Lankavatara: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Indu (dyskusja | edycje)
→‎Filozofia: Trzy ciała Buddy
ToSter (dyskusja | edycje)
Linia 1:
'''Lankavatara Sutra''' ([[sanskryt|skt]] ''Lankāvatāra sūtra'') ([[język chiński|chin.]]: 入楞伽經, ''rulengjie jing''; [[język koreański|kor.]]: , ''imnŭngga kyǒng''; [[język japoński|jap.]]: , ''nyūryōga-kyō''; [[język wietnamski|wiet.]] ''Nhập Lăng-già kinh'') - jest jedną z najważniejszych [[sutra|sutr]] buddyzmu [[Mahajana|Mahāyāna]] i [[Diamentowa DrogaWadżrajana|Vajrayāna]]. Zgodnie z tradycją, zawiera słowa [[Budda|Buddy]] po jego dotarciu na wyspę Lanka (demonów) (później nazywaną [[Cejlon]]em, a obecnie [[Sri Lanka|Sri Lanką]]). Sutra ta rozpowszechniła się w buddyjskich tradycjach [[Chińska Republika Ludowa|Chin]], [[Tybet (region)|Tybetu]] i [[Japonia|Japonii]]. Jest filarem chińskiego [[chan (religia)|chan]], koreańskiego [[sǒn]] i japońskiego [[zen]]. Często znana pod skróconą nazwą Lanka.
 
== Budowa ==
Linia 13:
T jest ~S
 
co pociąga za sobą dalsze rozważania.<ref>David J. Kalupahana. A History of Buddhist Philosophy. Str. 177</ref>.
 
== Historia ==
Linia 19:
 
Do dziś przetrwały trzy dawne przekłady na [[język chiński]] a czwarty zaginął:
* pierwszy przekład dokonany został przez [[Gunabhadra|Gunabhadrę]] w [[443]] r. i liczył 4 woluminy. '''Lenggie ebaduoluo bao jing'''. K 159, T 670<ref>K - The Korean Buddhist Canon: a Descriptive Catalogue. Lewis R. Lancaster. T - Taishō shinshū daizōkyō. Kanon buddyjski wyd. w latach 1924-19341924–1934 w Tokio</ref>
* drugi przekład dokonany został przez [[Bodhiruci]]ego w [[513]] r. i liczył 10 woluminów. '''Rulengjie jing'''. K 160, T 671
* trzeci przekład dokonany został przez [[Śikszananda|Śikszanandę]] w [[700]] r. w 7 woluminach. '''Dacheng rulengqie jing'''. K 161, T 672
Linia 31:
 
== Filozofia ==
Tekst tej sutry jest dość niesystematycznym i amorficznym ciągiem zapisów dotyczących filozofii o ''istocie umysłu''. Z tych względów ze sposobu dość zwięzłego wyrażenia idei jest ona bardzo trudna. Ideologicznie sutra ta kontynuuje naki [[Sutra Lotosulotosu|Sutry Lotosu]] chociaż metodologicznie jest zbliżona do [[Sutra Diamentowa|Sutry Diamentowej]].
 
Najważniejszą myślą sutry Lankavatara jest prymat świadomości (doktryna ta określana jest często hasłem "tylko umysł"), który oznacza że jedyną absolutną rzeczywistością jest świadomość. Wg tych nauk wszystkie zjawiska są manifestacją umysłu, a przeświadczenie o ich niezależnej obiektywnej egzystencji jest iluzją, przyczyną cierpienia i krążenia istot w [[samsara|samsarze]]. Dlatego sutra ta związana była ze szkołą ''Tylko Umysł'' czyli [[jogaczaraCzittamatra|jogaczarą]]. Nauki te wyrażone są w pierwszym rozdziale sutry i stąd jest on uważany za najważniejszy [Budda wygłasza te nauki Rawanie (skt Rāvana) na górza Malaja (skt Malaya)]. [[Natura Buddy|Tathagatagarbha]] czyli istota lub natura Buddy jest tu utożsamiony z podstawową, czyli najniższą warstwą świadomości. Równocześnie jednak sutra ta wyprowadza niebezpieczny wniosek, który stał się jednym z elementów pomagających podkopać fundamenty buddyzmu w [[Indie|Indiach]]. Stwierdza mianowicie, że tak jak ręka może być nazwana ''hasta'', ''kara'' czy ''pāni'', a ciało [[Le Tanu|tanu]], [[dema]] czy [[śarīra]], tak samo [[Tathagata]] (skt Tathāgata) ''przychodzi dostępny wysłuchaniu przez ludzi ignorantów (...) pod wieloma imionami liczącymi sto tysięcy razy trzy [[asamkhyeya]]'', dzięki czemu ''oni zwracają się do niego, nie wiedząc, że są to imiona Tathagaty''. A więc nawet imiona różnych niebuddyjskich bóstw takich jak [[Brahma]], [[Wisznu]] czy [[Śiwa]] w równym stopniu jak liczne buddyjskie i niebuddyjskie określenia Rzeczywistości, takie jak [[nirwana]], [[wieczność]], [[Pustka (uczucie)|pustka]], [[dharmadhatu]], [[bezkształt]] itd. - wszystkie oznaczają Tathagatę.<ref>Sangharakshita. A Survey of Buddhism. Str. 289, 290</ref>.
 
Rozdział drugi sutry rozpoczyna się serią pytań; tradyjnie uważa się, że jest ich 108, jednak w rzeczywistości jest ich więcej. Dotyczą one 122 tematów, na które odpowiada Budda. W większości tematy te były już dyskutowane w [[Tipitaka|Abhidharma Pitaka]] lub w bardziej usystematyzowanej formie w pracach [[Asanga|Asangi]], jednego z głównych przedstawicieli szkoły jogaczary.
 
Sutra Lankavatara, podkreśla również inną ważną dla buddyzmu mahāyāna naukę na temat trzech stanów buddy (dosłownie "[[Trzy ciała Buddy|trzech ciał buddy]]"), poszerzając pojęcie "''Buddy''", używane we wczesnym buddyzmie jedynie jako określenie historycznego [[Budda Siakjamuni|Buddy Siakjamuniego]]. W rezultacie są to trzy poziomy na których manifestuje się [[oświecenie (religie Wschodu)|oświecenie]]:
 
* [[sanskryt|skt.]] '''Nirmanakaya''' ([[język polski|pol.]] ''Stan wypromieniowania'') - ciało, w którym odradzają się oświecone istoty - [[bodhisattwa|bodhisattwowie]], między innymi [[Budda Siakjamuni|Budda Siddharta Gautama]]
* [[sanskryt|skt.]] '''Dharmakaya''' ([[język polski|pol.]] ''Stan prawdy'') - absolutna prawda, przejrzyste światło umysłu, to samo które rozpoznał historyczny Budda, i które jest najgłębszą naturą każdej istoty
* [[sanskryt|skt.]] '''Sambhogakaya''' ([[język polski|pol.]] ''Stan błogości'') - symbolicznie przedstawione [[aspekt buddy|formy buddów]], o różnych kolorach, pozycjach i atrybutach, dzięki którym możliwe jest nawiązanie związku z własną naturą buddy. Są wyrażeniem się potencjału i bogactwa oświecenia w wymiarze energii i symboliki.
 
Sutra ta wprowadziła także hierarchiczny trzystopniowy podział wiedzy:
Linia 48:
* '''wiedza transcendentalna''' (skt lokottaratama).
Chociaż ten trzystopniowy podział pojawia się już w Sutrze Lotosu, to ostatni człon jest tu nieco inaczej zdefiniowany. Wiedza ta jest tworzona przez ''sprawdzanie, badanie niewyobrażalności'' czy też ''bezpostaciowości'' ''[[dharma|dharm]]'' (skt. nirābhāsa-dharmapravicaya), ''postrzeganie niezanikania i niepowstawania'' (skt anirodhānutpādadarśana) i ''urzeczywistnienia niesubstancjalności na etapie Tathagaty'' (skt tathāgatabhūminairātmyādhigama). Dwa terminy: ''bezpostaciowość'' (nirābhāsa) i ''stan, etap Tathagaty'' wyróżniają tę sutrę od innych stworzonych do tej pory. Pierwszy termin lokuje Lankę w krańcowej czy też absolutnej formie idealizmu, przez wyeliminowanie każdej formy rozróżniania podmiotu od przedmiotu. Budda z Lankavatary zauważa, iż to pojęcie może spowodować negatywne poglądy i odpowiada pytającemu bodhisattwie Mahāmatiemu
{|
<td| style="background:#E3E3E3; color:black"> | <blockquote>Mahāmati, są filozofowie, którzy są przywiązani do negatywizmu, według których filozoficzny pogląd o nieistnieniu rogów królika jest potwierdzany przez akty rozróżniającego intelektu, który twierdzi, że własna natura rzeczy zanika ze zniszczeniem ich przyczyny, i oni mówią, że wszystkie rzeczy niestnieją tak jak róg królika.<ref>The Lankāvatara sūtra. Tł. D.T. Suzukiego. Str. 46</ref>.</blockquote></table>
|}
Znaczyłoby to, że teoria nirābhasy może spowodować, iż dwie natury (skt svabhāva), którymi zajmuje się ta sutra, czyli wyobrażona (skt parikalpita) i względna (skt paratantra) nawzajem siebie niwelują, pozostawiając to całkowicie negatywne odczucie. Jeśli prześledzimy [[siedem rodzajów pustki]], to zobaczymy, że jedna z nich (skt itaretara-śūnyatā) jest pustką względności czy obustronności.<ref>Ibid. Str. 74</ref>.
 
Według Lankawatary jedynym wyjściem z tego negatywizmu jest koncepcja stanu czy etapu Tathagaty (skt tathāgatabhūmi). Jest to stan, w którym istnieje pozytywna treść, która, w tym samym czasie, jest także całkowicie wolna od jakichkolwiek form rozróżniania, konceptualizacji lub procesów myślowych. Jest to stan zaprzestania, zatrzymania czy lepiej wygaśnięcia (skt nirodha-samāpatti), czyli ostatni, najwyższy stan medytacyjny (skt dhyāna). We wczesnym buddyzmie był on określany jako ''wygaśnięcie postrzegania i tego, co jest odczuwane'' (pali saññāvedayitanirodha). Czyli przeżycie przyjemności czy nawet ekstazy towarzyszące temu stanowi, mogło wydarzyć się dopiero po wyjściu z tego stanu (gdyż likwiduje on wszelkie odczucia). W sutrze stan ten nazwany jest dhjaną Tathagaty (skt tathāgata dhyāna). To, co wczesny buddyzm postrzegał jako pozarozumowy stan uniesienia czy ekstazy, teraz jest stanem Tathagaty lub łonem czy dokładniej - macicą Tathagaty (skt tathāgatagarbha). Jest to etap ostatecznego doświadczenia całkowicie wolnego od rozróżniania (skt nirvikalpa) i bezpostaciowości (skt nirābhāsa) i dlatego jest nazywany nirvikalpaka samādhi. Jest to najwyższy stan dostępny praktykującemu jogaczarinowi (skt yogācārin).
<td style="background:#E3E3E3; color:black"><blockquote>Mahāmati, są filozofowie, którzy są przywiązani do negatywizmu, według których filozoficzny pogląd o nieistnieniu rogów królika jest potwierdzany przez akty rozróżniającego intelektu, który twierdzi, że własna natura rzeczy zanika ze zniszczeniem ich przyczyny, i oni mówią, że wszystkie rzeczy niestnieją tak jak róg królika.<ref>The Lankāvatara sūtra. Tł. D.T. Suzukiego. Str. 46</ref></blockquote></table>
Znaczyłoby to, że teoria nirābhasy może spowodować, iż dwie natury (skt svabhāva), którymi zajmuje się ta sutra, czyli wyobrażona (skt parikalpita) i względna (skt paratantra) nawzajem siebie niwelują, pozostawiając to całkowicie negatywne odczucie. Jeśli prześledzimy [[siedem rodzajów pustki]], to zobaczymy, że jedna z nich (skt itaretara-śūnyatā) jest pustką względności czy obustronności.<ref>Ibid. Str. 74</ref>
 
Według Lankawatary jedynym wyjściem z tego negatywizmu jest koncepcja stanu czy etapu Tathagaty (skt tathāgatabhūmi). Jest to stan, w którym istnieje pozytywna treść, która, w tym samym czasie, jest także całkowicie wolna od jakichkolwiek form rozróżniania, konceptualizacji lub procesów myślowych. Jest to stan zaprzestania, zatrzymania czy lepiej wygaśnięcia (skt nirodha-samāpatti), czyli ostatni, najwyższy stan medytacyjny (skt dhyāna). We wczesnym buddyzmie był on określany jako ''wygaśnięcie postrzegania i tego, co jest odczuwane'' (pali saññāvedayitanirodha). Czyli przeżycie przyjemności czy nawet ekstazy towarzyszące temu stanowi, mogło wydarzyć się dopiero po wyjściu z tego stanu (gdyż likwiduje on wszelkie odczucia). W sutrze stan ten nazwany jest dhjaną Tathagaty (skt tathāgata dhyāna). To, co wczesny buddyzm postrzegał jako pozarozumowy stan uniesienia czy ekstazy, teraz jest stanem Tathagaty lub łonem czy dokładniej - macicą Tathagaty (skt tathāgatagarbha). Jest to etap ostatecznego doświadczenia całkowicie wolnego od rozróżniania (skt nirvikalpa) i bezpostaciowości (skt nirābhāsa) i dlatego jest nazywany nirvikalpaka samādhi. Jest to najwyższy stan dostępny praktykującemu jogaczarinowi (skt yogācārin).
 
== Psychologia ==
Linia 64 ⟶ 65:
Trzy pierwsze stopnie prowadzą do urzeczywistnienia wspomnianego w czwartym punkcie. Pierwszy punkt wynika ze stałego buddyjskiego sceptycyzmu odnośnie zmysłowego doświadczenia, które jest zawsze zniekształcone. Te wątpliwości prowadzą do porównywania go z doświadczeniem snu, z chorobą oczu, z rogiem królika itd. Jedną z przyczyn tego sceptycyzmu wobec postrzegania przedmiotów była jego niestabilność. Nawet najbardziej oświeceni filozofowie przyjmowali, że jeśli coś jest naprawdę rzeczywiste czy prawdziwe, to musi być takie zawsze. Konkluzja, że przedmiot postrzegania jest po prostu doświadczającym umysłem prowadzi do punktu drugiego. Powstawanie, trwanie i zanikanie (ustawanie) są aktami umysłu a nie tworzone przez żadne zewnętrzne zdarzenie. To prowadzi do trzeciej konkluzji, że świat przedmiotowy jest nierzeczywisty. Po przejściu tych trzech stopni jogin jest w skarbnicy najwyższego doświadczenia, które jest kilkakrotnie w sutrze określane jako ''urzeczywistnienie szlachetnej mądrości w swoim własnym ja'' (skt svapratyātmāryajñānādhigama). I to urzeczywistnie może nastąpić natychmiastowo. Czyli Lanka potwierdza zarówno stopniowy (skt krama) jak i natychmiastowy (skt yugapad) sposób oświecenia.
 
Ta [[epistemologia|epistemologiczna]] podstawa wynika z podkreślenia idealistycznej psychologii. Tradycyjna buddyjska psychologia traktowała umysł (mano) jako pięć tzw. narządów zmysłów (zobacz: [[ajatana]]) (skt indriya) z ich przedmiotami i świadomościami (skt vijñāna); szóstą świadomością jest świadomość umysłowa (skt manovijñāna) odpowiadająca za kontakt pomiędzy umysłem a pojęciem (skt dharma). Idealistyczna Lankawatara podnosi mano - umysł - do rangi siódmego elementu i całość uważa za formy świadomości. Ponieważ przez metafizyków były uważane za chwilowe (zobacz: [[Kśanikawada]]) konieczna była forma świadomości, która związana byłaby z trwałością. Tym rozwiązaniem stało się pojęcie ālaya, pierwotnie używane przez Buddę, gdy poruszał problem przywiązań. Teraz ta [[ālaya-vijñāna]] stała się ósmą formą świadomości.
 
Według wczesnych buddyjskich spekulacji psychologicznych umysł (mano) gra aktywną rolę w tworzeniu nie tylko pojęcia stałego ego ale także i zewnętrznych objektów a świadomość umysłowa (pali manoviññāna) jest tylko tworem umysłu i pojęć. Dlatego usiłowano umysł powściągnąć, pohamować. Jednak z perspektywy Sutry Lankavatary umysł (skt manas) jest odpowiedzialny tylko i wyłącznie za wiarę w ego. Natomiast to świadomość umysłowa (skt mano-vijñāna) spostrzega świat przedmiotów i staje się do niego przywiązana. Przyczyną tego może być to, że idealistyczni twórcy Lanki chcieli podporządkować [[ajatana|pięć rodzajów świadomości]] umysłowej świadomości bez pozwolenia im na jakąkolwiek formę przedmiotowości. Jak wiemy, głównym celem idealistów jest pozbycie się zewnętrznego świata. Dlatego Lanka kładzie olbrzymi nacisk na wyeliminowanie rozróżniającego umysłu i jest to zrównane z [[nirwana|nirwaną]]. Czyli mamy tu nawiązanie do rewolucji kopernikańskiej w buddyzmie jaką było zrównanie przez [[NagardżunaNagarjuna|Nagardżunę]] [[samsara|samsary]] z nirwaną.
 
Świadomość umysłowa (działająca razem z pięcioma formami świadomości) jest także odpowiedzialna za rozróżnianie dobra i zła. I co więcej, tych sześć form świadomości jest w nieustannym ruchu zwanym chwilowością ([[kśanikawada]]). Ponieważ znajdują się one razem z umysłem (manas) w świadomości magazynującej (skt ālayavijñāna), to jest ona także chwilowa i to pomimo tego, iż jest ''łonem Tathagaty''. Chwilowe myśli nie powinny być kojarzone z rozróżnieniami dobra i zła i dlatego idealiści Lanki zmuszeni byli do stworzenia dwu aspektów ālayi: chwilowego (skt k{{Unicode|ṣ}}anika), który jest skalany (skt āśrava) i niechwilowego (skt ak{{Unicode|ṣ}}anika), który jest wolny od wszelkich skalań (anāśrava).<ref>Ibid.</ref>.
 
''Łono Tathagaty'', synonim dla nieskalanej i niechwilowej świadomości magazynującej, opisywane jest jako jasne i czyste z natury (skt prakriti-prabhāsvara-viśudddha)<ref>Ibid. Str. 77</ref>. Ponieważ można zauważyć, iż to doprowadza koncepcję ālayavijñāny niebezpiecznie blisko do teorii o istnieniu ja (skr ātmavāda), czyli teorii heretyckiej, odpowiedź Buddy na pytanie Mahāmatiego odwołuje się do pustki. Dyskusja o tathagacie jest sama w sobie pusta, dyskusja o pustce (skt śūnyatā) także jest pusta, wszystko jest puste - oprócz tathagaty.<ref>Ibid. Str. 78</ref>. Nawet w porównaniu do myśli Nagardżuny idealizm Lanki przedstawia absolutną formę pustki, którą przeciwnicy tej sutry, czyli [[therawadaTheravada|therawadinowie]] ze Sri Lanki nazwali ''teorią wielkiej pustki'' (pali mahāsuññatavāda).
 
Sutra ta dokonała również podziału istot ludzkich na pięć grup:
Linia 77 ⟶ 78:
* Tathagatów czyli [[bodhisattwa|bodhisattwów]]
* ludzi niepewnych
* oraz tych, którzy nie pragną zbawienia. W tej grupie znajdują się ci, którzy odrzucają wszystkie swoje zgromadzone zasługi i są zatem przeklęci oraz ci bodhisattwowie, którzy ślubowali niewkraczać w nirwanę dopóki nie wybawią wszystkich żyjących istot od cierpienia.<ref>David Snellgrove. Into-Tibetan Buddhism. Str. 110, 111</ref>.
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* Red. Stephan Schuhmacher i Gert Woerner. ''The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion''. Shambala. Boston, 1989 ISBN 0-87773-433-X
* Paul Williams. ''Mahayana Buddhism. The Doctrinal Foundations''. Routledge. Londyn i Nowy Jork, 1989. ISBN 0-415-02537-0
* Sangharakshita. ''A Survey of Buddhism''. Tharpa Publications. Londyn, 1987. ISBN 0-948006-01-3
* David Snellgrove. ''Indo-Tibetan Buddhism''. Shambala. Boston, 1987. ISBN 0-87773-311-2 (tom I); ISBN 0-87773-379-1 (tom 2)
* David J. Kalupahana. ''A History of Buddhist Philosophy''. University of Hawaii. Honolulu, 1992 ISBN 0-8248-1402-9