|
[[Grafika:Hala Upłaz a1.jpg|240px|right|thumb|Widok z [[Twardy Grzbiet|Twardego Grzbietu]]]]
[[Grafika:Hala Upłaz a2.jpg|240px|right|thumb|Hala Upłaz poniżej [[Chuda Przełączka|Chudej Przełączki]]]]
[[Grafika:Hala Upłaz a3..jpg|240px|right|thumb|Widok z Hali Upłaz w kierunku [[Dolina Kościeliska|Doliny Kościeliskiej]]]]
{{commons|Hala Upłaz}}
'''Hala Upłaz''' – dawna [[hala (botanika)|hala pasterska]] w [[Tatry Zachodnie|Tatrach Zachodnich]], położona na północnym grzbiecie [[Ciemniak]]a, oddzielającym [[Dolina Kościeliska|Dolinę Kościeliską]] od [[Dolina Miętusia|Doliny Miętusiej]]. Większa część tego grzbietu zbudowana jest ze skał wapiennych, tylko górna część przykryta jest granitowymi skałami. Do terenu hali należała [[Polana Upłaz]], [[Wyżnia Rówień Upłaziańska Rówień]], [[Rówień nad Piecem]], [[Gładkie Upłaziańskie]], [[Upłaziańska Kopa]], [[Źródliska (Ciemniak)|Źródliska]], Wolarnia. Do tej hali należały również szczyty [[Krzesanica|Krzesanicy]] i [[Małołączniak]]a wraz z [[dolina wiszącazawieszona|wiszącymi dolinkami]]: [[Dolina Litworowa (Polska)|Litworową]] i [[Dolina Mułowa|Mułową]]. Na [[Wyżnia Rówień Upłaziańska|Wyżniej Upłaziańskiej Równi]] znajduje się charakterystyczna wapienna [[Skała Piec]], gdzie często odpoczywają turyści. Powyżej zarośla [[kosówkakosodrzewina|kosówki]], a dalej, aż pod szczyty [[Ciemniak]]a ciągną się trawiaste obszary hali. Rosną na nich m.in. takie tatrzańskie gatunki roślin, jak: [[lepnica bezłodygowa]], [[omieg kozłowiec]], [[pierwiosnek maleńki|pierwiosnka maleńka]] i inne.
Hala wymieniana jest w dokumentach pochodzących z 1709 r. Wypasali na niej mieszkańcy wsi [[Ciche (województwo małopolskie)|Ciche]], [[Ratułów]] i in. Szopy i szałasy pasterskie znajdowały się na Polanie Upłaz. Hala zajmowała powierzchnię ok. 172 ha, z tego pastwiska stanowiły tylko 4,5 ha, ogromna większość to nieużytki (132,45 ha), resztę stanowiła kosodrzewina (20 ha) i las (14,87 ha). Przynależna hali powierzchnia [[serwitut]]ów wynosiła 38,55 ha. Hala była dawniej bardzo intensywnie wypasana, przed 1960 r. wypasano tu 438 owiec (tzw. przeliczeniowych). Nadmierny wypas doprowadził do znacznej [[erozja|erozji]] zboczy i niszczenia [[roślinność alpejska|roślinności alpejskiej]].
Po zaprzestaniu wypasu zerodowane stoki zregenerowały się już znacznie. Z prowadzącej nimi ścieżki turystycznej rozległerozlegają się szerokie widoki. Po lewej stronie [[Czerwony Grzbiet|Czerwonego Grzbietu]] widać wybitny szczyt [[Wielki Giewont|Giewontu]], a w Dolinie Miętusiej [[cyrk lodowcowy|kotły lodowcowe]] [[Wielka Świstówka|Wielkiej Świstówki]], Dolina Mułowa i Litworowa. Po drodze na szczyt Ciemniaka trzy razy mijamy źródełka, z których woda spływa do Doliny Miętusiej. Często spotkać można tu [[kozica|kozice]]. Powyżej trzeciego źródełka, w odległości 2:50 h od Kir znajduje się [[Chuda Turnia]], a zaraz powyżej niej niewielka przełęcz zwana [[Chuda Przełączka|Chudą Przełączką]]. Tutaj od zachodniej strony dołącza się zielony szlak turystyczny z Doliny Kościeliskiej przez [[Dolina Tomanowa|Dolinę Tomanową]] i [[Czerwone Żlebki]].
{{seealso|Hale tatrzańskie}}
==== Bibliografia ====
{{Bibliografia start}}
<div style="font-size:85%">
# {{cytujCytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię2=Witold Henryk |nazwisko2= Paryski|tytuł= Wielka Encyklopedia Tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|miejsce= |rok=2004 |isbn = 83-7104-009-1 }}
# {{cytujCytuj książkę |nazwisko=Szafer |imię=Władysław |autor link=Władysław Szafer |tytuł=Tatrzański Park Narodowy |rok=1962 |wydawca= Zakład Ochrony Przyrody PAN }}
# {{cytujCytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka|tytuł=Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII |miejsce=Latchorzew |rok=2003 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-915859-1-3 }}
# {{cytujCytuj książkę|tytuł=Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000|miejsce=Warszawa |rok=2005/06|wydawca= Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka |isbn= 83-87873-36-5 }}
# {{Cytuj książkę | nazwisko= | imię= | inni= | tytuł= Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000 | data=2005 | wydawca=ExpressMap Polska | miejsce=Warszawa | isbn=83-88112-35-X | strony=}}
{{Bibliografia stop}}
</div>
| 