Klejnot herbowy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Klejnot''' ([[łacina|łac.]] ''clenodium'', staropol. z [[niemiecki|niem.]] ''(Helm-)Kleinod'') - zwieńczenie [[Hełm heraldyczny|hełmu]] łączące się z nim za pośrednictwem [[korona rangowa|korony rangowej]] lub przepaski, z której rozwijały się [[labry (heraldyka)|labry]].

 

 

Klejnot jest heraldycznym ujęciem ozdób, jakie umieszczano w średniowieczu na zamkniętych hełmach rycerskich: rogów, skrzydeł, piór pawich i strusich itd. Heraldyczną formę klejnotu ozdoby owe przyjęły w początkach [[XIII]] wieku początkowo w heraldyce angielskiej, następnie niemieckiej, później kolejnych krajów. Słowo "klejnot" wywodzi się greckich słów "kleinos" 'sławny' i "oide" 'pieśń', w staropolszczyźnie było używane przede wszystkim w kontekście heraldycznym, chociaż już w [[Biblia królowej Zofii|Biblii Królowej Zofii]] zostało użyte na określenie drogocennych przedmiotów<ref>A. Bańkowski, ''Etymologiczny słownik języka polskiego''</ref>. "Klejnot" bywa tez wywodzony ze starogórnoniemieckiego „chleinodi - mały, zgrabny”. Początkowo klejnot był mniej lub bardziej dokładnym powtórzeniem [[godło heraldyczne|godła heraldycznego]], z czasem - w miarę powstawania nowych herbów - stał się niezależnym wyobrażeniem. Najczęściej spotykane klejnoty to rogi (turze lub bycze), skrzydła (orle), pióra, nakrycia głowy (czapki książęce, [[infuła|infuły]]), [[chorągiew (weksylologia)|chorągwie]] oraz postacie ludzi i zwierząt. Figury ludzi i zwierząt wystąpić mogą w całej postaci, półpostaci bądź jako element ciała.

Ten ostatni typ klejnotu stał się szczególnie popularny w polskiej heraldyce wskutek oszczędności czy lenistwa drukarzy pierwszych wydań herbarzy [[Bartosz Paprocki| Bartosza Paprockiego]] ([[Maciej Garwolczyk]]) i [[Kacper Niesiecki|Kacpra Niesieckiego]]. Dla ułatwienia sobie pracy i obniżenia kosztów druku stosowali te same [[drzeworyt|klocki drzeworytnicze]] z wyobrażeniami uniwersalnych klejnotów do różnych herbów<ref>[[Franciszek Kamocki]]: ''Dziwolągi heraldyczne'', Warszawa, 1916, s.8 - 9</ref>. Najczęściej były to właśnie owe ptasie pióra. Powielenie tego błędu w owych najpopularniejszych polskich herbarzach przyczyniło się do zapomnienia dawnych oryginalnych cymerów. Prace nad odtworzeniem ich pierwotnego wyglądu podjął wybitny polski heraldyk [[Adam Heymowski|dr Adam Heymowski]]. Odtworzone przez niego oryginalne klejnoty polskich herbów zaskakują bogactwem form i fantazją.

 

 

{{Przypisy}}