Wikipedia

Kaplica Świętokrzyska na Wawelu: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
szablon
Gruntowna przebudowa artykułu
Linia 1:
[[Grafika:Tomb of Kajetan Soltyk in Wawel Cathedral.PNG|thumb|250 px|Nagrobek biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka w Kaplicy Świętokrzyskiej]]
 
{{Pomieszczenie w Katedrze Wawelskiej|0.082|0.525}}
 
'''Kaplica Świętokrzyska''', zwana także ''Jagiellońską'', p.w. św. Krzyża i św. Ducha – jedna z dziewiętnastu kaplic [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie|Katedry Wawelskiej]]. Znajduje się w zachodnim końcu południowej nawy bocznej.
'''Kaplica Świętokrzyska''', zwana jest też '''Kaplicą Świętego Krzyża i Świętego Ducha''' lub rzadziej '''Kaplicą Jagiellońską''' – znajduje się na zachodniej fasadzie [[bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedry wawelskiej]]. [[Kaplica]] ta jest jednym z najpiękniejszych przykładów [[architektura gotycka|rozkwitłego gotyku]], została ufundowana przez króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] w trzecim ćwierćwieczu [[XV wiek]]u. Ściany i [[sklepienie gwiaździste]] pokrywa [[polichromia]] bizantyjsko-ruska, wykonana w [[1470]] r. przez malarzy ze szkoły pskowskiej. [[Malarstwo bizantyjskie]], wspierane zwłaszcza przez [[Władysław Jagiełło|Władysława Jagiełłę]], nie przyjęło się w Polsce, tym cenniejsza i bardziej unikatowa jest Kaplica Świętokrzyska. Jest ona przez to jednym z ostatnich przykładów malarstwa ruskiego w Polsce. Treścią malowideł są sceny z Ewangelii.
 
__FORCETOC__
Wewnątrz kaplicy, na lewo od wejścia, znajduje się [[Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka|sarkofag Kazimierza Jagiellończyka]] autorstwa [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]]. Król zamówił ów nagrobek jeszcze za życia, Stwosz nie zdążył wyrzeźbić sarkofagu przed śmiercią władcy. Stwosz wyjechał z Krakowa w [[1496]] roku a sam baldachim według projektu Stwosza dokończył pochodzący z Passawy [[Jorg Huber]].
 
== Historia ==
Na przeciwległej ścianie kaplicy znajdował się niegdyś nagrobek żony Kazimierza Jagiellończyka – [[Elżbieta Rakuszanka|Elżbiety Rakuszanki]], zwanej w historii matką królów. Nagrobek ten nie dotrwał jednak do naszych czasów.
 
Obiekt powstał w latach [[1467]] – [[1477]], z fundacji króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza IV Jagiellończyka]], z przeznaczeniem na [[Kaplica|kaplicę]] grobową dla niego oraz jego żony [[Elżbieta Rakuszanka|ElżbietyRakuszanki]]. Pokryto ją wówczas [[Polichromia|polichromią]] (w [[1470]] r.) i umieszczono dwa [[tryptyk]]i, [[stalle]] oraz nagrobki króla i królowej dłuta [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]]. W [[XVI]] wieku freski częściowo przemalowano, a w [[XVIII]] wieku ściany wybielono i umieszczono tutaj nagrobek [[Biskupi krakowscy|biskupa]] [[Kajetan Sołtyk|Kajetana Sołtyka]]. Restaurację kaplicy, połączoną z przywróceniem pierwotnego wyglądu polichromii, podjęto w [[1870]] r. przez Izydora Jabłońskiego, a także latach [[1904]] – [[1905]] przez Juliana Makarewicza i [[1947]] – [[1951]] przez Rudolfa Kozłowskiego, kiedy to także otworzono grób króla Kazimierza Jagiellończyka.
Na wprost wejścia znajduje się klasycystyczny pomnik z [[1789]] r. przypisywany [[Chrystian Piotr Aigner|Chrystianowi Piotrowi Aignerowi]]. Pomnik przedstawia biskupa krakowskiego [[Kajetan Sołtyk|Kajetana Sołtyka]] z figurami alegorycznymi i płaskorzeźbą na trumnie przedstawiającą porwanie i wywiezienie biskupa do [[Kaługa (miasto)|Kaługi]] w [[1768]] na rozkaz carycy [[Katarzyna II|Katarzyny II]].
 
== Wygląd ==
Na ścianie wschodniej znajdują się dwa tryptyki: [[Trójca Święta|św. Trójcy]] i [[Matka Boska Bolesna|Matki Boskiej Bolesnej]]. Są to jedyne, zachowane w całości na [[Wawel]]u ołtarze [[gotyk|gotyckie]].
 
Ściany pokryte są polichromią malarzy ruskich. [[Witraż]]e, przedstawiające historię [[Krzyż łaciński|św. Krzyża]], projektu [[Józef Mehoffer|Józefa Mehoffera]], wykonał w [[1905]] r. [[Sławomir Odrzywolski]]. Przy ścianie zachodniej, pośrodku, znajduje się nagrobek biskupa Kajetana Sołtyka z [[1789]] r., dłuta [[Chrystian Piotr Aigner|Chrystiana Piotra Aignera]]. W południowo - zachodnim narożniku wznosi się [[Tumba|tubowo]] – [[baldachim]]owy [[Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka|nagrobek Kazimierza Jagiellończyka]] fundacji królowej Elżbiety, o cechach [[Gotyk|późnogotyckich]], którego wyrzeźbił [[Wit Stwosz]], wraz ze swoim pomocnikiem Jorgiem Huberem z Passawy (twórca scen z Pisma Świętego na [[kapitel]]ach). Po przeciwnej stronie spoczęła królowa Elżbieta.
 
Przy ścianie wschodniej, po stronie południowej, znajduje się ''tryptyk Matki Bożej Bolesnej'', pochodzący z 4. ćwierci XV wieku, autorstwa krakowskich artystów. W zwieńczonej figurami [[prorok]]ów szafie umieszczono posągi ''Matki Boskiej Bolesnej'' i ''Jezusa Bolesnego''. Niżej aniołowie, trzymający herby Polski, Litwy i Habsburgów, zaś wyżej trzymający [[Arma Christi]] (atrybuty męki pańskiej). Malowane skrzydła ukazują: ''Ofiarowanie Jezusa w świątyni'', ''Chrystus wśród uczonych'', ''Ukrzyżowanie'', ''Zdjęcie z Krzyża'' – skrzydła otwarte i ''Zwiastowanie'', ''Boże Narodzenie'', ''Hołd Trzech króli'', ''Obrzezanie'' – skrzydła zamknięte.
 
Po stronie północnej ściany wschodniej umieszczono ''tryptyk Świętej Trójcy'' z [[1467]] r., pochodzący z warsztatu artystów krakowskich. Znajdująca się w zwieńczonej figurami ''Chrystusa Zmartwychwstałego'' z dwoma aniołami, ''[[Święta Zofia|św. Zofii]]'' z córkami, a także ''[[Święta Anna|św. Anny Samotrzeć]]'' szafie grupa '' [[Trójca Święta|Trójcy Świętej]]'', otoczona jest posagami [[Święta Dorota|świętych Doroty]], [[Święta Małgorzata|Małgorzaty]], [[Święta Katarzyna|Katarzyny]], [[Święta Barbara|Barbary]] oraz chórami aniołów. Malowane skrzydła ukazują: proroków, męczenników, apostołów, dziewice – skrzydła otwarte i ''Nawrócenie św. Pawła'', ''Wizja św. Eustachego'', ''Św. Jerzy zabijający smoka'', ''Św. Sekundus przeprawiający się przez rzekę Pad'' – skrzydła zamknięte. Kaplicę zamyka ażurowa krata.
 
== Bibliografia ==
 
* Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2 Kraków 1988
* Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3 Kraków 1989
* Ludwikowski Leszek: Kraków i okolice. Przewodnik. Wydanie 3 uzup. Warszawa1991 ISBN 83-217-2823-5
 
{{Katedra wawelska}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kaplica_Świętokrzyska_na_Wawelu”