Kosmos (powieść): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ToAr (dyskusja | edycje)
→‎Problematyka: szablony fakt
Linia 19:
== Problematyka ==
 
''Kosmos'', opatrzony później (jak inne jego dzieła) obszernym autokomentarzem pisarza i określany przez wielu badaczy jako arcydzieło Gombrowicza{{fakt}}, jestto bodaj najtrudniejszą jego powieściąpowieść, której tematem staje się problem [[percepcja | percepcji]] świata, relacji między jednostką a [[rzeczywistość | rzeczywistością]] oraz [[świadomość | świadomością]]. Gombrowicz podejmuje w niej próbę analizy aktu poznawczego oraz uchwycenia mechanizmu odbierania lub kreacji świata przez [[intelekt]] i [[wyobraźnia | wyobraźnię]] jednostki (słynny okrzyk narratora: "Dzika potęgo myśli wątłej!"). Kwestie te najlepiej ilustruje [[monolog]] Witolda o świadomości i percepcji:
 
„Spośród nieskończoności zjawisk, które zdarzają się wokół mnie wyodrębniam jedno. Wybieram np. popielniczkę na stole (reszta pozostaje w cieniu). Jeśli percepcja tego typu tłumaczy się (np. zauważyłem popielniczkę, ponieważ chce strząsnąć do niej popiół z
''"Spośród nieskończoności zjawisk, które zdarzają się wokół mnie wyodrębniam jedno. Wybieram np. popielniczkę na stole (reszta pozostaje w cieniu). Jeśli percepcja tego typu tłumaczy się (np. zauważyłem popielniczkę, ponieważ chce strząsnąć do niej popiół z papierosa, którego właśnie palę), wszystko jest na swoim miejscu. Jeśli spostrzegłem tą popielniczkę przypadkiem i więcej do niej nie wracam, wtedy również wszystko jest w porządku. Jeśli jednak po zauważeniu zjawiska, bez żadnego specjalnego znaczenia wracam do niego, wtedy jest właśnie bieda. Dlaczego do niej wróciłeś, jeżeli jest bez znaczenia? Ach tak! A więc jednak coś dla ciebie znaczyła od momentu, w którym znów na nią spojrzałeś. Oto jak z powodu prostego faktu, że skoncentrowałeś się bez powodu o sekundę za długo na jakimś zjawisku, ta rzecz zaczyna wyróżniać się z całej reszty, wypełniać się sensem. Jest coś w świadomości, co ją przekształca w pułapkę zastawioną na nią samą."''{{fakt}}
do niego, wtedy jest właśnie bieda. Dlaczego do niej wróciłeś, jeżeli jest bez znaczenia? Ach tak! A więc jednak coś dla ciebie znaczyła od momentu, w którym znów na nią spojrzałeś. Oto jak z powodu prostego faktu, że skoncentrowałeś się bez powodu o sekundę za długo na jakimś zjawisku, ta rzecz zaczyna wyróżniać się z całej reszty, wypełniać się sensem. Jest coś w świadomości, co ją przekształca w pułapkę zastawioną na nią samą.”
 
W rezultacie ''Kosmos'' podejmuje klasyczny temat myśli europejskiej, który stawiali [[Rene Descartes | Kartezjusz]], [[Immanuel Kant | Kant]], [[Edmund Husserl | Husserl]] czy [[Martin Heidegger | Heidegger]]: możność (lub niemożność) poznania bytu i wykroczenia poza doświadczenie [[egzystencja | egzystencjalne]] jednostki. Gombrowicz znał gruntownie [[filozofia | filozofię]] europejską, czytał teksty źródłowe, a na łożu śmierci prowadził po francusku prywatne wykłady z dziejów myśli dla żony Rity i Dominique'a de Roux (ogłoszone w wersji książkowej w tomie zbiorowym ''Gombrowicz filozof''). W ''Kosmosie'' wyraża wolę odnajdywania [[prawda obiektywna | prawdy obiektywnej]], zarazem gorzkie przekonanie, że byłaby niepochwytna.
 
Osobny, mało podejmowany w badaniach{{fakt}} (poza [[Antoni Libera | Antonim Liberą]]), temat ''Kosmosu'' stanowi [[erotyzm]] jako mroczny wymiar relacji międzyludzkich, budzący [[perwersja | perwersyjne]] fascynacje (podglądanie Leny, obecność przy [[masturbacja | masturbacji]] Leona), a związany z udręką, niespełnieniem i goryczą.
 
[[Kategoria:Twórczość Witolda Gombrowicza|Kosmos]]