Wersja z 00:58, 29 lis 2008 edytuj MastiBot (dyskusja \| edycje) Boty 3 409 502 edycje m robot poprawia: ca:Vedutismo ← poprzednia edycja		Wersja z 18:38, 18 sty 2009 edytuj anuluj edycję Staszek99 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy 49 933 edycje m Ujednoznacznienie linku z Canaletto na Giovanni Antonio Canal przy pomocy Popups, WP:SK następna edycja →
Linia 1: [[~~grafika~~Plik:Francesco Guardi 050.jpg\|right\|250px\|thumb\|Weduta Francesco Guardiego, 2 poł. XVII w.]] '''Weduta''' (wł. ''veduta'' – widok, panorama) – [[obraz]], [[rysunek]] lub [[rycina]], przedstawiające ogólny [[widok]] miasta lub jego fragment, często ze [[sztafaż]]em, Inaczej [[pejzaż]] miejski, [[prospekt]]. == Pojęcia == Kompozycję malarską łączącą elementy architektury rzeczywistej i fantastycznej lub tylko fantastycznej, zwykle o przesadnie podkreślonych stosunkach perspektywicznych nazywamy [[prospekt]]em (łac. ''prospectus'' – widok). W XVII-XVIII w. terminu tego używano na oznaczenie weduty lub widoku. Szeroki, rozległy widok miasta obserwowany ze znacznej odległości, często z wyżej położonego miejsca – to [[panorama]] (gr. ''pán hórama'' – cały widok). Panoramiczne malowidło w formie kulistej, dającej złudzenie dużej głębi przestrzennej przedstawiające widok miasta – to [[kosmorama]]. Niekiedy weduta łączy się z [[marina\|mariną]], jeśli przedstawia fragment portu i zabudowań nadbrzeżnych. Malarza specjalizującego się w przedstawianiu widoków miejskich nazywamy wedutystą. == Zasady == Sztuka weduty oparta jest na praktycznych i geometrycznych pojęciach perspektywy. Wedutyści posługiwali się z reguły [[perspektywa zbieżna\|perspektywą zbieżną]], zbudowaną na jednej linii perspektywicznej albo perspektywą boczną, w której mamy do czynienia z dwoma punktami zbieżnymi, leżącymi po obu stronach osi. Do wykreślania perspektyw przy malowaniu wedut i widoków architektury używano ciemni optycznej ([[camera obscura]]). Malarz kładł papier na szybie odbijającej odwrócony obraz widoku i przerysowywał go. == Fantazje architektoniczne == Szczególnym rodzajem weduty jest [[capriccio]], czyli kaprys architektoniczny – pejzaż, na którym istniejące budowle występują w fantazyjnym zestawieniu, często razem z budowlami wymyślonymi przez artystę lub w całości będącymi tworem jego wyobraźni. Hrabia wenecki Francesco Algarotti pisał w połowie XVIII w., że capriccio stało się ''nowym gatunkiem malarstwa, który polega na przedstawieniu z natury jakiegoś krajobrazu, a następnie ozdobieniu go pięknymi budowlami lub innymi wyjątkowymi obiektami pod każdym względem idealnymi''<ref> M. Hollingsworth, ''Sztuka w dziejach człowieka'', Warszawa 1992 s. 392.</ref>. Takie fantazje architektoniczne tworzyli m.in.: [[Giovanni Battista Piranesi]], [[Giovanni Paolo Pannini]], [[Francesco Guardi]], [[Hubert Robert]]. Wymyślony, lecz realistycznie przedstawiony widok miasta nosi także nazwę weduty idealnej. == Historia gatunku == [[~~Image~~Plik:OLVVeere.png\|thumb\|250px\|[[Jan van der Heyden]], ''Kościół w Veere'', 2. poł. XVII wieku]] [[~~Grafika~~Plik:Jan Vermeer van Delft 001.jpg\|thumb\|250px\|[[Jan Vermeer]], ''[[Widok Delft]]'', ok. 1658-1661]] [[~~Image~~Plik:Canaletto (II) 021.jpg\|thumb\|250px\|[[Giovanni Antonio Canal]] zw. Canaletto, ''La Regata Vista da Ca' Foscari'', XVIII wiek]] [[~~Image~~Plik:Piranesi Piazza San Pietro.png\|thumb\|250px\|[[Giovanni Battista Piranesi]], ''Plac św. Piotra, 1748]] [[~~Image~~Plik:UlicaMiodowa.jpg\|thumb\|250px\|[[Bernardo Bellotto]] zw. Canaletto, ''Ulica Miodowa w Warszawie'', 1770]] [[~~Image~~Plik:Turner, J. M. W. - The Grand Canal -– Venice.jpg\|thumb\|250px\|[[William Turner]], ''Canal Grande'', ok. 1835]] Widoki miast pojawiały się już w starożytności, ale jedynie jako tło w innych przedstawieniach. Większą rolę zaczęły odgrywać w późnym średniowieczu i w okresie renesansu ([[Gentile Bellini]], [[Vittore Carpaccio]]). Jako samodzielny gatunek weduta wyodrębniła się w XVII wieku w Holandii. Widoki miejskie z niemalże fotograficzną wiernością tworzyli [[Jan van der Heyden]] i [[Gerrit Berckheyde]]. Widok [[Delft]] oraz uliczkę miejską namalował [[Jan Vermeer]]. Prekursorami weduty włoskiej byli malarze flamandzcy stale przebywający w Rzymie: [[Mattheus Brill]] i jego młodszy brat [[Paul Brill]]. Za twórcę weduty perspektywicznej uchodzi [[Gaspar van Wittel]] (Vanvitelli), malarz holenderski działający we Włoszech. Rozkwit weduty przypada na wiek XVIII w Wenecji. Dzięki swemu położeniu, bajecznej scenerii i magicznemu światłu, [[Wenecja]] – „perła Adriatyku”, stała się przedmiotem szczególnego podziwu podróżników, pisarzy i artystów. ''Nieuchronne przeznaczenie Wenecji – być malowaną'' ([[Henry James]]). Malarstwo wedutowe było wizytówką miasta przez cały wiek XVIII. Rozwój tego gatunku stał się możliwy dzięki rozwojowi turystyki. Młodzi Europejczycy, głównie Anglicy, w ramach obowiązkowej podróży edukacyjnej określanej mianem [[Grand Tour]], przemierzali Półwysep Apeniński, a zatrzymując się w Wenecji, nabywali obrazy przedstawiające widok miasta. Pierwszym wedutystą weneckim był [[Luca Carlevaris]], najsłynniejszym – [[Giovanni Antonio Canal]], zw. [[Giovanni Antonio Canal\|Canaletto]]. W latach 1750-1850 weduta rozpowszechniła się w całej Europie. Do późniejszego malarstwa terminu tego nie stosuje się. Wybitnym polskim wedutystą był [[Marcin Zalewski]]. == Wybrani wedutyści == * [[Rudolf Ritter von Alt]] (1812-1905) -– Austria * [[Francesco Albatto]] (1721-1757) -– Włochy * [[Francesco Battaglioli]] (ok. 1722-1796) -– Włochy * [[Gabriel Bella]] (1730-1799) -– Włochy * [[Bernardo Bellotto]], zw. [[Giovanni Antonio Canal\|Canaletto]] (1721-1780) -– Włochy * [[Giuseppe Bernardino Bison]] (1762-1844) -– Włochy * [[Gerrit Berckheyde]] (1638-1698) -– Holandia * [[Paul Brill]] (1554-1626) -– Flandria * [[Giovanni Antonio Canal]], zw. [[Giovanni Antonio Canal\|Canaletto]] (1697-1768) -– Włochy * [[Luca Carlevarijs\|Luca Carlevaris]] lub Carlevarijs (1633-1768) -– Włochy * [[Viviano Codazzi]] (1603-1672) -– Włochy * [[Giovanni Battista Falda]] (ok. 1640-1678) -– Włochy * [[Pietro Gaspari]] (1720-1785) -– Wlochy * [[Thomas Girtin]] (1775-1802) -– Anglia * [[Aleksander Gryglewski]] (1833-1879) -– Polska * [[Giacomo Guardi]] (1764-1835) -– Włochy * [[Francesco Guardi]] (1712-1793) – Włochy * [[Philipp Hackert]] (1737-1807) -– Niemcy * [[Jan van der Heyden]] (1637-1712) -– Holandia * [[Antonio Joli]] (ok. 1700-1777) -– Wlochy * [[Wincenty Kasprzycki]] (1802-1849) -– Polska * [[Michaił Machajew]] (1718-1770) -– Rosja * [[Michele Marieschi]] (1710-1743) – Włochy * [[William Marlow]] (1740-1813) -– Anglia * [[Giovanni Paolo Pannini]] lub Panini (1691-1765) -– Włochy * [[Giovanni Battista Piranesi]] (1720-1788) -– Włochy * [[Karel Postl]] (1769-1818) -– Czechy * [[Marco Ricci]] (1676-1729) -– Włochy * [[Giovanni Richter]] (1665-1745) -– Szwecja * [[Hubert Robert]] (1733-1808) – Francja * [[Samuel Scott]] (ok. 1702-1772) -– Anglia * [[William Turner]] (1775-1851) -– Anglia * [[Giuseppe Vasi]] (1710-1782) -– Włochy * [[Joseph Vernet]] (1714-1789) -– Francja * [[Antonio Visentini]] (1688-1782) -– Włochy * [[Zygmunt Vogel]] (1764-1826) -– Polska * [[Gaspar van Wittel]] (Vanvitelli) (ok. 1653-1736) -– Holandia * [[Marcin Zalewski]] (1796-1877) -– Polska * [[Giuseppe Zocchi]] (1711-1767) -– Włochy * [[Francesco Zuccarelli]] (1702-1788) -– Włochy {{Przypisy}} == Bibliografia == * A. Fegolent, ''Canaletto i wedutyści'', Warszawa 2006. * F. Gambrelle, ''Pejzażyści holenderscy XVII wieku'', Siechnice 1999 (Wielcy Malarze, nr 72). Linia 77: * ''Słownik terminologiczny sztuk pięknych'', red. S. Kozakiewicz, Warszawa 2007. == Zobacz też == * [[pejzaż]] * [[capriccio]] * [[prospekt]] [[Kategoria:Gatunki artystyczne]] [[~~kategoria~~Kategoria:~~malarstwo~~Grafika]] [[~~kategoria~~Kategoria:~~grafika~~Malarstwo]] [[ca:Vedutismo]]

Weduta: Różnice pomiędzy wersjami