Gabon: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
LaaknorBot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: ug:Gabon
poprawa artykułu, grafika
Linia 77:
=== Gabon jako kolonia francuska ===
[[Grafika:Colonial Gabon natives postcard 1905.jpg|right|thumb|250px|''Francuskie Kongo. Tubylcy z Gabonu'' - kolonialna pocztówka z 1905 r.]]
[[Grafika:Gabon-ouest-af.JPG|right|thumb|250px|Stara mapa Gabonu]]
 
W [[XVIII wiek]]u na terenie Gabonu zaczęli osiedlać się [[Francuzi]]. [[Francja]] przybrała status seniora przez podpisywanie traktatów z gabońskimi wodzami przybrzeżnych plemion w [[1839]] i [[1841]] roku. Amerykańscy misjonarze z [[Nowa Anglia|Nowej Anglii]] założyli misję przy Baraka (obecnie [[Libreville]]) w [[1842]] roku. W [[1849]] roku, [[Francuzi]] zdobyli statek służący do transportu niewolników i wypuścili oni niewolników przy delcie rzeki [[Komo]]. Niewolnicy założyli w tym miejscu osadę o nazwie [[Libreville]] ([[język francuski|fr]]. ''miasto wolności''). Francuscy eksploratorzy spenetrowali gęste dżungle Gabonu w okresie [[1862]] a [[1887]] roku. Najsławniejszy, [[Savorgnan de Brazza]], wykorzystywał gabońskich tubylców w jego poszukiwaniach górnego biegu rzeki [[Kongo]]. [[Francja]] zajęła Gabon w [[1885]] roku, a w [[1889]] roku Gabon został włączony do [[Kongo Francuskie|Konga Francuskiego]]. W [[1910]] roku Gabon stał się częścią [[Francuska Afryka Równikowa|Francuskiej Afryki Równikowej]], federacji, która przetrwała do [[1959]] roku. W [[1946]] roku otrzymał status francuskiego [[Terytorium zamorskie (Francja)|terytorium zamorskiego]], a w [[1958]] roku na podstawie [[referendum]] stał się republiką posiadającą ograniczoną [[autonomia|autonomię]] przewidzianą dla krajów [[Wspólnota Francuska|Wspólnoty Francuskiej]]. Gabon ostatecznie uzyskał niepodległość [[17 sierpnia]] [[1960]] roku.
 
Linia 133 ⟶ 131:
 
=== Uroczystości państwowe ===
[[Grafika:Chancery.jpg|thumb|right|300px|Ambasada [[Stany Zjednoczone|USA]] w [[Libreville]]]]
{| border="1" align="center" cellpadding="2" cellspacing="0"
|+'''Święta państwowe'''
Linia 165 ⟶ 162:
 
=== Stosunki międzynarodowe ===
[[Grafika:Moscow, Denezhny 16, embassy of Gabon.jpg|thumb|right|250px|Ambasada Gabonu w [[Moskwa|Moskwie]]]]
Gabon nie jest za bardzo zaangażowany w polityce międzynarodowej, popiera jednak rozmowy ws. międzynarodowych wydarzeniach i rozpoznawaniu obu części podzielonych krajów. Od [[1973]] roku, liczba krajów utrzymująca stosunki dyplomatyczne z Gabonem podwoiła się. W wewnątrzafrykańskich wydarzeniach, Gabon opowiada się za rozwojem przez ewolucję a nie rewolucję i popiera wolną przedsiębiorczość jako system najbardziej skuteczny w szybkim wzroście gospodarczym. Zainteresowany stabilnością w Centralnej Afryce i możliwościach interwencji, Gabon był bezpośrednio zainteresowany wysiłkami mediacji w [[Czad]]zie, [[RŚA|Republice Środkowoafrykańskiej]], [[Kongo]], [[Angola|Angoli]], i dawnym [[Zair]]ze ([[DRK]]). W grudniu 1999 roku, dzięki mediacji prezydenta [[Omar Bongo|Bongo]], zostało zawarte porozumienie pokojowe w Kongo Brazzawille między rządem a większością dowódców zbrojnego buntu. Gabon był silnym rzecznikiem regionalnej stabilności i gabońskie siły zbrojne odgrywały ważną rolę w [[ONZ]] w stabilizacji Republiki Środkowoafrykańskiej ([[MINURCA]]).
 
Linia 250 ⟶ 248:
== Geografia ==
[[Grafika:Gabon BMNG.png|right|thumb|200px|Mapa satelitarna Gabonu]]
[[Grafika:Gabon - River.jpg|right|thumb|200px|Rzeka w Gabonie]]
[[Grafika:Mapa hydrograficzna Gabonu.svg|right|thumb|200px|Mapa hydrograficzna Gabonu]]
{{main|Geografia Gabonu}}
Linia 313 ⟶ 310:
 
=== Ekologia ===
Problemy Gabonu w dziedzinie ochrony środowiska dotyczą [[wylesianie|wycinki lasów]], zanieczyszczenia i utrzymanie dzikiej przyrody. [[Las]]y, które zajmują 8o80% powierzchni [[kraj]]u są zagrożone przez nadmierną wycinkę drzew.
 
Przybrzeżne [[las]]y Gabonu były zubożałe, ale istnieje program ponownego zalesienia. Około 2,7% całkowitego obszaru powierzchni Gabonu jest pod ochroną. Zanieczyszczenie gruntu jest problemem w rozwoju miejskich centrów przez zanieczyszczający [[Przemysł (ekonomia)|przemysł]] i gospodarstwa domowe. [[miasto|Miasta]] Gabonu łącznie produkują 0,1 milionów [[tona|ton]] [[śmieci]] rocznie. [[Woda]] w Gabonie jest zanieczyszczona przez [[Przemysł (ekonomia)|przemysł]] naftowy. Gabon ma 164 [[m³]] [[kilometr]]ów odnawialnych zasobów wody. Około 47% mieszkańców wsi i 95% mieszkańców miast ma czystą wodę pitną. W wyniku rozwoju demograficznego powiększył się [[popyt]] na [[mięso]], [[kłusownictwo]] stało się zagrożeniem dla [[fauna|fauny]]. Począwszy od [[2001]] roku, 12 ze 190 gatunków [[ssak]]ów w Gabonie zostały zagrożone. Cztery gatunki [[ptak]]ów ze 466 też zostało zagrożonych wraz z dwoma gatunkami [[gady|gadów]]. Dodatkowo 78 ze ok. 6&nnsp;000 gatunków roślin zostało zagrożonych. Gabon ma największą populację [[goryl]]a na świecie.
Linia 485 ⟶ 482:
 
=== Finanse ===
 
Przekroczenie budżetu na transgabonśką kolej, wstrząs cen ropy naftowej w [[1986]] r., i dewaluacja [[frank CFA|franka CFA]] w [[1994]] r. spowodowały problem długów. Gabon pogorszył reputację z [[Klub Paryski|Klubem Paryskim]] i [[IMF]] za złe zarządzanie długiem i dochodami. [[IMF]] skrytykowało rząd za przekroczenie budżetu na rzeczach dalekobudżetowych, zapożyczenia z banku centralnego, i opóźnianie harmonogramu dla prywatyzacji i administracyjnej reformy.
 
Linia 574 ⟶ 570:
 
=== Transport lotniczy ===
[[Grafika:GabonPOG-ouest-afAirport.JPGjpg|right|thumb|250px|StaraLotnisko mapaw Gabonu[[Port-Gentil]]]]
Na terenach Gabonu znajduje się 61 portów lotniczych, z których 11 posiada twardą nawierzchnię i 50 o miękkiej nawierzchnii (stan na [[1999]] r.). Znajdują się tu 3 międzynarodowe porty lotnicze: [[Port lotniczy Libreville|Libreville]] (im. [[Léon M’ba]]), [[Port lotniczy Port-Gentil|Port-Gentil]] i [[Port lotniczy Franceville|Franceville]]. [[Gabon Airlines]] jest narodową linią lotniczą, obsługującą linie do [[Europa|Europy]], Zachodniej i Środkowej [[Afryka|Afryki]] i w przeloty wewnątrzkrajowe. Początkowo narodową linią lotniczą było założone w [[1951]] roku [[Air Gabon]], ale ta spółka ogłosiła upadłość [[3 marca]] [[2006]] roku. Również wiele innych licznych linii lotniczych obsługują trasy międzynarodowe z i do Gabonu. Air Affaires Gabon prowadzi loty wewnątrz kraju. W [[2001]] roku linie lotnicze w lotach krajowych i międzynarodowych przewiozły 373 900 pasażerów.