Pragmatyzm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot dodaje: pms:Pragmatism |
artykuł jest o pragmatyzmie w filozofii, pragmatyzm rozumiany potocznie moze miec co najwyzej haslo w slowniku |
||
Linia 1:
'''Pragmatyzm''' - system [[filozofia|filozoficzny]], którego podstawowym elementem jest pragmatyczna [[Prawda|teoria prawdy]], uzależniająca prawdziwość tez od praktycznych skutków, przyjmujący wynikapraktyczność za kryterium prawdy. Pragmatyzm przyjmuje wynikające z przyjmowania tez skutki i ich użyteczność za kryterium prawdy.
▲Postawa polegająca na realistycznej ocenie rzeczywistości, liczeniu się z konkretnymi możliwościami i podejmowaniu działań które gwarantują skuteczność.
==
Pragmatyzm wziął swój początek z [[empiryzm]]u angielskiego i XIX-wiecznej [[psychologia|psychologii]]. Powstał jako reakcja na panujący w [[Stany Zjednoczone|USA]] pod koniec [[XIX wiek]]u racjonalistyczny [[idealizm]]. Głównymi przedstawicielami byli [[Charles Sanders Peirce]], który stworzył nazwę "pragmatyzm" i opracował istotne idee systemu oraz [[William James]] - który nadał mu kształt i spopularyzował. Popularność pragmatyzmu w wersji Jamesa spowodowała, że była ona określana przez pewien czas jako amerykańska "filozofia narodowa". Główne dzieła zawierające idee pragmatyzmu to artykuł Peirce'a z [[1878]] ''Jak wyobrażenia nasze uczynić jasnymi'', syntezy Jamesa: ''Zasady psychologii'' ([[1890]]), ''Doświadczenia religijne'' ([[1902]]), ''Pragmatyzm'' ([[1907]]) i ''Pluralistyczny świat'' ([[1909]]) oraz Peirce'owskie niewydane za życia 12-tomowe ''Zasady filozofii''. W przeciwieństwie do publicystycznego pióra Jamesa, Peirce pisał niejasno i jego pisma były znane tylko wtajemniczonym. Jest uważany za jednego z współtwórców współczesnej [[logika|logiki]].
Pragmatyczna teoria prawdy zakłada, że użyteczność stanowi kryterium prawdziwości sądów i pojęć. Na przykład sądy naukowe są prawdziwe, ponieważ przyjmując je za prawdziwe możemy bardziej skutecznie postępować. Podobne kryterium można zastosować wobec pojęć religijnych, czy też zdań potocznych. W ten sposób pojęcia umysłu ludzkiego zostały zestawione z instynktami, które również są podporządkowane skutecznemu postępowaniu. Poznanie temu służy i nie ma innego kryterium: działanie jest zasadniczą potrzebą człowieka, a poznanie -
James przeciwstawiając się dzieleniu przez ówczesną asocjacjonistyczną [[psychologia|psychologię]] doświadczenia na elementy: wrażenia, wyobrażenia, myśli etc. Jego zdaniem [[świadomość]] ma charakter ciągły (''strumień świadomości'') w którym wszystkie składniki nie mają ani podmiotowego, ani przedmiotowego charakteru, ale względny charakter. Stany mistyczne nie są lepszym ani gorszym rodzajem doświadczenia od rozumowania logicznego, a miarą ich prawdziwości jest tylko użyteczność. Wiara jest nieuniknionym doświadczeniem, gdyż także niewiara jest wiarą (w to, że dana rzecz nie istnieje), zaś uchylić się od wiary i niewiary nie sposób gdy trzeba postępować jak gdyby ta rzecz istniała lub nie istniała. Dotyczy to szczególnie wiary religijnej
Swoją metafizykę pragmatyści opisywali za pomocą dwóch pojęć. ''Synechizm'' oznaczał pogląd, że części rzeczywistości są wzajemnie zależne od sąsiednich części rzeczywistości. ''Tychizm'' głosił, że nie są one zależne od całości. W praktyce oznaczało to, że istnieje wolność, że powstają rzeczy nowe, których my też możemy być twórcami i że nie jesteśmy całkowicie zdeterminowani, ale współzależni od innych istot, w pobliżu których zamieszkujemy. Konsekwencją tej filozofii były demokratyczne i personalistyczne poglądy społeczne amerykańskich pragmatystów, przepełnione tolerancją i humanizmem.
Filozofia pragmatyzmu była rozwijana pod nazwą [[instrumentalizm]]u przez [[John Dewey|Johna Deweya]], który odrzucił jako bezużyteczne [[Metafizyka klasyczna|metafizykę]] i [[religia|religię]], natomiast uzupełnił epistemologię o wątek społeczny: idee są prawdziwe, jeżeli wyrosły na gruncie społecznym. Dewey był znanym reformatorem amerykańskiej pedagogiki i wpływowym myślicielem [[liberalizm|liberalnym]]. Polityczny wymiar uzyskała także szkoła pragmatystów włoskich, których najwybitniejszym przedstawicielem był [[Giovanni Papini]]. Ich filozofia stała się zapleczem [[futuryzm]]u - kierunku w sztuce głoszącego nihilizm wobec istniejących wartości i wyzwolenie z jarzma istniejących uwarunkowań społecznych. Poprzez futuryzm pragmatyści oddziaływali na ideologię [[faszyzm]]u oraz współtworzyli klimat umysłowy początku [[XX wiek]]u - irracjonalistyczny i woluntarystyczny. Pragmatystyczne inspiracje wyraźne są w [[Antropologia|antropologii]] [[George Mead|Georga Herberta Meada]], w [[Protestantyzm|protestanckiej]] [[teologia|teologii]] [[Reinhold Niebuhr|Reinholda Niebuhra]] oraz u współczesnych filozofów: [[Willard Van Orman Quine|Willarda Quine'a]], [[Hilary Putnam|Hilarego Putnama]] i [[Richard Rorty|Richarda Rorty'ego]]. Natomiast sam [[William James]] wywarł olbrzymi wpływ na rozwój współczesnej [[psychologia|psychologii]]: zarówno na [[behawioryzm]] i [[gestaltyzm]], jak i [[psychologia poznawcza|psychologię poznawczą]]).
| |||