Eumenes II: Różnice pomiędzy wersjami

[[GrafikaPlik:EumenesII.jpg|thumb|Moneta Eumenesa II z podobizną władcy]]

'''Eumenes II Filadelfos Soter''' (ur. ?, zm. [[159 p.n.e.]]) -– król ([[basileus]]) [[Pergamon (państwo)|Pergamonu]] panujący od [[197 p.n.e.]], z dynastii [[Attalidzi|Attalidów]], syn [[Attalos I|Attalosa I Sotera]], brat [[Attalos II|Attalosa II Filadelfosa]], ojciec [[Attalos III|Attalosa III Filometora]] i [[Aristonikos]]a.

Wraz z tronem odziedziczył po ojcu przyjaźń [[starożytny Rzym|Rzymu]], szczególnie cenną w obliczu konfrontacji z [[Antioch III Wielki|Antiochem III Wielkim]]. Władca Syrii, nie chcąc drażnić Rzymian, w pierwszej fazie działań omijał posiadłości Eumenesa na terenie [[Anatolia|Anatolii]], kiedy jednak konflikt z Rzymem przerodził się w otwartą wojnę, a Eumenes przyłączył się ze swoją [[flota|flotą]] do Rzymian, Antioch Wielki wykorzystując nieobecność Eumenesa wtargnął do jego królestwa, zmuszając go do pośpiesznego powrotu. Antioch zajął nabytki zmarłego Attalosa I, pozostawiając Eumenesowi tylko pierwotne terytorium Pergamonu. W [[189 p.n.e.]] Eumenes walnie się przyczynił do klęski Antiocha Wielkiego [[bitwa pod Magnezją|pod Magnezją]], uderzając na czele swej jazdy na prawe skrzydło armii [[starożytna Syria|syryjskiej]]. Rzymianie, nie gotowi jeszcze do bezpośredniego zarządzania w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]], sowicie wynagrodzili swego sprzymierzeńca -– w wyniku zawartego w [[188 p.n.e.]] pokoju w [[Apamea|Apamei]] Eumenes otrzymał [[Chersonez Tracki]], [[Frygia|Frygię]], [[Myzja|Myzję]], [[Lidia (kraina)|Lidię]], [[Likaonia|Likaonię]], [[Pizydia|Pizydię]] i [[Pamphylia|Pamfilię]], a także [[Efez]], lecz ten został przez Attalidów uznany miastem wolnym. W 189 p.n.e., za namową Eumenesa, [[konsul rzymski]] [[Gnejusz Manliusz Wulson]] [[pacyfikacja|spacyfikował]] [[Galatowie|Galatów]], a spustoszony kraj również przejął w swe władanie Eumenes. Pergamoński władca rozszerzył również swoją strefę wpływów na [[Armenia|Armenię]], która uniezależniła się (pod wodzą [[Artaksias]]a) od [[Seleucydzi|Seleukidów]] po bitwie pod Magnezją, oraz na [[Kapadocja|Kapadocję]]. Dzięki tym nabytkom i rozszerzeniu swoich wpływów Pergamon stał się najpotężniejszym królestwem w Azji Mniejszej, aczkolwiek zależnym od Rzymu.

[[Senat rzymski]] z narastającą uwagą śledził samodzielne poczynania swego sojusznika w Azji Mniejszej, m.in. kampanię na granicy północnej przeciw Bitynii i w wojnie przeciw królowi [[Pont (Azja)|Pontu]], [[Farnakes I|Farnakesowi I]] w [[183 p.n.e.|183]]-[[179 p.n.e.]]. Wprawdzie Eumenes oddał rozstrzygnięcie tego sporu w ręce Rzymian: ''„...ale nie omieszkał pokazać im, że sam przez się potrafi Farnakesowi stawić opór i pobić go w regularnej bitwie"'', jak opisywał to [[Polibiusz]] w swoich „Dziejach”. Stąd poselstwo rzymskie nie tyle pomagało mu, co raczej krępowało.

Eumenes parł konsekwentnie do wojny z [[starożytna Macedonia|Macedonią]]. W tej też sprawie udał się do Rzymu, gdzie na forum senatu wytoczył ciężkie oskarżenia przeciw [[Perseusz Antygonida|Perseuszowi]]owi, ale dopiero zamach na jego życie, który miał miejsce w pobliżu [[Delfy|Delf]] w czasie powrotu do Pergamonu, powszechnie przypisywany władcy macedońskiemu, dał Rzymowi pretekst do rozpętania tzw. [[III wojna Rzymu z Macedonią|III wojny macedońskiej]] ([[171 p.n.e.|171]]-[[168 p.n.e.]]).

Eumenes po klęsce Perseusza [[bitwa pod Pydną|pod Pydną]] i narzuceniu przez Rzym swej hegemonii Macedonii i [[starożytna Grecja|Grecji]], mimo swego wielkiego wkładu w to zwycięstwo, był podejrzewany o tajne układy z Perseuszem i tracił łaski Rzymian. Stał się bowiem, wobec rosnącej potęgi Rzymian na Wschodzie, coraz mniej potrzebny, a z drugiej strony nazbyt samodzielny i silny.

Eumenes zasłynął jako budowniczy i mecenas sztuki. Ze swojej stolicy, [[Pergamon (miasto)|miasta Pergamon]] uczynił jedną z najpiękniejszych stolic hellenistycznych, powiększył czterokrotnie powierzchnię miasta (do 100 [[hektar|ha]]) i otoczył je nowym [[mur obronny|murem obronnym]]. Za jego panowania powstała większość budowli na [[akropol]]u ze świętym okręgiem [[Zeus]]a i jego monumentalnym ołtarzem wzniesionym po zwycięstwie nad Galatami, tzw. wielkim [[wotum]] dziękczynnym Attalidów, [[Ołtarz pergamoński|Ołtarzem Pergamońskim]]. [[Biblioteka Pergamońska]] zawdzięczała Eumenesowi miano najsłynniejszej, po [[Biblioteka Aleksandryjska|Aleksandryjskiej]], biblioteki w świecie hellenistycznym. Za jego rządów sporządzono m.in. katalog biblioteki. Pracowali w niej tak znakomici uczeni jak [[Krates z Mallos]], [[Artemon z Kasandrei]] i [[Telefos z Pergamonu]]. Na czas panowania Eumenesa przypadają ograniczenia, jakie wprowadził [[Ptolemeusz V Epifanes]] w eksporcie [[papirus]]u, którego jedynym producentem był [[starożytny Egipt|Egipt]], co zmusiło bibliotekarzy do przepisywania książek również na skórze (stąd nazwa [[pergamin]]).

* Iwaszkiewicz P., Łoś W., Stępień M. -– „Władcy i wodzowie starożytności. Słownik”, WSiP, Warszawa 1998, s. 135-136, ISBN 83-02-06971-X

* Praca zbiorowa pod redakcją [[Aleksander Krawczuk|Aleksandra Krawczuka]] -– "Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych", Oficyna Wydawnicza FOGRA, Warszawa 2005, s. 131, 253, 262, 277-278, 295, 443, ISBN 83-85719-84-9