Sławków (województwo śląskie): Różnice pomiędzy wersjami

[[Grafika:Sławków kościół.JPG|thumb|left|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Sławkowie z połowy XIII w.]]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z [[1238]] r. Nie jest jednak znana dokładna data uzyskania przez Sławków [[prawa miejskie|praw miejskich]]. Z pośrednich źródeł historycznych wiadomo tylko, że musiało to nastąpić między rokiem [[1279]] a [[1286]], skoro w dokumencie wystawionym przez [[Bolesław Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]] w [[1279]] r. Sławków nazywany jest jeszcze [[wieś|wsią]] (''villa episcopalis''), a w datowanej na [[30 listopada]] [[1286]] r. ugodzie biskupa [[Paweł z Przemankowa|Pawła z Przemankowa]] z księciem [[Leszek Czarny|Leszkiem Czarnym]] pojawia się już jako [[miasto]] (''civitas''). Za datę otrzymania przez Sławków [[prawa miejskie|praw miejskich]] przyjęto więc umownie rok [[1286]]. Stawia to Sławków w rzędzie najstarszych miast historycznej [[Małopolska|Małopolski]], a w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu Dąbrowskim]] wyprzedzają go pod tym względem jedynie [[Czeladź]], która uzyskała prawa miejskie w [[1262]] r. i [[Siewierz]], którego prawa miejskie datują się na rok [[1276]]. Od początku [[XIV]] w. do [[1795]] r. Sławków znajdował się nieprzerwanie w [[Województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwie krakowskim]]. Miasto leżało w średniowieczu na ważnym [[szlak handlowy|szlaku handlowym]] z [[Kraków|Krakowa]] do [[Wrocław|Wrocławia]], będącym częścią dłuższych szlaków łączących wschód z zachodem [[Europa|Europy]] (znad [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] do [[Norymberga|Norymbergi]] i z [[Kijów|Kijowa]] do [[Praga|Pragi]]).

[[Grafika:Sławków4.jpg|thumb|right|Ruiny [[Zamek biskupów krakowskich w Sławkowie|zamku biskupów krakowskich]], druga połowa XIII w.]]

Od [[XV]] w. następuje stopniowy upadku pozycji Sławkowa, związany przede wszystkim z wyczerpywaniem się złóż [[kruszce|kruszców]] a także z trapiącymi miasto [[pożar|pożarami]] i najazdami. W szczególności w [[1455]] r. Sławków stał się ofiarą napadu nieopłaconych zaciężnych wojsko polsko-morawskich, które zniszczyły m.in. zamek i rezydencję biskupów. Jednocześnie rolę lokalnego centrum i miejsca wydobycia [[kruszce|kruszców]] zaczął stopniowo przejmować [[Olkusz]]. Co prawda w [[XVI]] w. nastąpił w Sławkowie powtórny okres rozwoju [[górnictwo|górnictwa]] [[kruszce|kruszców]], jednak nie rozwinęło się już ono na większą skalę, a zniszczenia z czasu [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] ostatecznie przypieczętowały upadek miasta. W [[1673]] r. Sławków liczył zaledwie 720 mieszkańców. W [[XVIII]] wieku funkcjonowały w Sławkowie jeszcze prawdopodobnie kopalnie, skoro w [[1758]] r. biskup krakowski [[Andrzej Stanisław Załuski]] ufundował tu [[szpital]] górniczy, stopniowo jednak głównym zajęciem mieszkańców zaczęło się stawać [[rolnictwo]]. Obok niego działały nieliczne manufaktury (płócienna, obrusowa, sukienna i kapeluszy), a w latach [[1785]]–[[1790]] również założona i prowadzona przez [[Hipolit Kownacki|Hipolita Kownackiego]] huta rudy ołowianej. W okresie zwierzchności [[biskupi krakowscy|biskupów krakowskich]] Sławków pozostawał centrum tzw. [[klucz (majątek ziemski)|klucza]] sławkowskiego, letnią rezydencją biskupią oraz siedzibą [[dekanat|dekanatu]] obejmującego pierwotnie 25 [[parafia|parafii]], w tym m.in. w [[Olkusz|Olkuszu]], [[Chrzanów|Chrzanowie]], [[Będzin|Będzinie]], [[Siewierz|Siewierzu]], [[Mysłowice|Mysłowicach]] i [[Bytom|Bytomiu]]. W [[1789]] r., gdy na mocy ustawy [[Sejm Czteroletni|Sejmu Czteroletniego]] nastąpiła [[sekularyzacja]] biskupiego [[księstwo siewierskie|księstwa siewierskiego]], przejęto na rzecz [[skarb państwa|skarbu państwa]] dobra [[klucz (majątek ziemski)|klucza]] sławkowskiego. W [[1790]] r. Sławków liczył 1467 mieszkańców. Warto dodać, że w odróżnieniu od niektórych sąsiednich miast (jak np. [[Będzin]] czy [[Olkusz]]), była to ludność wyłącznie [[chrześcijaństwo|chrześcijańska]], gdyż w Sławkowie, jako mieście biskupim, zabronione było osiedlać się [[Żydzi|Żydom]]. Jednakże po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] dóbr biskupich liczba żydowskich mieszkańców Sławkowa wzrastała ciągle aż do samego początku [[I wojna światowa|pierwszej wojny światowej]]. W [[1808]] r., Sławków liczył 1612 mieszkańców, w tym 12 [[Żydzi|Żydów]]. Dalszy wzrost liczebny żydowskiej populacji Sławkowa wiąże się ze znalezieniem się miasta w [[strefa osiedlenia|strefie osiedlenia]]. O ile w [[1820]] r. wśród 2003 mieszkańców Sławkowa było 21 [[Żydzi|Żydów]] (1,05%), to pod koniec [[XIX]] w., w [[1897]] r. (według danych rosyjskiego [[spis statystyczny|spisu powszechnego]] z [[23 stycznia]] tego roku), na ogólną liczbę 4226 mieszkańców [[Żydzi|Żydów]] było już 714 (16,9%). W następstwie [[III rozbiór Polski|trzeciego rozbioru Polski]] ([[1795]]) Sławków wszedł w skład [[Królestwo Prus|Królestwa Prus]] ([[Nowy Śląsk]])[http://www.scdk.pl/rys_historyczny_rozwoju_regionu.php], jednak już wkrótce potem, w [[1807]] r., włączony został do [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]]. Od [[1815]] r. pozostawał w granicach [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Kongresowego]], gdzie najpierw ([[1816]]–[[1837]]) przynależał administracyjnie do [[Województwo krakowskie (Królestwo Polskie)|województwa krakowskiego]], a od [[1837]], kiedy [[województwo|województwa]] [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Kongresowego]] zastąpione zostały [[gubernia|guberniami]], do [[gubernia krakowska|guberni krakowskiej]] (w [[1841]] r. przemianowanej na [[gubernia kielecka|kielecką]]). W latach [[1845]]–[[1867]] wchodził w skład [[gubernia radomska|guberni radomskiej]] ([[Język rosyjski|ros.]]: ''Радомская губерния''), a po jej podziale w roku [[1867]] r., [[gubernia kielecka|guberni kieleckiej]] ([[Język rosyjski|ros.]]: ''Келецкая губерния''). W [[1869]] roku utracił prawa miejskie, które odzyskał dopiero w [[1958]] roku. [[Grafika:Sławków Ratusz.JPG|thumb|right|Ratusz sławkowski z początku XX w.]] Ważną rolę dla rozwoju Sławkowa miała budowa [[Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska|Kolei Iwanogrodzko-Dąbrowskiej]], która na początku [[1885]] r. połączyła go z [[Kielce|Kielcami]] i [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrową Górniczą]].

==Sąsiednie gminy==

[[gmina Bolesław|Bolesław]], [[Bukowno|Bukowno]], [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowa Górnicza]], [[Jaworzno|Jaworzno]], [[Sosnowiec|Sosnowiec]]

 

==Bibliografia==

* [[Zamek biskupów krakowskich w Sławkowie]]

* [[Synagoga w Sławkowie]]

 

==Linki zewnętrzne==