Ciemiernik czerwonawy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne (linki. lit.) |
redakcja, drobne merytoryczne, trzeba uzupełnić skrótowe przypisy |
||
Linia 2:
|nazwa=Ciemiernik czerwonawy
|obrazek=Helleborus purpurascens.jpg
|system=Reveala
|podkrólestwo=[[Rośliny naczyniowe|naczyniowe]]
|nadgromada=[[Rośliny nasienne|nasienne]]
|gromada=[[okrytonasienne]]
|klasa=''[[Ranunculopsida]]''
|rząd=[[jaskrowce]]
|rodzina=[[jaskrowate]]
|rodzaj=[[ciemiernik]]
|gatunek=ciemiernik czerwonawy
|łacina=''Helleborus purpurascens'' Waldst. & Kit.
▲|status IUCN=LC
|wikispecies=
|commons=Helleborus purpurascens
}}
{{cechy taksonu|chroniony|trujący}}
'''Ciemiernik czerwonawy, ciemiernik purpurowy''' (''Helleborus purpurascens'' Waldst. & Kit.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[
=== Rozmieszczenie geograficzne ===▼
▲'''Ciemiernik czerwonawy, ciemiernik purpurowy''' (''Helleborus purpurascens'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[Roślina wieloletnia|rośliny wieloletniej]] należący do rodziny jaskrowatych. W Polsce dziko występuje tylko w [[Bieszczady|Bieszczadach]] na kilku stanowiskach (m.in. Małe Jasło, Okrąglik, Rypi Wierch).
W zasięgu ogólnym ciemiernik purpurowy uważany był, niezbyt precyzyjnie, za [[endemit|gatunek endemiczny]] dla [[Karpaty|Karpat]] lub Karpat Wschodnich
=== Charakterystyka ===▼
''Helleborus purpurascens'' jest [[hemikryptofit]]em o budowie polikormonicznej, stąd w praktyce nie można ustalić granic pojedynczego osobnika (genety).
▲===Rozmieszczenie geograficzne===
;[[Łodyga]]: Gruba, wzniesiona, o wysokości 15-30 cm. [[Kłącze]] ma długowieczne, masywne - pojedyncza [[rameta]] (kępa) może osiągnąć średnicę kilkudziesięciu centymetrów. Część podziemna stanowi główną jego biomasę, wobec stosunkowo niewielkiego pędu generatywnego i liści odziomkowych. [[Pęd generatywny]] rozpoczyna wzrost wczesną wiosną bezpośrednio po ustąpieniu śniegu (marzec-kwiecień).
▲W zasięgu ogólnym ciemiernik purpurowy uważany był, niezbyt precyzyjnie, za [[endemit|gatunek endemiczny]] dla [[Karpaty|Karpat]] lub Karpat Wschodnich (Májovský 1956; Szafer & Zarzycki 1977). Ściślej uznać go należy za [[subendemit dacki]] (Lacza 1957; Soó 1966) z głównymi ośrodkami występowania w Karpatach Południowych i Wschodnich, Górach Bihorskich, na Wyżynie Transylwańskiej, Pogórzu Północno-Węgierskim oraz Podolu Zachodnim. Natomiast w [[Góry Dynarskie|Górach Dynarskich]] i na [[Bałkany|Bałkanach]], skąd podawany jest przez różnych autorów (Schiffner 1889; Lacza 1957; Ralska-Jasiewiczowa 1960; Tutin 1964), występują raczej zbliżone do niego morfologicznie [[gatunki sympatryczne]] jak np.: [[ciemiernik rdzawoczerwony|H. atrorubens]] (Góry Dynarskie), [[ciemiernik serbski|H. serbicus]] ([[Góry Wschodnioserbskie]]), ''H. odorus f. purpureiformis'' (Bałkany). Zgodne jest to z postulatem iż południowa granica zasięgu ciemiernika purpurowego przebiega w Karpatach Południowych (Soó 1966). Zagadnienie to wymaga jednak szczegółowych badań.
;[[Kwiat]]y: Od 1 do kilkunastu na łodydze, zwykle 2-5. Listki [[okwiat]]u z zewnątrz są podbarwione fioletowo, wewnątrz liliowosine, w wyższych położeniach górskich wyraźnie ciemniejsze niż w dolinach.. Okwiat 5-działkowy, liczne pręciki, słupków zwykle 5, [[słupkowie]] apokarpijne. Liczba kwiatów na pędzie oraz liczba słupków i miodników w słupkowiu zmienna osobniczo i populacyjnie, nawet w obrębie klasy wiekowej, czy też wielkościowej. Rozwijające się kwiaty zasadniczo są odporne na przymrozki, które wstrzymują jedynie ich wzrost, natomiast uszkodzenia może powodować marznący deszcz. Kwitnie od lutego do kwietnia.
;[[Owoc]]e, [[nasiona]]: [[mieszek (botanika)|Mieszki]] bez dzióbka z kilkunastoma czarnymi błyszczącymi nasionami, wysypującymi się pod koniec czerwca, nasiona bez [[elajosom]]ów.▼
▲===Charakterystyka===
;[[Biotop]], wymagania: Spotykany jest zarówno na ubogich, płytkich glebach szkieletowych, jak i na głębokich, bogatych w próchnicę. Preferuje miejsca zasobniejsze w wilgoć, chociaż zdecydowanie unika miejsc silnie wilgotnych. Spotykany jest również na siedliskach ciepłych i nasłonecznionych, lecz tam zazwyczaj nie wytrzymuje konkurencji z roślinnością trawiastą. Występowanie ciemiernika w zbiorowiskach łąkowych związane jest zazwyczaj z umiarkowanym zaburzeniem (np. działalność kretów czy też gryzoni). Rośnie również na dawnych zrębach, gdzie jego trwanie wynika z dużej żywotności i długowieczności. Ciemiernik znosi ocienienie, lecz rosnąc na dnie lasu wykazuje oznaki obniżonej żywotności, słabo kwitnie i owocuje. W ogólnym zasięgu ciemiernik nie jest związany z jakimś określonym zespołem lub piętrem roślinnym. W górach występuje najczęściej w piętrze buczyny, zajmując raczej miejsca prześwietlone - stare osuwiska, skraje zabagnionych polanek, części przygrzbietowe. Spotykany jest też na połoninach, lecz tylko w sąsiedztwie lasu (w ekotonie). Nigdy nie występuje w lasach iglastych, co związane może być z niewystarczającą ilością światła docierającego do dna lasu, brakiem owadów zapylających lub/i znacznym przesuszeniem i zakwaszeniem ściółki, co uniemożliwia kiełkowanie nasion.▼
▲U ''Helleborus purpurascens'' występują dwa rodzaje liści: liście pędowe (pędu generatywnego) oraz [[liście odziomkowe]]; taka dwupostaciowość liści jest cechą charakterystyczną wszystkich gatunków z sekcji Helleborastrum. Liście odziomkowe długoogonkowe o blaszce dłoniasto złożonej generalnie z pięciu piłkowanych na krawędziach odcinków, ciemnozielone, o silnej, grubej nerwacji, nieco skórzaste lecz nie zimotrwałe, spodem jedynie na nerwach z rzadka owłosione. Liście odziomkowe rozpoczynają wzrost mniej więcej w okresie zawiązywania się owoców (maj), a ich parametry: średnica blaszki liściowej, długość ogonka liściowego oraz kształt, zależą od wieku rośliny oraz warunków środowiskowych; w warunkach optymalnych najdłuższy segment osiąga długość 20-25 cm. Liście pędowe są siedzące z reguły trójklapowe, czasami wtórnie powcinane, siedzące, długości do 10 cm choć bywają też zredukowane do jednocentymetrowego błoniastego rąbka.
▲;[[Owoc]], [[nasiona]]: [[mieszek (botanika)|Mieszki]] bez dzióbka z kilkunastoma czarnymi błyszczącymi nasionami, wysypującymi się pod koniec czerwca, nasiona bez [[elajosom]]ów.
▲;[[Biotop]], wymagania: Spotykany jest zarówno na ubogich, płytkich glebach szkieletowych, jak i na głębokich, bogatych w próchnicę. Preferuje miejsca zasobniejsze w wilgoć, chociaż zdecydowanie unika miejsc silnie wilgotnych. Spotykany jest również na siedliskach ciepłych i nasłonecznionych, lecz tam zazwyczaj nie wytrzymuje konkurencji z roślinnością trawiastą. Występowanie ciemiernika w zbiorowiskach łąkowych związane jest zazwyczaj z umiarkowanym zaburzeniem (np. działalność kretów czy też gryzoni). Rośnie również na dawnych zrębach, gdzie jego trwanie wynika z dużej żywotności i długowieczności. Ciemiernik znosi ocienienie, lecz rosnąc na dnie lasu wykazuje oznaki obniżonej żywotności, słabo kwitnie i owocuje.
;[[Rośliny trujące|Roślina trująca]]: Ze względu na zawartość [[alkaloidy|alkaloidów]] w większych ilościach ciemiernik jest toksyczny.
=== Ochrona ===
Roślina objęta w Polsce [[Lista gatunków roślin objętych ścisłą ochroną|
=== Zastosowanie ===
Ze względu na zawartość alkaloidów ([[helleboryna]] i [[helleborydyna]]) wyciąg z kłączy był stosowany w medycynie pod nazwą „Rhizoma Hellebori” jako lek przeciwko pasożytom oraz lek nasercowy (działanie zbliżone do [[digitalina|digitaliny]]).
=== Uwagi ===
W ogrodach często mylony z [[ciemiernik kaukaski|ciemiernikiem kaukaskim]] i [[ciemiernik rdzawoczerwony|ciemiernikiem rdzawoczerwonym]] oraz ich ozdobnymi hybrydami.
=== Przypisy ===
<references/>
=== Bibliografia ===
<div style="font-size:85%">
#Bochenek, P. 1998. Obserwacje autekologiczne i populacyjne nad Helleborus purpurascens W. & K. (Ranunculaceae). Fragmenta Floristica et Geobotanica Series Polonica 6: xx-xx. Kraków. PL ISSN 1233–0132.
Linia 75 ⟶ 50:
</div>
[[Kategoria:Jaskrowate]]
[[ [[Kategoria:Rośliny ozdobne]] | |||