Historia Sierra Leone: Różnice pomiędzy wersjami

Od połowy [[XV]] wieku do wybrzeży dzisiejszego [[Sierra Leone]] zaczęli docierać [[Portugalczycy]], którzy zastali tu wiele małych państewek. Nazwę owemu skrawkowi wybrzeża nadał portugalski żeglarz [[Petro de Cintra]]. W [[XVI]] w.]] angielscy kupcy rozpoczęli zakładanie [[faktoria|faktorii]] handlowych. Ich podstawowym towarem byli [[niewolnictwo|niewolnicy]]. W roku [[1788]] AnglicyBrytyjczycy założyli miasto [[Freetown]], a w [[1797]] roku w wyniku starań brytyjskich przeciwników niewolnictwa, którzy utworzyli [[Towarzystwo Sierra Leone]], wydzielono obszar około 250km250 km² w okolicach miasta, aby osiedlać tam uwolnionych niewolników. W roku [[1808]] posiadłość Towarzystwa zostłazostała kolonią brytyjską, a reszta kraju protektoratem brytyjskim. W roku [[1958]] Sierra Leone uzyskało autonomię, a w 1961 -– niepodległość i stało się członkiem brytyjskiej [[Wspólnota Narodów|Wspólnoty Narodów]]. Na czele rządu stanął pierwszy premier [[Milton Margai]], przywódca [[Partia Ludowa Sierra Leone|Partii Ludowej Sierra Leone]]. Dziesięć lat później proklamowano republikę. Do [[1966]] roku rządzili bracia Margai - sir– Milton Margai, który zmarł w [[1964]] roku, a następnie bardziej od niego radykalny sir [[Albert Margai]], który za swoje plany zmian konstytucyjnych zapłacił przegraniem wyborów w [[1966]] roku. Interweniowała armia, głównie po to, aby nie dopuścić do władzy [[Siaka Stevens|Siaki Stevensa]]. W [[1968]] roku został on jednak premierem, a w [[1971]] roku, po proklamowaniu w Sierra Leone republiki, jej prezydentem. Przekształcił Sierra Leone w państwo jednopartyjne i doprowadził do jego katastrofy ekonomicznej. Stało się ono rajem dla skorumpowanych magnatów i zanim stary prezydent odszedł, zdążyli doszczętnie ograbić kraj. Stevens kontrolował główne bogactwo kraju -– kopalnie diamentów w regionie [[Yengema]]. Wydobycie i eksport diamentów były zdominowane przez prywatne spółki, płacące prezydentowi i funkcjonariuszom reżimu ogromne łapówki. Przeżarte korupcją państwo obumierało, zaś społeczeństwo ulegało stopniowej degeneracji. Po pomyślnych gospodarczo latach siedemdziesiątych, od początku kolejnej dekady narastał kryzys ekonomiczny, wywołany zmniejszeniem dochodów z upraw kawy i kakao, spadkiem wydobycia diamentów gigantomanią dyktatora, wydającego ogromne sumy. Wskutek spadku dochodów państwa i utrzymania sztucznie zawyżonych cen produktów oraz usług, pojawiła się wysoka inflacja, nastąpił spadek poziomu życia, zaś w lipcu [[1981]] roku wybuchł strajk generalny. W grudniu [[1981]] roku prezydent ogłosił [[stan wyjątkowy]]. Niestabilna sytuacja polityczna, kryzys gospodarczy i potęga handlarzy diamentów trwały do połowy dekady. W [[1985]] roku osiemdziesięcioletni dyktator postanowił oddać władzę. W zaaranżowanych przez reżim wyborach powszechnych, które odbyły się w październiku 1985 roku, zwyciężył dowódca armii, generał brygady [[Joseph Saidu Momoh]]. Od 1985 w Sierra Leone zaczęła rządzić monopartia [[Kongres Ogólnoludowy]]. Sam Momoh dążył do uregulowania napiętych stosunków z [[Nigeria|Nigerią]] i [[Liberia|Liberią]]. W grudniu [[1986]] roku podpisano pakt o nieagresji między Liberią, Sierra Leone i [[Gwinea|Gwineą]], zwany [[Związek Rzeki Mano|Związkiem Rzeki Mano]]. Jednak w sierpniu [[1988]] roku prezydent Liberii oskarżył rząd Sierra Leone o tolerowanie działalności liberyjskiej opozycji i deportował 63 obywateli Sierra Leone. Próby stabilizacji gospodarki i ukrócenia samowoli przemytników diamentów nie powiodły się. Momoh musiał stawić czoło próbom zamachu stanu w marcu [[1986]] i [[1987]] roku. Od [[1990]] roku rząd Momoha starał się osłabić rebeliantów [[Charles Taylor (polityk)|Charlesa Taylora]], wspomagając zainstalowany przez [[ECOWAS]] rząd przejściowy [[Amos Sawyer|Amosa Sawyera]] i odcinając Taylora od źródeł zaopatrzenia. W odwecie Taylor z pomocą [[Libia|Libii]] zorganizował -– za pośrednictwem najemników z [[Burkina Faso]] -– rebeliancki [[Zjednoczony Front Rewolucyjny]] (RUF) pod dowództwem byłego kaprala armii Sierra Leone, [[Foday Sankoh|Fodaya Sankoha]], który w marcu 1991 roku rozpoczął działania zbrojne. Trwała rebelia RUF sponsorowanego przez kompanie wydobycia diamentów, złota, tytanu, liczące na intratne kontrakty. [[30 kwietnia]] [[1992]] roku doszło do groteskowego przewrotu pałacowego. Oddział żołnierzy, dowodzony przez 27-letniego kapitana [[Valentine Strasser|Valentine’a Strassera]], otoczył pałac prezydencki, domagając się wypłaty zaległego żołdu. Prezydent Momoh, przeświadczony o tym, że ma do czynienia z [[zamach stanu|zamachem stanu]], pośpiesznie opuścił pałac. Władzę, chcąc nie chcąc, przejął kapitan Stresser. Rząd wojskowy Strassera stanął w obliczu pogłębiającej się zapaści gospodarczej, rosnącego niezadowolenia społeczeństwa, partyzantki RUF, także niepokojów armii, które doprowadziły do nieudanego zamachu stanu w grudniu 1992 roku. Krwawa wojna domowa pustoszyła kraj i wyniszczała jego gospodarkę. W roku 1995 rebelianci [[Faday Sonkoy|Fadaya Sankoya]] rozpoczęli oblężenie stolicy kraju [[Freetown]]. Prezydent Strasser, podobnie jak jego poprzednik, pod presją zachodnich rządów zgodził się przeprowadzić w lutym [[1996]] roku wybory powszechne i szanować ich wyniki. Na kilka tygodni przed wyborami został obalony przez kapitana [[Julius Maada Bio|Juliusa Maadę Bio]]. Mimo początkowego sprzeciwu, Bio zgodził się na wybory 15 marca 1996 roku, które wygrał [[Ahmad Tejan Kabbah]]. RUF zbojkotował wybory i kontynuował walkę partyzancką. Brak sukcesów i słabnące morale jego armii skłoniły go do podpisania na początku grudnia 1996 roku w [[Abidżan]]ie układu pokojowego z rządem, przewidującego zakończenie wojny domowej. [[25 maja]] [[1997]] roku grupa oficerów pod wodzą majora [[Johny Paul Koromah|Johnny’ego Paula Koromaha]] obaliła prezydenta Kabbaha. Zawieszono konstytucję, wprowadzono zakaz działalności partii politycznych oraz zakazano demonstracji. W reakcji na te wydarzenia [[ECOWAS]] zastosowała blokadę granic i wprowadziła sankcje ekonomiczne, a jednocześnie zmusiła władze wojskowe do podjęcia negocjacji. Rozmowy doprowadziły do zawarcia w październiku 1997 roku porozumienia o przywróceniu do [[22 kwietnia]] [[1998]] roku Kabbaha na stanowisko prezydenta. Jednak junta wojskowa opóźniała realizację porozumienia i nie respektowała przyjętych ustaleń w sprawie powrotu do rządów cywilnych. Zdominowane przez Nigerię siły [[ECOMOG]] dokonały interwencji wojskowej i [[13 lutego]] [[1998]] roku obaliły rząd wojskowy, umożliwiając Kabbahowi miesiąc później powrót na fotel prezydencki. Wskutek chaosu postępującego w kraju rebelianci i uczestnicy puczu zostali wyparci z miasta, ale w grudniu 1998 roku ponownie zaatakowali stolicę, walki trwały do stycznia 1999 roku. Mimo porażki we Freetown zbrojna opozycja zachowała kontrolę nad prowincją i kontynuowała walkę w 1999 roku po pojmaniu przez siły rządowe rebelianckiego przywódcy został przeprowadzony szturm na stolicę. Atakujący zostali porwani i ponieśli klęskę. Przejęciu władzy przez Front zapobiegły siły ECOMOG, które rozdzieliły walczące strony. Szturm na Freetown był jednym z ostatnich akordów rebelii. Dzięki pośrednictwu ECOWAS, [[7 lipca]] [[1999]] roku w [[LomeLomé]] podpisano kolejne porozumienie pokojowe między rządem a RUF, przewidując zakończenie wojny domowej, przekształcenie RUF w partię polityczną oraz usunięciem z Sierra Leone wszystkich najemników. Nadzór nad realizacją porozumienia sprawowała Misja [[ONZ]] w Sierra Leone ([[UNAMSIL]]) licząca 13 tys. żołnierzy, w której główną rolę odgrywała Wielka Brytania. RUF nie zgodziła się na opuszczenie kontrolowanych przezeń kopalni diamentów i torpedował pokojowe wysiłki. W lipcu 2000 roku [[Rada Bezpieczeństwa ONZ]] wprowadziła zakaz [[import]]u diamentów z Sierra Leone. Pod presją międzynarodową, w listopadzie [[2000]] roku RUF zgodził się zawrzeć rozejm. W styczniu [[2002]] r. we Freetown doszło do zawarcia ugody, w osiągnięciu której istotną rolę odegrała [[ONZ]]. W symbolicznym geście spalono 3 tys. sztuk broni złożonej przez rebelizantówrebeliantów. Po zawarciu pokoju utworzono [[Komisja Prawdy|Komisję Prawdy]], ujawniającą zbrodnie z okresu wojny domowej oraz [[Trybunał Specjalny]], który ma ukarać zbrodniarzy. W sierpniu [[2003]] roku władze ogłosiły zakończenie rozbrajania rebeliantów (broń miało złożyć 70 tys. osób), w czerwcu [[2004]] roku zaś rozpoczęły się pierwsze procesy oskarżonych o popełnienie zbrodni w czasie wojny domowej. Rozpoczęta w marcu [[1991]] roku przyniosła utratę domów przez blisko połowę mieszkańców, którzy mają teraz status uchodźców w sąsiednich krajach bądź bezdomnych we własnym państwie. Trudno powiedzieć jak wielu ludzi zginęło podczas wojny, ale z pewnością jej skutki dotknęły większość społeczeństwa, którzy ucierpiało z powodu straty domów, własności, przesiedleń, łamania praw człowieka poprzez przymusowe wcielanie do wojska, tortury, amputacje, przemoc seksualną itd. Infrastruktura w Sierra Leone została zniszczona, uprawnienia rządu ograniczone, zaś gospodarka upadła. Obecnie, w powojennym Sierra Leone ludzie próbują odbudować ich życie na nowym fundamencie pokoju i stabilizacji. Od oficjalnego zakończenia wojny w Sierra Leone (2002) minęło już kilka lat. Sytuacja w kraju zdaję się być stabilną, ale komplikuje ją duża liczba zagranicznych najemników oraz obecność świetnie na ogół wyekwipowanych i wyszkolonych formacji zbrojnych koncernów, które realizują cele macierzyste firm. W grudniu [[2005]] roku swoją misję sukcesem zakończył UNASMIL (''United Nations Mission in Sierra Leone''), który został zastąpiony przez [[UNIOSIL]] (''United Nations Integrated Office for Sierra Leone'') – jednostkę ONZ odpowiedzialną za promocję kultury, bezpieczeństwa, pokoju, która ma na celu pomoc w rozwoju jednego z najbiedniejszych krajów świata. Pod koniec grudnia [[2006]] roku Rada Bezpieczeństwa ONZ jednogłośnie opowiedziała się za rozszerzeniem misji stabilizacyjnej w Sierra Leone, uważając ją za jeden z sukcesów ONZ. Zdaniem [[Kofi Annan|Kofiego Annana]] -– byłego [[Sekretarz Generalny ONZ|Sekretarzasekretarza ONZ]] -– rezultatem współpracy ONZ i rządu Sierra Leone jest zdecydowane ograniczenie [[analfabetyzm]]u, nierówności płci, a także zaprowadzenie [[demokracja|demokracji]], która zostanie przypieczętowana wyborami w lipcu 2007 roku.