Pachycefalozaury: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ort., lit., polskie znaki, WP:SK, poprawa linków
Linia 17:
'''Pachycefalozaury''' (Pachycephalosauria) - infrarząd dwunożnych, roślinożernych [[Dinozaury ptasiomiedniczne|dinozaurów ptasiomiednicznych]] z grupy [[Marginocefale|marginocefali]]. Pachycefalozaury miały szeroki zakres występowania geograficznego i były mocno zróżnicowane.
 
== Nazwa ==
Pochodzi od [[pachycefalozaur]]a najbardziej znanego przedstawiciela tej grupy i oznacza "grubogłowe jaszczury".
 
== Wielkość ==
Niektóre gatunki mogły osiągać 5m5 m długości, najmniejsze mierzyły jednak niecały 1m1 m.
==Pożwienie Pożywienie ==
Pachycefalozaury prawdopodobnie były [[roślinożerca|roślinożerne]], aczkolwiek niewykuczoneniewykluczone, iż mogły wzbogacać swą dietę o [[owady]] czy inne małe [[bezkręgowce]].
== Występowanie ==
Żyły w okresie [[Kreda (okres)|kredy]] na obszarze współczesnej [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] i [[Eurazja|Eurazji]].
== Opis ==
Posiadały duże, kopulaste i zgrubiałe kości sklepienia czaszki, dlatego nazywa się je również dinozaurami grubogłowymi. Głowy ich mogły być kopulaste, płaskie lub klinowate. Niektóre z nich z tyłu czaszki, jak również na nosie i po bokach głowy posiadały gruzełkowate narośla (''[[Prenocefal|Prenocephale prenes]]''), oraz kolce, których przeznaczenie nie jest pewne (''[[Stygimoloch|Stygimoloch spinifer]]''). U lepiej poznanych gatunków można dostrzec dwa typy sklepienia czaszki. Bardziej wypukłe należały prawdopodobnie do samców. Mogły one pełnić funkcje bodźców wzrokowych.
 
Głowy pachycefalozaurów są dość ciężkie i dlatego by poszczególne osobniki mogły utrzymać stan równowagi, konieczne było cofnięcie głowy w kierunku miednicy, pionowe osadzenie czaszki oraz zwiększenie masy i usztywnienie ogona. Duży ciężar czaszki musiał pociągnąć za sobą również zmiany w budowie odcinka szyjnego kręgosłupa, który przybierał zapewne esowaty kształt. Nogi pachycefalozaurów nie były zbyt długie, co sprawiało, ze nie mogły z pewnością szybko biegać. Uzębienie pachycefalozaurów miało charakterystyczny liściowaty kształt i było dość prymitywne.
== Behawior ==
Funkcja grubych głów tych dinozaurów była wielokrotnie duskutowanadyskutowana. Najbardziej rozpowszechniony pogląd mówi, iż były one używane, podobnie, jak czynią to dzisiejsze [[krętorogie]], do walk samców, u których czaszki są o wiele grubsze i lepiej rozwinięte niż u samic. Walki mogły być toczone o dostęp do samic lub dla ustalania chierarchihierarchii iwi w stadzie. Zaproponowano, iż zwoerzętazwierzęta te mogły ustawiać głowę, szyję i tułów pionowo w jednej linii, co amortyzowało siłę uderzenia. Skamieniałości wskazują jednak, iż głowa z szyją były raczej wygięte na kształt litery S. Poza tym okrągły kształt zminiejszałzmniejszał powierzchnię uderzającą.
 
Być może więc dinozaury te nie trykały się głowami, la próbowały zaskoczyć się z boku lub od tyłu, by uderzyć w inne, mniej chronione części ciała. Niewykluczone też, że do starcia zwykle nie dochodziło, a potyczka kończtłakończyła się zwykle groźbami i prezentowaniem swej wspaniałej broni przez oponentów, po czym słabszy samiec, o mniej wykształconej czaszce, oddawał pole i do użycia siły nie dochodzłodochodziło.
 
Istnieje też [[hipoteza]], że grube głowy używane były do odstraszania czy też nawet atakowania drapieżników, co zdarza się i dzisiaj u wspomnianych już krętorogich.
== Ewolucja ==
Dinozaury grubogłowe powstały z [[marginocefale|marginocefali]], z których początek wzięły także [[ceratopsy]].
 
Pierwszymi znanymi nauce pachycefalozaurami są [[jura środkowa|średkowojurajski]] [[ferganocefal]] z [[Kirgistan]]u i [[kreda dolna|wczesnokredowy]] stenopeliks z dzisiejszych [[niemcy|niemiecNiemiec]]. Jednak niektórzy naukowcy (Sullivan, 2006) wątpią w ich przynależnoąśćprzynależność do grupy ''Pachycephalosauria''.
== Systematyka ==
Systematyka Pachycefalozaurów nie jest jeszcze dobrze rozpoznana. Ich szczątki zwykle są niekompletne, a zazwyczaj mamy d czynienia głównie z pozozstałośiami czaszki. To na nich opiera się systematyka tych dinozaurowdinozaurów. Występowały w niej liczne błędy, jak np. uznany kiedyś za przedstawiciela pachycefalozaurów [[majungatol]] znany dziś jako [[teropody|teropod]] [[majungazaur]] z grupy [[abelizaury|abelizaurów]]. Podobne wątpliwości dotyczą [[jawerlandia|jawerlandii]].
 
Klasyfikację dodatkowo utrudnia [[dymorfizm płciowy]], a także duże zmiany w organiźmie podczas rozwoju ontogenetycznego osobnika.
 
Klasyfikację dodatkowo utrudnia [[dymorfizm płciowy]], a także duże zmiany w organiźmieorganizmie podczas rozwoju ontogenetycznego osobnika.
 
* '''Infrarząd Pachycephalosauria''' (= '''Pachycephalosauridae''' ''sensu'' Sullivan [[2006]])
** ?''[[Mikropachycefalozaur|Micropachycephalosaurus]]''
** ?''[[Ferganocefal|Ferganocephale]]''
** ?''[[Stenopelix]]''
** ''[[Wannanozaur|Wannanosaurus]]''
*** '''Nadrodzina Homalocephaloidea'''
**** ''[[Homalocefal|Homalocephale]]''
**** ''Incertae sedis'': ''[[Ornatotol|Ornatotholus]]''
**** '''Rodzina Pachycephalosauridae''' (= "'''Psalisauridae'''", "'''Tholocephalidae'''")
***** ''[[Stegoceras]]''
***** ''[[Gojocefal|Goyocephale]]''
***** ''Incertae sedis'': ''[[Grawitol|Gravitholus]]''
****** '''Podrodzina Pachycephalosaurinae''' (= "'''Domocephalinae'''")
******* ''[[Tylocefal|Tylocephale]]''
******* ''[[Prenocefal|Prenocephale]]''
******* ''[[Sphaerotholus]]''
******* ''[[Kolepiocefal|Colepiocephale]]''
******* ''[[Hanssuesia]]''
******* ''[[Alaskacefal|Alaskacephale]]''
******* '''Nadrodzaj Pachycephalosaurini''' (''sensu'' Sullivan 2006)
******** ''[[Tylosteus]]''
******** ''[[Stygimoloch]]''
******** ''[[Drakoreks|Dracorex]]''
******** ''[[Pachycefalozaur|Pachycephalosaurus]]''
 
 
<center><gallery>