Wikipedia

Palestyna w Imperium Osmańskim: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne redakcyjne
m drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Historia Palestyny}}
'''Palestyna pod panowaniem [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskiego]]''' przebywałaznajdowała się w okresie odlatach [[1517]] do -[[1917]] roku.
 
== Historia ==
[[Grafika:Ottoman small animation.gif|thumb|200px|left|Rozwój terytorialny Imperium Osmańskiego w latach [[1299]]–-[[1683]].]]
 
=== Rys ogólny ===
[[Imperium Osmańskie]] powstało na przełomie [[XIII wiek|XIII]] i [[XIV wiek]]u. Zostało założone przez [[Ludyludy tureckie|tureckiego]] wodza [[Osman I|Osmana I]], który początkowo był [[wasal]]em [[Wielcy Seldżucy|sułtanatu Seldżuków]], a w [[1299]] roku przyjął tytuł [[sułtan]]a.
 
W następnych latach [[Imperium Osmańskie]] rosło w siłę, podbijając kolejne terytoria. W okresie od [[XIV wiek|XIV]] do [[XX wiek]]u obejmowało terytorium części południowo-zachodniej [[Azja|Azji]], północną [[Afryka|Afrykę]] i południowo-wschodnią [[Europa|Europę]].
Linia 12:
Było to jedno z najpotężniejszych politycznie i militarnie państw na świecie.
 
=== Palestyna ===
W [[1517]] roku [[sułtan]] [[Selim I]] pokonał wojska [[Egipt|egipskich]] [[Mamelucy|Mameluków]] w bitwach pod Marj Dabiq i al-Raydaniyya, a następnie zajął [[Syria|Syrię]], [[Palestyna|Palestynę]] oraz [[Egipt]].
 
W ten sposób [[Palestyna]] znalazła się w [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskim]].
 
 
[[Sułtan]] [[Selim I]] prowadził politykę przychylną [[Żydzi|Żydom]] i zezwalał na żydowskie osadnictwo w [[Palestyna|Palestynie]]. Jednak sama [[Palestyna]] została zdegradowana do roli majątku dzierżawionego powoływanym na okres roku poborcom podatkowym. Czerpano dochody łupiąc chrześcijańskich pielgrzymów, przy czym nic nie robiono dla promowania rozwoju gospodarczego.
 
 
W [[1538]] roku [[sułtan]] [[Sulejman I Wspaniały]] wybudował mury obronne [[Jerozolima|Jerozolimy]], które do dzisiaj otaczają Stare Miasto. [[Sułtan]] nadał [[Żydzi|Żydowi]], Józefowi Nassi, ziemię nad [[Jezioro Tyberiadzkie|Jeziorem Tyberiadzkim]], z przeznaczeniem odbudowania starego żydowskiego miasta [[Tyberiada|Tyberiady]]. Józef Nassi otrzymał wyraźne zezwolenie, że w odbudowanym mieście będą mogli mieszkać tylko [[Żydzi]].
 
Miasto [[Tyberiada]] zostało odbudowane. Zasadzono tam [[Morwamorwa|drzewa morwowe]] dla hodowli [[Jedwabniki|jedwabnika]] i założono [[Przędzalniaprzędzalnia|przędzalnie]] [[Jedwab|jedwabiujedwab]]iu. Planowano uczynić z Tyberiady miasto fabryczne, które mogłoby współzawodniczyć z [[Wenecja|Wenecją]], jednakże plany te upadły.
 
 
W latach [[1538]]-[[1541]] w mieście [[Safed]] działał [[Sanhedryn]], w którym zgromadziło się 25 [[rabin]]ów pod przywództwem [[Rabin]]a [[Jakub Berab|Jakuba Beraba]]. Miasto [[Safed]] stało się nowym centrum życia [[Żydzi|żydowskiego]] w [[Palestyna|Palestynie]]. [[Rabin]] [[Józef Karo]] otworzył tutaj [[jesziwa|jesziwę]].
Linia 32 ⟶ 29:
W [[1759]] roku wielkie [[trzęsienie ziemi]] zniszczyło [[Safed]] zabijając 2 tys. ludzi, w tym 190 [[Żydzi|Żydów]].
 
=== Francuska kampania syryjska ===
[[Grafika:Antoine-Jean Gros -– Bonaparte visitant les pestiférés de Jaffa.jpg|thumb|200px|right|[[Napoleon Bonaparte]] w [[Jaffa|Jaffie]] -– obraz Antoine-Jean Gros.]]
Podczas [[Wyprawa Napoleona do Egiptu|wyprawy Napoleona do Egiptu]] w [[1798]] roku flota [[Wielka Brytania|brytyjska]] zniszczyła [[Francja|francuską]] flotę w [[Bitwabitwa morska pod Abukirem|bitwie pod Abukirem]]. [[Imperium Osmańskie|Turkowie]] spodziewali się, że oznacza to koniec [[Napoleon Bonaparte|Napoleona Bonaparte]] i przygotowali ofensywę, którą miały przeprowadzić dwie armie uderzające na [[Egipt]] z kierunku [[Syria|Syrii]] i [[Palestyna|Palestyny]].
 
[[Napoleon Bonaparte]] uprzedził działania [[Imperium Osmańskie|Turków]], wezwał [[Żydzi|Żydów]] z [[Afryka|Afryki]] i [[Azja|Azji]], by podjęli przy jego wsparciu dzieło odbudowy [[Jerozolima|Jerozolimy]] i w styczniu [[1799]] roku przeprowadził wyprzedzające uderzenie na [[Syria|Syrię]] i [[Palestyna|Palestynę]].
 
[[Francuzi]] zdobyli [[Gaza|Gazę]] oraz [[Jaffa|Jaffę]], [[15 marca]] [[1799]] miała miejsce [[Bitwabitwa pod Nablusem|bitwa pod Nablusem]], [[16 kwietnia]] [[1799]] [[Bitwabitwa pod Górą Tabor|bitwa pod Górą Tabor]]. Po niepowodzeniu przy oblężeniu [[Akka]], Francuzi wycofali się w maju do [[Egipt]]u.
 
=== Początek osadnictwa żydowskiego ===
[[ImageGrafika:First aliyah BILU in kuffiyeh.jpg|200px|thumb|right|Pierwsza Alija.]]
W [[1841]] roku [[Żydzi]] zakupili w [[Palestyna|Palestynie]] pierwszy gaj pomarańczowy. Uczyniono to za pieniądze [[Brytyjczycy|brytyjskiego]] finansisty Sir [[Mojżesz Montefiore|Mosesa Montefiore]], a za namową [[Rabin]]a [[Cwi Hirsz Kaliszer|Cwiego Hirsza Kaliszera]].
 
Linia 48 ⟶ 45:
W [[1879]] roku organizacja [[Alliance Israélite Universelle]] wykupiła mały obszar ziemi w pobliżu [[Jaffa|Jaffy]]. Utworzono w tym miejscu kolonię rolniczą [[Petah Tikwa]].
 
W latach [[1881]]-[[1903]] do [[Palestyna|Palestyny]] napłynęła pierwsza fala [[Żydzi|żydowskich]] [[Migracja ludności|emigrantów]]. Była to tzw. [[Pierwsza Alija]]. Szacuje się, że w tym okresie osiedliło się w [[Palestyna|Palestynie]] ok. 25 tys. Żydów.
 
W latach [[18811904]]-[[19031913]] dopodczas [[Palestyna|Palestyny]]Druga napłynęła pierwsza fala [[ŻydziAlija|żydowskich]]Drugiej [[Migracja ludności|emigrantówAliji]]. Była to tzw. [[Pierwsza Alija]]. Szacuje się, że w tym okresie osiedliło się wdo [[Palestyna|PalestyniePalestyny]] okołoprzybyło ok. 2540 tys. Żydów.
 
W latach [[1904]]-[[1913]] podczas [[Druga Alija|Drugiej Aliji]] do [[Palestyna|Palestyny]] przybyło około 40 tys. Żydów.
 
W [[1914]] roku w [[Palestyna|Palestynie]] istniały już 43 żydowskie kolonie rolnicze, z czego 14 było [[kibuc|kibucami]].
Linia 57 ⟶ 53:
{{main|Osadnictwo Żydowskie w Palestynie}}
 
=== I wojna światowa ===
[[Grafika:MapSinaiWWI.jpg|thumb|right|210px|Mapa Centralnego i Północnego Synaju z 1917 rokur.]]
Gdy w [[Europa|Europie]] rozpoczęła się [[I wojna światowa]] ([[1914]]-[[1918]]) naczelny wódz wojsk [[Imperium Osmańskie|tureckich]] w [[Syria|Syrii]], Djemel Pasza, rozpoczął prześladowania [[Żydzi|Żydów]] w [[Palestyna|Palestynie]]. Między innymi nakazał ich ewakuację z [[Jaffa|Jaffy]] i [[Tel Awiw-Jafa|Tel Awiwu]]. Prześladowania, wysiedlenia, ewakuacje, nędza, głód i choroby wstrząsnęły podstawami [[Osadnictwo Żydowskie w Palestynie|żydowskiej kolonizacji w Palestynie]]. W takich okolicznościach [[Żydzi|żydowscy]] działacze [[Josef Trumpeldor]] i [[Władimir Żabotyński]] wystosowali rezolucję do władz [[Wielka Brytania|brytyjskich]] wzywającą do stworzenia [[Legion Żydowski|Legionu Żydowskiego]] w [[Egipt|Egipcie]], który znajdował się pod [[Brytyjczycy|brytyjską]] władzą.
 
W [[1915]] roku w [[Palestyna|Palestynie]] powstała [[Żydzi|żydowska]] organizacja [[Szpiegostwo|szpiegowska]] ''NIL'' (''Netzah Israel Lo Yeshaker'') działająca przeciwko [[Turcja|Turcji]] na rzecz [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. Założycielami byli Avshalom Feinberg i Aaron Aaronson. W [[1917]] roku [[Turcy]] częściowo rozbili organizację, aresztując i zabijając wielu jej członków.
 
 
W [[1916]] roku doszło do zawarcia tajnego układu [[Francja|francusko]]-[[Wielka Brytania|brytyjskiego]] (M. Sykes-S. Picot) o podziale [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]] na sfery wpływów. Porozumienie zakładało uznanie niezależnego państwa [[Arabowie|arabskiego]] lub konfederacji państw [[Arabowie|arabskich]] w [[Palestyna|Palestynie]], ale z rządem międzynarodowym. Nie uwzględniono postulatów środowisk [[Syjonizm|syjonistycznych]], a jedynie memorandum komitetu żydowsko-angielskiego, który żądał równouprawnienia dla [[Żydzi|Żydów]] w [[Palestyna|Palestynie]].
 
W październiku [[1916]] roku [[Żydzi|żydowscy]] [[Syjonizm|syjoniści]] przedstawili rządowi [[Wielka Brytania|brytyjskiemu]] oddzielne [[memorandum]], w którym przedstawili własne stanowisko w sprawie [[Palestyna|Palestyny]]. Postulowali uznanie przez rząd [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] siedziby narodowego [[Żydzi|żydostwa]] w [[Palestyna|Palestynie]]. Realizacja siedziby miałaby nastąpić na drodze autonomii narodowej, poprzez wspieranie emigracji i kolonizacji w [[Palestyna|Palestynie]]. Szczegóły miałyby zostać sformułowane na podstawie oddzielnych porozumień między rządem brytyjskim i przedstawicielami [[Światowa Organizacja Syjonistyczna|Światowej Organizacji Syjonistycznej]]. W lutym [[1917]] roku nowy rząd brytyjski spotkał się z przedstawicielami [[Światowa Organizacja Syjonistyczna|Światowej Organizacji Syjonistycznej]]: Rothschildem, [[Chaim Weizmann|Weizmannem]] i Sokołowem. Postulowali oni, aby [[Wielka Brytania]] objęła protektorat nad [[Palestyna|Palestyną]] oraz udzieliła państwowego czarteru dla żydowskiej imigracji i kolonizacji. [[Chaim Weizmann]], przewodniczący [[Światowa Organizacja Syjonistyczna|Światowej Organizacji Syjonistycznej]], uzyskał poparcie brytyjskie dla projektów żydowskich w postaci słynnej [[Deklaracja Balfoura|Deklaracji Balfoura]] ([[2 listopada]] [[1917]] roku).
 
 
[[Grafika:Lekka kawaleria australijska w Palestynie.jpg|thumb|right|210px|Kawalerzyści australijscy w Palestynie]]
W pierwszej połowie [[1916]] [[Brytyjczycy]] rozszerzyli swoje pozycje obronne na [[półwysep Synaj|Synaj]] i odrzucili wszystkie ataki tureckie (główna bitwa pod Ruamani – [[3 sierpnia]] [[1916]]). Następnie armia brytyjska osiągnęła [[El Arish]]. [[8 stycznia|8]]-[[9 stycznia]] [[1917]] w wyniku bitwy pod Magruntein oddziały tureckie zostały całkowicie wyparte z Synaju. Tym sposobem Anglicy mogli teraz swobodnie wkroczyć do [[Palestyna|Palestyny]]. Po dwóch nieudanych atakach na [[Gaza (Palestyna)|Gazę]] ([[26 marca]] i [[17 kwietnia|17]]-[[19 kwietnia]] [[1917]]), nowy dowódca wojsk brytyjskich w Palestynie, gen. Allenby, otrzymał rozkaz zdobycia [[Jerozolima|Jerozolimy]].
 
Po reorganizacji struktury dowodzenia Allenby’emuAllenby'emu udało się wreszcie zdobyć [[Gaza (Palestyna)|Gazę]] (31 października 1917) i zmusić Turków do odwrotu. Pomimo rozpaczliwej obrony tureckiej, którą tworzył [[Niemcy|niemiecki]] gen. von Falkenhayn, Anglicy zdobyli [[Jerozolima|Jerozolimę]] [[9 grudnia]] [[1917]] r. Dalsze postępy Brytyjczyków zostały zahamowane, bowiem z armii wydzielono duże siły wysłane na front zachodni. Ale we wrześniu [[1918]] Allenby przeprowadził kolejną ofensywę. Atakowi temu miała się przeciwstawić silna obrona utworzona na linii sięgającej od [[Jaffa|Jaffy]] do rzeki [[Jordan (rzeka)|Jordan]]. Anglicy zdecydowali się uderzyć od strony wybrzeża, natarcie powiodło się i przełamano pozycje tureckie, a przez wytworzoną w ten sposób lukę szybko wdarła się kawaleria, która parła w głąb terytorium przeciwnika. Piechota natomiast niszczyła ostatnie punkty oporu w bitwie pod [[Megiddo]] ([[19 września|19]]-[[21 września]] [[1918]]). Pościg za uciekającymi oddziałami wroga zakończył się kapitulacją Turków [[30 października]] [[1918]].
 
== Zobacz też ==
* [[Starożytnyhistoria IzraelIzraela]]
* [[Historiastarożytny IzraelaIzrael]]
 
[[Kategoria:Historia Palestyny]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Palestyna_w_Imperium_Osmańskim”