Johann Gottlieb Fichte: Różnice pomiędzy wersjami

Był zwolennikiem teorii „czynu”, tj. działania świadomego, tworzącego rzeczywistość i nadającego jej jakiś sens; w swoich pracach przeciwstawiał się dogmatyzmowi, wg którego świadomość jest produktem bytu, idealizm, uznający rzeczywistość za wytwór wolnego czynu; „ja” było dla niego czystą nieskończoną czynnością – tworzącą świat operacją rozumu. Na tych antropologicznych przesłankach oparł swoja teorię kształcenia: jej główną ideą jest to, że człowiek poprzez własne działanie musi się stać tym, kim powinien, a tworzyć świat taki, jaki być powinien; wychowanie jest więc podnietą i wyzwaniem do wolnej samoaktywności.

Filozofia romantyczna Fichtego niewiele ma wspólnego z poezją. Mówi on, że wszelkie nauki powinny podlegać określonym kryteriom. Przede wszystkim ich twierdzenia winny być zgodne logicznie i uporządkwaneuporządkowane. Po drugie, każda nauka powinna posiadać jakieś twierdzenie podstawowe. Przy czym jedna nauka nie może posiadać więcej jak tylko jednegojedno twierdzeniatwierdzenie podstawowegopodstawowe, gdyżgdyby było inaczej, wówczas nie byłaby już nauką, ale wielością nauk.

Fichte traktował świat jako pole działania i wytwór działania. Działanie jest istotniejsze i bardziej pierwotne od substancji. Działającą zasadą w świecie jest jażń;jaźń. historiaRzeczy jestsą natomiastwytworem przejawianiemnaszych sięwyobrażeń wolnościa jaźni,nie aodwrotnie. przezRzeczywistość niątworzy –nasza absolutujaźń. Fichte"Istnieją byłobrazy, równieżone głosicielemsą ideijedynym "państwaco zamkniętegoistnieje[...]". Traktował świat jako pole i wytwór działania. Działanie jest istotniejsze i bardziej pierwotne od substancji, a działającadziałającą substancjasubstancją w świecie jest jaznjaźń. O czynie mówił, ze czyn jest postacią bytu i wszelki czyn jest dobry. Czyn jest wtedy czynem, gdy jest wolny.Doktryna

FicheFichte podjął w swej teorii wiedzy myśl Kanta o autonomii w sensie niezależności od praw przyrodniczych, człowieka jako "noumenu", istoty wolnej i moralnej. Dla myślicieli nawiązujących do Kanta interpretacja człowieka jako istoty wolnej prowadziła do pytania o zasadę jednoczącą dwie części kantyzmu: teorię poznania i doktrynę moralną. W interpretacji człowieka prowadziły one do dualizmu antropologicznego: pełna autonomia miała być możliwa tylko w sferze działalności moralnej, a w funkcjach poznawczych człowiek był zależny od treści dostarczonych przez ?"rzeczy same w sobie";. jegoJego aktywność i autonomia sprowadzały się jedynie do formy, do jednoczenia postrzeżeń w "jedności apercepcji". Rozdźwięk między człowiekiem jako podmiotem poznania a człowiekiem jako podmiotem działania etycznego F.Fichte próbował przyzwyciężyć, uznając czyn (die Tat) za istotę ludzkiej świadomości. Czynem jest dla F.Fichtego działalność świadomości ogólnoludzkiej, którą odróżnia od świadomości indywidualnej i określa terminem ?"absolutnego Ja". Działalność świadomości ogólnej jest samodzielna, autonomiczna (das Ich setzt sich selbst). Polega przy tym na konstytuowaniu całego otoczenia (das Ich setzt das Nicht-Ich), czyli na tworzeniu jego sensu i znaczenia zgodnego z prawem moralnym. W działalności ogólnej świadomości widzi F.Fichte podstawę kultury jako wspólnoty, w której prawo moralne, zasada ludzkiej godności określa stosunki międzyludzkie. Wobec jednostki świadomość ogólna i związana z nią wspólnota kulturalna występują jako ideał moralny, określający cel działań jednostki, jej powołanie i najwyższą powinność. (...)

Zagadnienie autonomii stawiało przed F. pytanie o stosunek między świadomością ogólną a otaczającym światem przedmiotowym. Świadomość poznająca świat i traktująca go jako dany i od niej niezależny, to dla F. stan braku wolności, stan cierpienia. F. przeciwstawił się kontemplatywnemu racjonalizmowi (Fr. Nicolai, M. Mendelssohn, Ch. Wolf), upatrującemu w poznaniu świata danego najwyższą wartość ludzkiego życia. Elementy podstawy kontemplatywnej widział też w teorii poznania Kanta, w uznaniu istnienia ?"rzeczy samej w sobie" jako czegoś całkowicie niezależnego od świadomości. Fałszywość tej koncepcji upatrywał w tym, że uniemożliwiała wyjaśnienie autonomii świadomości ogólnej, pozostawiając poza nią jakąś rzeczywistość. F. nawiązał do kaniowskiej ?"transcendentalnej jedności apercepcji", interpretując ją jako pogląd o konstytuowaniu przez świadomość nie tylko formy poznania, lecz i jego treści, czyli świata przedmiotowego. Przełamał w ten sposób kaniowskikantowski dualizm formy i treści: obie uznał za wytwory świadomości ogólnej. Dla wyjaśnienia obcości między światem rzeczy a świadomością wyróżniał w świadomości refleksyjną, racjonalną samowiedzę i działalność spontaniczną (nawiązując w tym do kaniowskiegokantowskiego rozumienia wyobraźni, Einbildungs-kraft). Świat przedmiotowy uznał za alienację ogólnej świadomości, za wytwór jej nieświadomego działania. W rzeczowym, wyalienowanym charakterze świata zmysłowo-przedmiotowego widział ujawnienie irracjonalnych sił właściwych człowiekowi (do lej koncepcji nawiązywali romantycy upatrując w sferze irracjonalnego przeżycia zarówno istotę świadomości, jak i jej kontaktu poznawczego ze światem, ale wbrew F. degradowali oni rozum i pomijali koncepcję przezwyciężenia irracjonalizmu w bytowaniu ludzkim). Przezwyciężenie alienacji F. wiązał z racjonalizacją człowieka, polegającą na poznawaniu funkcji świadomości ogólnej. Problem przezwyciężenia alienacji i uzyskania wolności sprowadził do zmiany postawy jednostki wobec świata.