]] rodziny mieszkającej w Hamadanie. Był kształcony na lekarza, i w takim charakterze dostał się na dwór [[Ilchanidzi|ilchana]] [[Abaka-chan|Abaki]] ([[1265]] - [[1282]]). Mając 30 lat przeszedł na [[Islam]]. Prawdziwie wielką karierę zaczął robić za panowania [[Mahmud Ghazan|Mahmuda Ghazana]] ([[1295]] — [[1304]]), który w [[1298]] roku mianował go swoim [[wezyr]]em. Był on architektem większości reform tego władcy, i to zana jego zachętąpolecenie rozpoczął pisanie historii [[Mongołowie|Mongołów]], która później stała się podstawą jego głównego dzieła, ''Dżami at-Tawarich'' (Zbiór kronik). Reformy Rashida rzeczywiście doprowadziły do poprawy kondycji ekonomicznej ludności państwa, chociaż nie w stopniu tak rewolucyjnym jak to przedstawia on w swoim dziele. Samemu Rashidowi osiągnięta pozycja przyniosła wielkie bogactwo. Dzięki swoim wpływom zdobył on ogromne posiadłości ziemskie w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]] i u podnóża [[Kaukaz|Kaukazu]]. Administracja mongolskich władców Persji stała się "biznesem rodzinnym". Z czternastu synów Rashida ad-Dina ośmiu zarządzało prowincjami imperium na terenie dzisiejszego Zachodniego Iranu, [[Gruzja|Gruzji]], [[Irak|Iraku]] oraz [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]]. Rashid był tak bogaty, że był w stanie ufundować całą dzielnicę w stolicy nowego ilchana [[Oldżajtu]] ([[1304]] - [[1316]]), [[Sultanije]]. Ściągnęło to jednak na niego nienawiść wielu ludzi. Za panowania Oldżajtu Rashid musiał walczyć o wpływy w administracji z dwoma innymi nominalnymi wezyrami, [[Sad ad-Din Sawadżi|Sad ad-Dinem Sawadżim]] i [[Aliszah|Tadż ad-Din Aliszahem]]. W roku [[1312]] udało mu się doprowadzić do skazania na śmierć tego pierwszego i zastąpienia go właśnie Aliszahem. Wkrótce jednak i on stał się jego wrogiem, tak że ichan zdecydował się rozdzielić sfery zarządzania tych dwóch, tak by ich walka nie paraliżowała działalności administracji. Aliszah miał zarządzać zachodnim Iranem, [[Irak]]iem i Azją Mniejszą, zaś Rashid resztą państwa. Oldżajtu zmarł [[27 grudnia]] [[1316]] roku na bliżej nieokreśloną chorobę żołądka, co od razu wywołało pogłoski o otruciu. Po jego śmierci Rashid musiał ustąpić ze stanowiska, jednak powrócił na nie po pewnym czasie dzięki zachęcie i poparciu [[Czoban]]a, dowódcy wojsk i regenta przy niepełnoletnim synu Oldżajtu [[Abu Said]]zie ([[1317]] - [[1335]]). Wkrótce jednak pod wpływem Aliszaha Czoban wycofał swoje poparcie, i Rashid ad-Din został oskarżony o otrucie Oldżajtu, co było o tyle łatwe, że był on osobistym lekarzem ilchana. Rashid został uznany za winnego i skazany wraz ze swoim niepełnoletnim synem, który miał mu pomagać w dokonaniu zbrodni. [[17 lipca]] [[1318]], po wcześniejszym zabiciu na jego oczach syna, Rashid został przerąbany mieczem na pół - tak jak niegdyś kazał stracić Sad ad-Dina. Oskarżenia wobec Rashida były bezpodstawne - prawdziwym powodem jego śmierci była nienawiść rywali w walce o władzę i koczowniczej arystokracji, której nie podobały się jego reformy chroniące ludność przed nieograniczonym wyzyskiem. Po dojściu do pełnoletniości i pokonaniu Czobana w roku [[1328]] Abu Said mianował wezyrem syna Rashida, [[Ghijas ad-Din Muhammad Raszidi|Ghijas ad-Dina Muhammada Raszidi]], który kontynuował politykę ojca, twierdząc przy tym że przebaczył ludziom winnym jego śmierci.
==Dzieło==
[[Grafika:Muhammad 3.jpg|thumb|[[Wniebowstąpienie]] [[Mahomet|Mahometa]] - ilustracja z ''Historii powszechnej'']]
Mahmud Ghazan polecił Rashidowi napisanie historii Mongołów, począwszy od czasów [[Czyngis-chan]]a, tak by pamięć o ich czynach nie zaginęła. W ten sposób powstała ''Tarik-i mobarak-i Ghazani'', historia panowania Ghazana i jego przodków. Źródłem do niej była przede wszystkim ustna tradycja Mongołów, znana przez samego chana, przedstawiciela [[Kubilaj-chan]]a na dworze Ghazana, [[Zheng Xiang Bolod]]a, jak i inne osoby na jego dworze. Poza tym Rasid dysponował niezachowanym do naszych czasów kronikami mongolskimi i dokumentami znajdującymi się w posiadaniu Ilchanidów. ''Tarik-i mobarak-i Ghazani'' zostało ukończone niedługo po śmierci Ghazana, ale nowy ilchan, Oldżajtu, zachęcił Rashida do rozszerzenia zakresu swojego dzieła na całą historię ludzkości od [[Adam i Ewa|Adama]] począwszy. W związku z powyższym ''Tarik-i mobarak-i Ghazani'' stało się tylko rdzeniem poszerzonego dzieła, które ostatecznie otrzymało nazwę ''Dżami at-Tawarich'' (Zbiór kronik). Oprócz Mongołów i krajów islamskich w dziele tym omawiano też historię innych znanych Mongołom ludów [[Ludy tureckie|Turków]], [[Chińczycy|Chińczyków]], [[Hindusi|Hidusów]], Żydów i [[chrześcijaństwo|chrześcijan]]. W przypadku tych ostatnich głównym źródłem z którego korzystał Rashid była ''Chronicon pontificum et imperatorum'' (Kronika papieży i cesarzy) [[Marcin z Opawy|Marcina z Opawy]].
Tytuł ''Dżami at-Tawarich'' przekłada się często jako "Historia powszechna" i rzeczywiście być może jest to pierwsze dzieło, które na takie miano zasługuje. Największą wartość ma jednak ta część historii Rashida, która pierwotnie stanowiła ''Tarik-i mobarak-i Ghazani'' - jest to najważniejsze z istniejących źródło do historii nie tylko [[Ilchanidzi|Ilchanidów]], ale całego [[Imperium Mongolskie]]ego, mimo pewnego subiektywizmu w ocenie wypadków, z którymi był związany sam autor. Dzieło Rashid ad-Dina było bardzo obszerne i niestety nie wszystkie jego części dotrwały do naszych czasów. Zawieraj ono piękne ilustracje, które wykonano prawdopodobnie pod kierunkiem samego historyka.
Najsłynniejszym dziełem Rashida ad-Dina stała się ''Historia powszechna'' ([[język perski|per.]] ''Jami al-Tawarikh''), którą spisał w [[język perski|języku perskim]]. Powstała na zlecenie Mahmuda Ghazana i początkowo miała zawierać opisywać losów imperium [[Mongołowie|Mongołów]]. Potem Rashid ad-Din rozszerzył ja na losy ludzkości od [[Adam i Ewa|Adama]] do czasów mu współczesnych. Prace nad dziełem trwały w latach [[1307]] — [[1316]].
Rashid ad-Din miał dostęp do kronik imperium mongolskiego z okresu Czyngis-chan. Porównania jego historii z zapisami chińskimi świadczą o rzetelności w przedstawieniu historii wielkiego wodza Mongołów. Jednak relacje dotyczące bardziej mu współczesnych wydarzeń związanych z losami Mongołów w Persji są skażone subiektywnym podejściem urzędnika dworskiego. Mimo wszystko współcześni historycy uznają jego prace za najlepsze źródło pisane dotyczące tego okresu.
Dzieło Rashid ad-Dina było bardzo obszerne i niestety nie wszystkie jego części dotrwały do naszych czasów. Fragmenty te zawierają pięknie zdobione ilustracje, które wykonano prawdopodobnie pod kierunkiem samego historyka.
Część druga ''Historii powszechnej'' opisuje losy następców Czyngis-chana, a trzecia Ilchanidów.
==Linki zewnętrzne==
|
