Dialekt wielkopolski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
BartekChom (dyskusja | edycje) m kat. |
BartekChom (dyskusja | edycje) cechy |
||
Linia 1:
[[
'''Dialekt wielkopolski''' – jeden z dialektów [[język polski|języka polskiego]], używany w [[Wielkopolska|Wielkopolsce]].
Obecnie obejmuje tereny ograniczone linią przechodzącą nieco na południe od [[Koło (województwo wielkopolskie)|Koła]], [[Kalisz]]a, [[Ostrów Wielkopolski|Ostrowa Wielkopolskiego]], [[Rawicz]]a i [[Babimost]]u, na zachód od [[Międzychód|Międzychodu]], do [[Noteć|Noteci]] koło [[Krzyż]]a, i wzdłuż tej rzeki do jej źródeł i do [[Warta|Warty]] pod Kołem.<ref name="webpark">http://artur.czesak.webpark.pl/Stronica/Dialwlkp.html</ref>
Wyróżnia się gwary<ref name="webpark" />
* Wielkopolski środkowej,
* Wielkopolski południowej (część południowa, od powiatów [[powiat leszczyński|leszczyńskiego]], [[powiat gostyński|gostyńskiego]], [[powiat krotoszyński|krotoszyńskiego]], [[powiat ostrowski|ostrowskiego]] i [[powiat kaliski|kaliskiego]] włącznie),
* [[gwary zachodniowielkopolskie|Wielkopolski zachodniej]] (na zachód od [[Pniewy|Pniew]], [[Nowy Tomyśl|Nowego Tomyśla]] i [[Wolsztyn]]a)
* [[gwary północnowielkopolskie|Wielkopolski północnej]] (na północ od [[Gniezno|Gniezna]] i [[Międzychód|Międzychodu]]).
Do cech dialektu należą<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Dubisz | imię = Stanisław | autor link = Stanisław Dubisz | nazwisko2 = Karaś | imię2 = Halina | autor link2 = | nazwisko3 = Kolis | imię3 = Nijola | autor link3 = | tytuł = Dialekty i gwary polskie | wydanie = I | wydawca = [[Wiedza Powszechna]] | miejsce = Warszawa| rok = 1995 | miesiąc = | isbn = 83-2140989-X}}</ref>:
* brak [[mazurzenie|mazurzenia]] (jedynym wyjątkiem są [[gwary chazackie]], [[gwara chwalimska|chwalimska]] i [[gwara Mazurów wieleńskich|Mazurów wieleńskich]].
* udźwięczniajaca [[fonetyka międzywyrazowa]] (na całym obszarze)
* [[dyftongizacja]], np. ''ptauk'', ''buoso'', ''myj'' (na zachodzie), ''loudzie'' (ptak, boso, my, ludzie)
* [[samogłoski nosowe]] wymawiane wąsko i asynchronicznie, np. ''wy̨ch'', ''wiųzać'', ''wszyńdzie'', ''widzom'' (węch, wiązać, wszędzie, widzą)
** na południu [[wymowa beznosówkowa]], np. ''ksiużka'', ''wuchać'' (książka, wąchać)
* na północy [[pomieszanie nagłosowego o- i wo-]], np. ''woda'', ''wokno'' lub ''uoda'', ''uokno''
* na południu przejście ''n'' w ''ń'' po ''i'', ''y'', np. ''drabinia'', ''winio'', ''pierzyjnia'' (drabina, wino, pierzyna)
* silne [[uproszczenie grup spółgłoskowych]], np. ''leki'', ''stasze'', ''szur'' (lekki, starsze, szczur)
* brak [[ubezdźwięcznienie|ubezdźwięcznienia]] ''w'', np. ''chwila'', ''twardyj'', ''świat'', ''kwiat'' (literacka wymowa [chfila, tfardy, śfiat, kfiat])
* przejście ''eł'' w ''åu'', ''óu'', np. ''kiåubasa'', ''koukiouka''
* formy typu ''koniewi'' obok ''chłopowi''
* formy [[dopełniacz]]a [[liczba pojedyncza|liczby pojedynczej]] rzeczowników [[rodzaj gramatyczny|rodzaju nijakiego]] typu ''kazanio'', ''picio''
* formy [[mianownik]]a [[liczba mnoga|liczby mnogiej]] typu ''kawalyrzo'', ''sołtysio''
* końcówka ''-ygo'' lub ''-ygó'' w dopełniaczu zaimków, np. ''tanigo'', ''tygo'', ''tegu'', ''tégó'', ''gu'' (go)
* zachowanie końcówki ''-i'' w odmienie [[liczebnik]]ów 5-10, np. ''w szyści miejscach''
{{Przypisy}}
{{Gwary polskie}}
| |||