|
'''Pylica płuc''' - przewlekła [[choroby układu oddechowego|choroba układu oddechowego]], wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem [[przewlekłe zapalenie oskrzeli|przewlekłego zapalenia oskrzeli]] i postępowej [[rozedma płuc|rozedmy płuc]], z czasem dochodzi do powstania [[serce płucne|serca płucnego]] i niewydolności krążenia.
lol
Dotyczy ona grupy osób narażonych na wdychanie różnych pyłów np. [[Pył węglowy]] powoduje pylicę węglową. Długotrwałe narażenie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie tkanki płucnej, czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa.
Pylica jest zaliczana do chorób zawodowych, mają z nią problemy np. górnicy.
== Rys historyczny ==
W okresie [[neolit]]u człowiek zajmował się wydobywaniem różnych surowców. Na podstawie wykopalisk oraz badań prowadzonych przez naukowców wiadomo, że już wtedy mogło dochodzić do powstawania pylicy węglowej. Niewątpliwie występowała ona w [[starożytny Egipt|starożytnym Egipcie]], o czym świadczą badania mumii, wykazujące anatomopatologiczne zmiany, sugerujące jej istnienie. W piśmiennictwie greckim i rzymskim znajduje się wiele informacji dotyczących ciężkich warunków pracy w kopalniach, w tym narażenia na pyły, oraz w związku z tym używania przy pracy skórzanych masek jako ochrony osobistej.
Już w [[XVI]] wieku publikowano informacje dotyczące chorób górników. Ich autorami byli [[Georg Bauer]] oraz [[Paracelsus]]. Pierwszy z nich opisywał różne stopnie narażenia, a jego ciężkość łączył także z koniecznością pracy w "nadgodzinach", co wynikało z niskich płac.
Drugi opisał schorzenia [[układ oddechowy|układu oddechowego]] specyficzne dla górników, powodujące wykrztuszanie "[[Ropa (medycyna)|ropy]]" i wyniszczenie organizmu. Sugerował on używanie urządzeń odpylających w celu zmniejszenia zapylenia oraz zraszanie suchych pokładów, żeby zmniejszyć wydzielanie [[pył]]u, mającego szkodliwy wpływ na układ oddechowy górników. Przyłączał przy tym greckie określenie opisywanej choroby: [[astma]].
W [[XVII]] wieku ukazało się szereg [[monografia|monografii]] dotyczących schorzeń górników.
I tak [[Martin Pansa]] opisał złogi węglowe w [[tkanka płucna|tkance płucnej]]. [[Stockhausen]] zdefiniował "chorobę górników" (czyli nienazwaną jeszcze wtedy '''pylicę węglową''') charakteryzującą się trudnościami w [[oddychanie|oddychaniu]], "krótkim oddechem", [[kaszel|kaszlem]] i chrypką oraz utratą apetytu, co w konsekwencji powodowało wyniszczenie organizmu i zgon.
Jednak największe zasługi w obserwacji pylicy miał [[Bernardino Ramazzinl]], który mówił o konieczności używania indywidualnych ochronników oraz [[wentylacja|wentylacji]] całej [[kopalnia|kopalni]].
Jeszcze pod koniec [[XVIII]] wieku [[Thomas Beddoes]] stwierdził szkodliwy wpływ wdychanego pyłu na stan płuc. W [[1832]] roku [[Charles Turner Thackrah]] (angielski lekarz) wydał pierwszą angielską książkę z dziedziny [[medycyna przemysłowa|medycyny przemysłowej]].
Jako pierwszy podał informacje dotyczące występowania chorób i śmiertelności u brytyjskich górników i spróbował dojść do przyczyn takiego stanu rzeczy. Co prawda, za najpoważniejszą chorobę uważał [[oczopląs]] górników, jednak na drugim miejscu wymieniał szkodliwy wpływ suchego pyłu kopalnianego na układ oddechowy. Stwierdzał, że warunki pracy były tak ciężkie, że nawet pracodawcy, którzy wyzyskiwali pracowników do granic możliwości, nie widzieli szans wydłużenia czasu pracy powyżej 6 godzin dziennie, a i tak górnicy nie mogli pracować dłużej niż do 40 roku życia.
Z doniesień [[Farr]]a dotyczących stanu zdrowia południowoafrykańskich górników (w kopalniach węgla oraz kopalniach złota) wynikało, że przeszło 50% z nich nie było w stanie dopracować do wieku emerytalnego, kiedy powinni zakończyć pracę, a częstość zachorowań na chorobę płuc wzrastała wraz z wiekiem i stażem pracy. Wpływ [[krzem]]u na powstanie pylicy płuc u górników kopalń [[węgiel kamienny|węgla]] wykazał jako pierwszy dr [[Edward Headlam Greenhow]], inspektor medyczny zakładów przemysłowych w Anglii. W [[1864]] roku zidentyfikował cząstki krzemu w płucach osób narażonych używając w tym celu [[polaryzacja fali|spolaryzowanego]] światła.
Terminu '''silicosis''' ('''krzemica''') po raz pierwszy użył w [[1871]] roku włoski naukowiec - [[Rovide]]. Natomiast określenie '''pneumoconiosis''' ('''pylica''') zostało po raz pierwszy użyte przez niemieckiego naukowca - [[Zenker]]a. W roku [[1890]], na ziemiach polskich, doniesienie dotyczące pylic górników kopalń węgla opublikował dr [[Aleksander Fabian]].
W [[XIX]] wieku bardzo trudno było leczyć pylicę płuc, bowiem lekarze zdani byli jedynie na swoje doświadczenie i wiedzę, natomiast nie mieli możliwości wykonywania badań diagnostycznych, którymi można się posłużyć obecnie. Oczywiście, pylica płuc powstaje nie tylko u górników narażonych na pył węglowy oraz wolną krystaliczną [[krzemionka|krzemionkę]], występuje także poza górnictwem, bowiem na pyły narażeni są pracownicy wielu specjalności - np. pracownicy używający metody [[piaskowanie (technologia)|piaskowania]].
== Podział ==
W zależności od zmian anatomopatologicznych podzielono pylice na [[kolagen]]owe i niekolagenowe.
*Pylice kolagenowe wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym ([[krzemionka]], [[azbest]]) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury [[pęcherzyk płucny|pęcherzyków płucnych]] oraz włóknieniem typu kolagenowego.
*Pylice niekolagenowe są wywoływane przez pyły o słabym działaniu zwłókniającym ([[tlenek cynku]], [[siarczan baru]]) typu retikulinowego, bez zmian w strukturze pęcherzyków płucnych.
=== Pylice kolagenowe ===
* '''pylica krzemowa''' (''silicosis'') - powstająca w następstwie wdychania pyłu [[krzemionka|krzemionki krystalicznej]]
* '''[[pylica azbestowa]]''' (''asbestosis'') - charakteryzująca się śródmiąższowym włóknieniem tkanki płucnej, często z odczynem opłucnowym
* '''pylica talkowa'''(''talcosis'') - cechująca się włóknieniem tkanki płucnej typu śródmiąższowego a częściowo typu ogniskowego
* '''pylica aluminiowa''' (''aluminosis'') - zmiany w płucach spowodowane są wdychaniem pyłu drobno sproszkowanego glinu lub dymów powstających przy prażeniu boksytów
==== Pylice wywołane pyłem mieszanym ====
* '''pylica górników kopalń węgla''' - choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu kopalnianego, który jest mieszaniną [[pył węglowy|pyłu węglowego]], krzemionki, [[glinokrzemian]]ów i wielu innych składników w tym metali śladowych
* '''zespół Caplana''' - [[reumatyzm|reumatoidalna]] postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania, w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy [[immunologia|immunologiczne]] . W obrazie [[RTG (medycyna)|RTG]] można zaobserwować okrągłe, zwykle mnogie zaciemnienia. Towarzyszą im dodatnie [[odczyn serologiczny|odczyny serologiczne]] na obecność czynnika reumatoidalnego (RF), rzadziej objawy [[reumatoidalne zapalenie stawów|reumatoidalnego zapalenia stawów]]. Przebieg choroby jest powolny, postępujący. Nie ma specyficznego sposobu leczenia - obowiązuje leczenie objawowe, czyli leczenie objawów [[przewlekła obturacyjna choroba płuc|przewlekłej obturacyjnej choroby płuc]] i reumatoidalnego zapalenia stawów. Profilaktyką rozwoju zespołu Caplana jest unikanie narażenia na pyły u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
* '''pylica spawaczy elektrycznych''' - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone jest z emisją : tlenków [[Fe]], [[Mn]], [[Ti]], [[N]], [[CO]] i [[HF]].
=== Pylice niekolagenowe ===
To choroby wywołane wdychaniem pyłów niezwłókniających np. pyłu [[żelazo|żelaza]] (''siderosis''), [[cyna|cyny]] (''stannosis'') i siarczanu baru (''barytosis'').
== Objawy ==
* trudności w oddychaniu
* duszności
* kaszel
* stan podgorączkowy
* ból w klatce piersiowej
== Leczenie ==
* badania diagnostyczne
* leczenie przez [[pulmonolog]]a
* leczenie przez internistów i lekarzy rodzinnych
* leczenie przez specjalistów medycyny pracy
{{Medycyna stub}}
{{Hmed}}
[[Kategoria:Choroby układu oddechowego]]
[[de:Pneumokoniose]]
[[en:Pneumoconiosis]]
[[es:Neumoconiosis]]
[[fr:Pneumoconiose]]
[[ko:진폐]]
[[it:Pneumoconiosi]]
[[nl:Pneumoconiose]]
[[ja:塵肺]]
[[ro:Pneumoconioze]]
[[sl:Pnevmokonioza]]
[[sv:Dammlunga]]
[[uk:Пневмоконіоз]]
[[zh:肺塵病]]
| 