Spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Artykulacja: poprawa linków |
BartekChom (dyskusja | edycje) WP:SK, szablony, Jeszcze inny sposób dojścia do właściwej artykulacji |
||
Linia 1:
'''Spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana''' to rodzaj dźwięku [[spółgłoska|spółgłoskowego]], występującego w niektórych [[język naturalny|językach naturalnych]]. W Polsce jest potocznie nazywana ''"ł" aktorskim'', ''scenicznym'', ''szlacheckim'' lub ''kresowym''.
== Artykulacja ==
* modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, jest to [[spółgłoska płucna egresywna]]▼
* tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej - jest to [[spółgłoska ustna]]▼
* pod względem miejsca artykulacji jest to [[spółgłoska zębowa]]▼
* dodatkowo tylna część języka unosi się ku górze, co nazywamy [[welaryzacja|welaryzacją]]▼
Artykulacji tej spółgłoski można nauczyć się w następujący sposób. Ułożyć przednią krawędź języka za przednimi górnymi zębami a resztę języka wnieść jak do wymowy samogłoski [{{IPA|
▲W czasie [[artykulacja (fonetyka)|artykulacji]] głoski {{IPA|[ɫ]}}:
▲*modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, jest to [[spółgłoska płucna egresywna]]
▲*tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej - jest to [[spółgłoska ustna]]
▲*jest to [[spółgłoska boczna]] - powietrze przepływa po bokach [[język (anatomia)|język]]a
▲*pod względem miejsca artykulacji jest to [[spółgłoska zębowa]]
▲*dodatkowo tylna część języka unosi się ku górze, co nazywamy [[welaryzacja|welaryzacją]]
== Przykłady ==▼
▲Artykulacji tej spółgłoski można nauczyć się w następujący sposób. Ułożyć przednią krawędź języka za przednimi górnymi zębami a resztę języka wnieść jak do wymowy samogłoski {{IPA|[u]}}, przy takim ułożeniu starać się wymówić głoskę {{IPA|[l]}}. Alternatywnie wymawiając zębowe {{IPA|[l]}} równocześnie starać się wymówić samogłoskę {{IPA|[u]}} bez odrywania języka od zębów i zaokrąglania ust.
* Głoska ta występowała w [[język staropolski|języku staropolskim]]. Współcześnie w wyniku [[wałczenie|wałczenia]]
* W [[język angielski|języku angielskim]] spółgłoska podobna do opisanej wyżej tylko o artykulacji [[spółgłoska dziąsłowa|dziąsłowej]] występuje jako jeden z [[alofon|alofonów]] fonemu /{{IPA|
▲==Przykłady==
▲*Głoska ta występowała w [[język staropolski|języku staropolskim]]. Współcześnie w wyniku [[wałczenie|wałczenia]] /ł/ wymawia się jako [[spółgłoska półotwarta wargowo-miękkopodniebienna|{{unicode|[w]}}]]. Proces ten zachodził nierównomiernie. W dialektach kresowych (pod wpływem [[języki wschodniosłowiańskie|języków wschodniosłowiańskich]]), jak również w pewnych innych regionach, takich jak wschodnie Kujawy i Sandomierszczyzna, zachowała się dawna wymowa. Wymowa tradycyjna była także forsowana do połowy [[XX wiek]]u w środowiskach, w których posługiwanie się językiem było częścią zawodu. Dzisiaj głoska ta jest używana wyłącznie przez aktorów starszego pokolenia i Polaków mieszkających na terenach Litwy i Białorusi.
* W [[język portugalski|języku portugalskim]]: ''mil'' [{{IPA3|miɫ}}] "tysiąc" (ale w Brazylii zamiast [{{
* w [[język rosyjski|języku rosyjskim]]: ''малый'' [{{IPA3|ˈmaɫɨj}}] "mały"▼
▲*W [[język angielski|języku angielskim]] spółgłoska podobna do opisanej wyżej tylko o artykulacji [[spółgłoska dziąsłowa|dziąsłowej]] występuje jako jeden z [[alofon|alofonów]] fonemu {{IPA|/l/}} w standardowej wymowie brytyjskiej ([[Received Pronunciation]]). Przed fonemami spółgłoskowymi (z wyjątkiem {{IPA|/j/}}) i na końcu wyrazów wymawiane jest {{IPA|[ɫ]}} czyli tzw. ''ciemne l'' (''niskie l''). W pozostałych przypadkach tj. przed samogłoską albo {{IPA|/j/}} wymawiane jest {{IPA|[l]}} tzw. ''jasne l'' (''wysokie l''). W [[amerykańska odmiana języka angielskiego|wymowie amerykańskiej]] wymawiane jest w większości przypadków ‘ciemne l’.
▲*W [[język albański|języku albańskim]]: ''halla'' {{IPA3|[ˈhaɫa]}} "pacha"
▲*W [[język portugalski|języku portugalskim]]: ''mil'' [{{IPA3|miɫ}}] "tysiąc" (ale w Brazylii zamiast [{{IPA|ɫ}}] używa się [w])
▲*w [[język rosyjski|języku rosyjskim]]: ''малый'' [{{IPA3|ˈmaɫɨj}}] "mały"
▲*w [[język turecki|języku tureckim]]: ''kızıl'' {{IPA3|[kɯzɯɫ]}} "czerwony"
{{spółgłoski}}
|