Wersja z 04:16, 29 sty 2008 edytuj Sławomir Wieszczycki (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 3737 edycji poprawki i zmiany redakcyjne ← poprzednia edycja		Wersja z 03:55, 5 lut 2008 edytuj anuluj edycję Sławomir Wieszczycki (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 3737 edycji poważna zmiana tekstu, oparta na tym samym en.wiki oraz wielkiej encykl. rosyjskiej, frag. pierwszej książki J.Nagórskiego i in. stronach www następna edycja →
Linia 1: [[grafika:Nagórski Jan.jpg\|thumb\|right\|150px\|Jan Nagórski]] '''Jan Nagórski''' (ur. [[8 lutego]] [[1888]] we [[Włocławek\|Włocławku]], zm. [[9 czerwca]] [[1976]] w [[Warszawa\|Warszawie]]) – polski inżynier, jeden z pierwszych [[~~Polska\|~~pilot polski\|polskich pilotów]] ~~inżynier~~, ~~pilot.~~pierwszy ~~Pierwszy~~na świecie [[lotnik ~~latający~~polarny]] ~~nad~~i ~~obszarem~~pierwszy ~~arktycznym~~wykonawca akrobacji lotniczych ([[Pętla (lotnictwo)\|pętli]]) na [[Wodnosamolot\|wodnosamolocie]]. Znany także pod zrusyfikowanym nazwiskiem ''Iwan Nagurski'' (Нагурский Ян Иосифович). Urodził się we Włocławku, na ziemiach będących wówczas pod [[Zabór rosyjski\|zaborem rosyjskim]]. Po ukończeniu prywatnej szkoły początkowej przy ul.Królewieckiej we Włocławku wyjechał do [[Odessa\|Odessy]], gdzie w [[1909]] r. zdobył dyplom rosyjskiej szkoły oficerów piechoty. W [[1912]] ukończył też szkolenie w I Wszechrosyjskim Aeroklubie. W [[1913]] roku studiował w oficerskiej szkole powietrzno-morskiej [[Gatczina\|Gatczinie]] (pod [[Sankt Petersburg]]iem), zdobywając tytuł "lotnika wojennego". Był jednym z pierwszych lotników carskiej marynarki wojennej. W [[1914]] roku Nagórski otrzymał polecenie odnalezienia wyprawy [[Georgij Siedow\|Georgija Siedowa]], G. Brusiłowa i W. Rusanowa zaginionej wśród lodów Arktyki. Admiralicja sprowadziła z [[Francja\|Francji]] samolot [[Maurice Farman M.F.11]] i Nagórski, wraz z przydzielonym mu marynarzem mechanikiem E. Kuzniecowem, udał się statkiem z [[Archangielsk]]a na [[Wyspa Północna (Nowa Ziemia)\|Nową Ziemię]], skąd rozpoczął serię lotów rozpoznawczych. 21 sierpnia [[1914]] Nagórski odbył pierwszy lot nad [[Odkrycia i badania Arktyki\|Arktyką]] na wodnosamolocie wzdłuż zachodnich wybrzeży Nowej Ziemi, oddalając się o 100 km od lądu i przebywając ok. 400 km podczas 4 godzin i 20 minut lotu. Między 21 sierpnia a 13 września 1914 roku wykonał pięć lotów, spędzając w powietrzu ponad dziesięć godzin i przelatując ponad tysiąc sto kilometrów nad lądem i [[Morze Barentsa\|Morzem Barentsa]] na wysokości od 800 do 1200 m. Podczas ostatniego przelotu dotarł do 76 stopnia [[szerokość geograficzna\|szerokości geograficznej]] północnej. Nie odnalazł ekspedycji Siedowa, ale zdobył cenne doświadczenie jako pierwszy polarny lotnik w historii. Jego raport zawierał liczne spostrzeżenia i wskazówki (m.in. pomysł malowania samolotów operujących nad Arktyką na czerwono, aby uczynić je bardziej widocznymi). Osiągnięcia Nagórskiego, wysoko ocenione również przez admirała carskiej floty Michaiła Żdanko (М. Е. Жданко), dowodziły, że zdobycie [[Biegun Północny\|Bieguna Północnego]] przy pomocy samolotu jest możliwe. Urodził się w rodzinie Józefa Nagórskiego. W [[1909]] ukończył szkołę kadetów w [[Odessa\|Odessie]] w Rosji. Od [[1912]] członek Wszechrosyjskiego Areoklubu. Treningi pilotażu odbył na lotnisku w [[Gatczina\|Gatczinie]] pod [[Sankt Petersburg]]iem. Był jednym z pierwszych pilotów Carskiej Marynarki Wojennej. W [[1914]] r. został pierwszym w dziejach awiacji pilotem polarnym, wykonując, w poszukiwaniu ekspedycji [[Georgij Siedow\|Georgija Siedowa]], pięć lotów nad Arktyką . Podczas lotów na specjalnie przystosowanym samolocie [[Maurice-Farman MF11]] dotarł do 76 równoleżnika. W czasie I Wojny Światowej stacjonował w bazie lotniczej w [[Turku]] w [[Finlandia\|Finlandii]] gdzie dowodził powietrzną [[Eskadra (lotnictwo wojskowe)\|eskadrą]] Floty Bałtyckiej. Podczas walk został pięciokrotnie odznaczony wojskowymi medalami. W [[1916]] Nagórski jako pierwszy na świecie wykonał pętlę łodzią latającą. W [[1917]] rozbił się samolotem nad Bałtykiem, w wodach którego został odnaleziony po kilku godzinach przez załogę łodzi podwodnej. Po wypadku był hospitalizowany w [[Ryga\|Rydze]], a w wyniku pomyłki urzędniczej uznano go za zaginionego. Po powrocie z Arktyki Nagórski wrócil do czynnej służby w lotnictwie morskim i brał udział w [[I wojna światowa\|I Wojnie Światowej]]. Stacjonując w Åbo ([[Turku]]) w [[Finlandia\|Finlandii]], latał na różnych typach samolotów patrolując [[Morze Bałtyckie]] i dowodząc oddziałami rosyjskich sił powietrznych (dywizjonem [[Flota Bałtycka\|Floty Bałtyckiej]]). [[17 września]] [[1916]] roku, podczas lotu wodnosamolotem wykonał - jako pierwszy na świecie na samolocie tego rodzaju - figurę akrobacji lotniczej zwaną pętlą. [[18 września]] [[1916]], na samolocie [[Grigorowicz M-9]], powtórzył swój wyczyn jeszcze dwukrotnie. Fakt ten został oficjalnie zarejestrowany w Aeroklubie Rosji. Podczas I wojny światowej Nagórski był pięciokrotnie odznaczany rosyjskimi orderami wojskowymi. W roku 1917, podczas kolejnego lotu nad Bałtykiem, jego samolot uległ rozbiciu, a on sam uznany za zaginionego. Po kilku godzinach spędzonych w morzu Nagórski został jednak wyłowiony przez załogę rosyjskiej łodzi podwodnej. Po krótkim leczeniu w szpitalu w [[Ryga\|Rydze]] powrócił do swej jednostki, jednak meldunek o jego odnalezieniu nigdy nie dotarł do dowództwa. W chaosie jaki panował w Rosji po rewolucji i wojnie domowej, akta osobowe Nagórskiego zaginęły, a on sam został uznany za poległego. W czasie rewolucji październikowej oddział Nagórskiego przyłączony został do [[Armia Czerwona\|Armii Czerwonej]]. Po powrocie do Polski w [[1919]] Nagórski zgłosił się do dyspozycji Marynarki Wojennej, jednak odmówiono mu prawa do służby wojskowej. Po [[Rewolucja październikowa\|Rewolucji październikowej]] jednostka Nagórskiego stała się częścią [[Armia Czerwona\|Armii Czerwonej]] i brała udział w [[Wojna domowa w Rosji\|rosyjskiej wojnie domowej]]. On sam wrócił do Polski w [[1919]] roku i zgłosił się do [[Marynarka Wojenna Rzeczypospolitej Polskiej\|Marynarki Wojennej]], jednak z uwagi na czerwonoarmijną przeszłość, nie został do niej przyjęty. Osiedlił się na południowych terenach Polski i zaczął pracować jako inżynier i projektant urządzeń chłodniczych dla przemysłu cukrowniczego i olejowego. Zajmował się też działalnością społeczną. W [[1925]] r. do jego raportu z lotów nad Arktyką dotarł [[Richard Byrd (lotnik)\|Richard Byrd]], który nawiązał kontakt z Nagórskim w celu uzyskania obszerniejszych informacji na temat warunków pogodowych i innych szczegółów mogących mieć wielkie znaczenie dla polarnika. Podczas późniejszych wypraw Byrda do Arktyki i Antarktydy, uzyskane od Nagórskiego dane stanowiły cenne wskazówki. Z doświadczeń polskiego pilota korzystali także inni arktyczni lotnicy, m.in. Walter Mittelholzer i Borys Czuknowski. W okresie miedzywojennym Nagórski pracował jako konstruktor i projektant lodówek i zamrażarek dla przemysłu cukrowniczego i naftowego. Po II wojnie światowej karierę inżynierską kontynuował w [[Gdańsk]]u i [[Warszawa\|Warszawie]]. W [[1936]] stacji polarnej założonej na [[Ziemia Franciszka Józefa\|Ziemi Franciszka Józefa]] nadano nazwę ''Nagurskoje'' na cześć, jak sądzono, poległego pilota. Zapomnianego w Polsce i uznanego za zabitego w Rosji lotnika uhonorowano w [[1936]] roku: jego imieniem została nazwana stacja metereologiczna na [[Ziemia Franciszka Józefa\|Ziemi Franciszka Józefa]] (''Nagurskoje''). W [[1955]] [[Czesław Centkiewicz]] wygłosił wykład na temat ''Iwana Nagurskiego, zapomnianego pionera lotnictwa arktycznego, zaginionego w 1917 r.''. Obecny na wykładzie Jan Nagórski wygłosił sprostowanie, że ''..nie jest Rosjaninem i że wciąż żyje''. Zdarzenie to było szerokie omawiane w polskiej prasie, a Centkiewicz namówił Nagórskiego do spisania wspomnień. Nagórski przeżył [[II wojna światowa\|II wojnę]] i znowu podjął pracę inżyniera, najpierw w [[Gdańsk\|Gdańsku]], później w [[Warszawa\|Warszawie]]. W [[1955]] roku, [[Czesław Centkiewicz]] - znany polski polarnik i pisarz - podczas jednego ze spotkań autorskich zapoznał słuchaczy z kilkoma szczegółami na temat "''dawno zapomnianego pioniera lotnictwa, rosyjskiego pilota Iwana Nagurskiego, który zginął w 1917 roku''". Na to wstał obecny na sali, niezmiennie zainteresowany podbojem Arktyki, Nagórski i oznajmił, że ''on nie był Rosjaninem i absolutnie nie czuje się martwy''. Ta sensacyjna wiadomość została szeroko rozpowszechniona przez polskie media i osiągnięcia Nagórskiego zostały przypomniane. ~~Jan Nagórski został odznaczony orderem [[Polonia Restituta]]~~ Za namową Centkiewicza, Nagórski opisał swe arktyczne loty w książce zatytułowanej ''Pierwszy nad Arktyką'' (Wydawnictwo MON, Warszawa [[1958]]). Wydał też drugą część wspomnień - ''Nad płonącym Bałtykiem'' (Wydawnictwo MON, Warszawa [[1960]]), gdzie przedstawia swoje losy podczas I wojny światowej. Ważnym, choć dużo spóźnionym wyrazem uznania władz dla jego wyczynu było nadanie mu Orderu Odrodzenia Polski ([[Order Odrodzenia Polski\|Polonia Restituta]]). Jan Nagórski zmarł w Warszawie, 9 czerwca 1976 roku. Pochowany został na [[Cmentarz Komunalny Północny w Warszawie\|warszawskim cmentarzu komunalnym]] w [[Wólka Węglowa\|Wólce Węglowej]] ([[Bielany]]). ~~Nagórski był autorem pamiętników ''Pierwszy nad Arktyką'' ([[1958]]) i ''Nad płonącym Bałtykiem'' ([[1960]]).~~ ==Literatura== "Нагурский Ян Иосифович" - Большая Советская Энциклопедия Жданко М. Е., ''Первый гидроаэроплан в Северном Ледовитом океане'', 2 изд., П., 1917 Гальперин Ю., ''Он был первым'', М., 1958 Jan Nagórski ''Pierwszy nad Arktyką'', Warszawa, 1958 (tłumaczenie ros. ''Первый над Арктикой'', M., 1960) Jan Nagórski ''Nad płonącym Bałtykiem'', Warszawa, 1960 Jerzy Ryszard Konieczny ''Kronika lotnictwa polskiego 1241-1945'', Warszawa Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 153 *Ryszard Badowski ''Odkrywanie świata'', Bielsko-Biała, Pascal 2001.

Jan Nagórski: Różnice pomiędzy wersjami