Teoria wymiany: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Krytyka: przypisy
Linia 13:
 
===Teoria wymiany Petera Blaua===
'''[[Peter Blau]]''' wprowadził do analizy procesów wymiany pojęcie "[[użyteczność krańcowa|użyteczności krańcowej]]", które mówi o tym, że "im więcej oczekiwanych nagród jednostka uzyskuje w wyniku określonej czynności, tym mniej wartościowa jest ta czynność i tym mniej prawdopodobne będzie jej podjęcie"<ref>J.H. Turner, ''Struktura teorii socjologicznej'', Wydanie Nowe, PWN, Warszawa 2004, s. 312</ref>. Chodzi o to, że jeśli w wyniku wykonywania jakiejś akcji otrzymujemy nagrody, to im więcej już otrzymaliśmy tym mniejszą wartość będzie miała dla nas kolejna porcja tej nagrody. Kolejnym pojęciem wprowadzonym przez Blaua jest pojęcie „normy"normy wymiany sprawiedliwej”sprawiedliwej", które wskazuje jaki powinien być stosunek nagród do kosztów w danej relacji wymiany. Jeśli normy te zostają zachwiane, strona pokrzywdzona może ujawniać zachowania agresywne. Koncepcja Blaua różni się tym od koncepcji Homansa, że przewiduje sytuacje konfliktowe. Równowaga w jednej relacji jest opłacona zaburzoną [[homeostaza|homeostazą]] w innej. Jeszcze jedno pojęcie Blaua to „atrakcyjność"atrakcyjność społeczna”społeczna" czyli postrzeganie możliwości uzyskania nagrody. Jest to zdaniem tego socjologa czynnik konieczny do zaistnienia stosunku wymiany, który opiera się na przeświadczeniu, że ludzie, którzy „udzielają"udzielają nagród, będą z kolei otrzymywać nagrody jako zapłatę za dostarczone dobra”dobra"<ref>tamże, s. 313</ref>. Są cztery typy (klasy) nagród: pieniądze, akceptacja społeczna, szacunek (poważanie) oraz uległość. Z nich największą wartość ma uległość, potem szacunek, akceptacja, zaś najmniej stosowną nagrodą w stosunkach wymiany społecznej są pieniądze.
 
Uległość jest najcenniejszą nagrodą ponieważ dla Blaua wiąże się nieodłącznie ze stosunkiem władzy, a ten z kolei niesie za sobą możliwość odmawiania nagród tym, którzy nie chcą podporządkować się normom. Władza rodzi się wtedy, kiedy wartość świadczonych usług przewyższa wartość usług otrzymywanych w zamian. Jeśli ludzie mają do wyboru jedno tylko lub niewiele alternatywnych źródeł nagród, wtedy również dochodzi do wymuszenia uległości. Jest to dodatkowo ułatwione, jeśli obdarowywane osoby nie mają możliwości zastosowania środków przymusu i przeciwstawienia się osobie świadczącej usługi. Niemożność obejścia się bez danych nagród również wpływa dodatnio na sposobność do wymuszania uległości przez osobę dysponującą tymi nagrodami.