|
'''Szmalcówka''' -– potoczna nazwa hitlerowskiego obozu dla wysiedlonych (Umsiedlungslager), a następnie podobozu (Unterlager) położonego w Toruniu w latach 1940-19431940–1943 przy ulicy Grudziądzkiej, w zabudowaniach byłej przetwórni smalcu oraz oleju <ref name="torun"> [http://www.turystykatorun.pl/index.php?strona=290&jezyk=1 Toruński Serwis Turystyczny] </ref>.
Obóz powstał w 1940 roku dla ludności wysiedlonej z Torunia i Prus Zachodnich, jak i tych osób, które odmówiły złożenia wniosku o wpisanie na niemiecką listę narodowościową (niem. Deutsche Volksliste). W okresie wrzesień 1941-styczeń1941–styczeń 1942 formalnie był "wychowawczym obozem pracy", po 1 września 1942 podlegał administracyjnie obozowi w [[Potulice (województwo kujawsko-pomorskie)|Potulicach]] jako podobóz. Został zlikwidowany w 1943, a pozostałe w nim osoby wywieziono do obozu potulickiego. Obóz posiadał jedną filię w Toruniu, w zabudowaniach drukarni Stefanowskiego na ulicy Bażyńskich (już nieistniejących) <ref name="torun"> </ref>.
Łącznie przez obóz przewinęło się od dziesięciu tysięcy do dwunastu tysięcy więźniów, w tym kobiet i dzieci. W grudniu 1941 przebywało w nim 2850 osób, w maju 1942 -– 3443 <ref> red. M. Biskup, Toruń dawny i dzisiejszy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań-Toruń 1983, ISBN 83-01-04958-8, s.502 </ref>. Byli oni poddawani selekcji i wysyłani na roboty do [[III Rzesza|III Rzeszy]], do [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]], do różnych obozów koncentracyjnych oraz do obozu germanizacyjnego w [[Nowe Miasto Lubawskie|Nowym Mieście Lubawskim]] <ref name="karta"> [http://89.171.110.181/hm/hm_presentations/forgotten_camps/index.php?ver=pl&content=z&id=263 Zapomniane obozy - Toruń-Szmalcówka] </ref>. Wielu z osadzonych zmarło jednak jeszcze przed wywózką z powodu tragicznych warunków sanitarnych, epidemii tyfusu, słabego wyżywienia i brutalności strażników <ref name="karta"> </ref> . Udało się zidentyfikować 515 ofiar obozu, pochowanych na [[Cmentarz Komunalny nr 2 im. Ofiar II wojny światowej w Toruniu |cmentarzu komunalnym nr 2 w Toruniu]], wiadomo jednak, że było ich jeszcze więcej, bo około 1200 osób.
Od 1976 przy wjeździe na dawny teren obozu znajduje się pomnik w formie fragmentu muru z tablicą pamiątkową. Do 2006 była to tablica autorstwa Marii Hoffman-Popielewskiej z napisem "Tu zginęło za sprawę niepodległej Polski w latach 1939-1945 z rak hitlerowskich siepaczy 397 dzieci, 802 kobiet i mężczyzn. Cześć ich pamięci." <ref name="torun2"> [http://www.torun.pl/portal/index.php?offset=160&status=1&news_id=4784&nde=1170111599&nds=1009839600&tit=&txt= InfomacjaInformacja o wystawieniu nowej tablicy na oficjalnych stronach miasta] </ref>, zastąpiona w 2006 tablicą przygotowaną przez firmę USKOM z napisem "W tym miejscu w latach 1940-1943 był niemiecki obóz przesiedleńczy dla Polaków z Torunia i okolic Umwandererzenrallager -– Thorn zwany „Szmalcówką”. Przez obóz przeszło blisko 12 tys. osób, zmarło ok. 1000 osób, w tym ok. 400 dzieci i niemowląt. Pochowani są na pobliskim cmentarzu przy ul. Grudziądzkiej 141."<ref name="torun2"> </ref>
{{Przypisy}}
|
