Socjologia religii: Różnice pomiędzy wersjami

'''[[Monteskiusz]]''' – zainicjował metodę funkcjonalną – łączenie praw z faktami życia społecznego. Uważał, że istnieje związek, między formami ustroju społecznego (orientalna tyrania, monarchia, republikanizm) z panującą w ich ramach religią.

'''[[August Comte]]''' – zmiany w panujących światopoglądach były dla niego wkaźnikiem ogólnego postępu społeczeństwa. Wyróżnił w związku z tym trzy sposoby myślenia: teologiczny, metafizyczny i pozytywny - każdy dominuje w kolejnych fazach rozwoju ludzkości. Myślenie teologiczne charakteryzuje się tłumaczeniem zjawisk przy użyciu czynników nadprzyrodzonych. Faza teologiczna dzieli się na 1) okres fetyszyzmu (bałwochwalstwa), 2) politeizmu oraz 3) monoteizmu. W odróżnieniu od pisarzy francuskiego oświecenia Comte dostrzegał wiele zasług religii dla rozwoju ludzkości, choć przyznawał, że jej czas już mija.

'''[[Karol Marks]]''' o religii pisał niewiele, jednak w jego koncepcji religii, jako ''opium ludu'' zawarta jest pewna forma podtrzymywanej przez wielu do dziś "tezy kompensacyjnej". Marksiści przerobili jednak to twierdzenie w koncepcję manipulacyjną: "religia jako opium ''dla'' ludu".

Właściwym twórcą socjologii religii był '''[[Herbert Spencer]]''', który zaczął uprawiać ją jako oddzielną subdyscyplinę socjologii. Odrębnie badał instytucje religijne (kościelne i nonkonformistyczne) w procesie ich rozwoju i wewnętrznego różnicowania się, oraz ewolucję wierzeń religijnych. Wiele uwagi poświęcił też wzajemnym relacjom między instytucjami religijnymi oraz politycznymi i militarnymi.

Najbardziej wpływowym socjologiem religii pozostaje '''[[Max Weber]]''', przede wszystkim dzięki twórczemu zastosowaniu i przekształceniu materialistycznego punktu widzenia i analizie wzajemnych form oddziaływania religii i innych instytucji społecznych (zwłaszcza gospodarki). Weber stworzył również klasyfikację typów postaw religijnych<ref>Paweł Załęski ''Typy idealne w socjologii religii Maxa Webera: Analiza struktury kategoryzującej pole religijne'', Kultura i Społeczeństwo nr 224, Warszawa 2003</ref>.