Przeciwokrętowy pocisk manewrujący: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot poprawia: fa:موشک ضدکشتی, nl:Antischeepsraket |
m robot dodaje: ar:صاروخ مضاد للسفن; zmiany kosmetyczne |
||
Linia 1:
[[
'''Przeciwokrętowy pocisk odrzutowy''' to rodzaj kierowanego [[pocisk odrzutowy|pocisku odrzutowego]] przeznaczonego do zwalczania morskich celów [[okręt nawodny|nawodnych]] - [[statek wodny|statków]] i [[okręt]]ów. Stanowią one od lat 70. XX wieku zasadniczą broń służącą do zwalczania okrętów. Mimo że potocznie nazywane są "rakietami", jedynie część pocisków przeciwokrętowych stanowi [[pocisk rakietowy|pociski rakietowe]], a często ich napęd stanowią inne [[silnik odrzutowy|silniki odrzutowe]]. Do grupy tej zalicza się kilka klas pocisków, różniących się platformą, z której są używane:
*'''woda-woda''' (morskie, wystrzeliwane z okrętów nawodnych),
Linia 6:
*ziemia-woda (wystrzeliwane z wyrzutni lądowych).
== Charakterystyka ==
Pociski przeciwokrętowe różnią się od siebie znacznie konstrukcją i charakterystykami, w tym rozmiarami i masą, przy czym zasadnicze różnice nie są związane z podziałami na klasy (jak woda-woda i powietrze-woda), lecz podziały przebiegają w poprzek klas. Wiele typów pocisków ma bowiem zunifikowane i pokrewne konstrukcyjnie warianty woda-woda, powietrze-woda, ziemia-woda lub głębina wodna-woda; największe różnice dotyczą natomiast wielkości i masy, układu konstrukcyjnego, napędu i zasięgu pocisków.
Dla pocisków przeciwokrętowych stosowano dwa zasadnicze układy konstrukcyjne. Najpowszechniejszy od lat 70. jest klasyczny układ [[rakieta|rakiety]] (wydłużony kadłub z symetrycznymi krótkimi statecznikami), stosowany zwłaszcza w pociskach lotniczych (powietrze-woda) i unifikowanych z nimi pociskach pozostałych klas. Wcześniejsze pociski oraz rozwijane głównie w ZSRR i Rosji pociski o dużym zasięgu, to najczęściej [[pocisk skrzydlaty|pociski skrzydlate]], o większych rozmiarach. Sporadycznie jako pociski woda-woda małego zasięgu dla mniejszych okrętów adaptuje się także konstrukcje niewielkich [[przeciwpancerny pocisk kierowany|przeciwpancernych pocisków
Pociski woda-woda krótkiego zasięgu są na ogół napędzane [[silnik rakietowy|silnikami rakietowymi]] na paliwo stałe, lecz pociski o większym zasięgu mają najczęściej napęd dwustopniowy: [[silnik startowy|startowy silnik]] rakietowy i marszowy [[silnik odrzutowy]] przelotowy ([[silnik turboodrzutowy|turboodrzutowy]] lub inny) lub rakietowy na paliwo ciekłe.
Linia 23:
Jako pierwsze prowadzono prace nad kierowanymi pociskami rakietowymi do skutecznego zwalczania okrętów przez samoloty - już od lat 30. XX wieku, m.in. w ZSRR. Pierwszą praktyczną bronią tego rodzaju był niemiecki pocisk rakietowy [[Henschel Hs 293]], określany też jako bomba uskrzydlona, użyty bojowo na niewielką skalę podczas II wojny światowej, od [[1943]]. Oparty był o kadłub [[bomba lotnicza|bomby]] z dodaną aparaturą sterowania, skrzydłami i silnikiem rakietowym i był zdalnie sterowany ze stanowiska operatora w samolocie, jego zasięg wynosił jedynie kilka kilometrów. Z powodu zastosowanych systemów kierowania, wczesne pociski nie były jednak pociskami typowo przeciwokrętowymi (warto dodać, że Niemcy prowadzili także eksperymenty z pociskami zdalnie kierowanymi telewizyjnie).
[[
Po II wojnie światowej pociski powietrze-woda były początkowo najintensywniej rozwijane w ZSRR, z powodu chęci tego państwa zniwelowania przewagi państw zachodnich w dużych okrętach, zwłaszcza [[lotniskowiec|lotniskowcach]]. W [[1952]] odpalono po raz pierwszy pocisk odrzutowy [[KS-1 Kometa]], przyjęty w [[1953]] na uzbrojenie. Miał układ konstrukcyjny samolotu-pocisku, napęd turboodrzutowy, naprowadzanie półaktywne i zasięg kilkudziesięciu kilometrów; mógł być przenoszony tylko przez specjalnie przystosowane bombowce (masa głowicy 500 kg).
Linia 31:
Prace nad pociskami kierowanymi woda-woda rozpoczęto na świecie w latach 50. XX wieku; pierwszeństwo ma tu [[Szwecja]], w której już w [[1953]] wystartował pierwszy prototypowy pocisk Robot Rb 310, a od [[1957]] produkowano seryjnie pocisk [[Rb 315]] (dwustopniowy, silniki rakietowe i [[silnik pulsacyjny|pulsacyjny]], masa 1350 kg, głowica 450 kg, zasięg 18,5 km). Zmodyfikowany pocisk był używany także w wersji ziemia-woda, wystrzeliwanej z brzegu. W [[1967]] wprowadzono nowy pocisk skrzydlaty Saab Rb 08A (MM20), opracowany we współpracy z Francją (dwustopniowy, silniki rakietowe i [[silnik turboodrzutowy]], masa 670 kg, głowica 250 kg, zasięg 300 km).
[[
W [[1955]] opracowano pierwszy radziecki pocisk skrzydlaty woda-woda KSSzcz (Szczuka), który wszedł do służby od [[1958]]. Nie był udany, lecz zapoczątkował długą linię radzieckich przeciwokrętowych pocisków skrzydlatych. Najszerzej używany z nich, w wielu krajach świata, jest [[Pocisk przeciwokrętowy P-15|P-15]], w służbie od [[1960]] (dwustopniowy, silniki rakietowe, masa 2300 kg, głowica 450 kg, zasięg 40 km). Był to pierwszy pocisk na świecie stanowiący uzbrojenie małych okrętów - [[kuter rakietowy|kutrów rakietowych]].
W ZSRR zasadniczą rolą pocisków przeciwokrętowych było zwalczanie grup lotniskowcowych, stąd kolejne pociski, jak [[Pocisk przeciwokrętowy P-5|P-5]], [[P-6/P-35]] i następne (P-500 Bazalt, P-1000, [[P-120 Malachit]], [[P-700 Granit]]) miały na ogół duży zasięg kilkuset kilometrów, ciężką głowicę bojową oraz osiągały prędkość ponaddźwiękową, co pociągało za sobą duże rozmiary i masę (5-7 ton). Wystrzeliwane były m.in. przez [[okręt podwodny|okręty podwodne]] w wynurzeniu, a późniejsze także spod wody. Część z tych pocisków była używana także w systemach brzegowych ziemia-woda, natomiast były one rozwijane odrębnie od pocisków lotniczych. Słabością radzieckiego programu rozwoju pocisków przeciwokrętowych, zarówno morskich, jak i lotniczych, było jednak skupienie się na dużych pociskach skrzydlatych, które mimo ciągłego wzrostu osiągów mogły być przechwytywane przez zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej i pociski przeciwlotnicze, przy zaniedbaniu rozwoju pocisków umiarkowanej wielkości, mogących być przenoszonymi w większych ilościach przez małe jednostki i samoloty. Dopiero w latach 80. opracowano w ZSRR mniejszy pocisk w układzie rakiety, [[Ch-35 Uran]], odpowiadający konstrukcjom zachodnim, istniejący w wersjach woda-woda i powietrze-woda.
[[
Pod koniec lat 60. [[Izrael]] wprowadził do służby własny niewielki pocisk rakietowy woda-woda [[Gabriel (pocisk)|Gabriel]] (zasięg 20 km, masa 430 kg), rozwijany następnie w nowych wersjach do chwili obecnej.
Linia 42:
Wprowadzane od lat 70. nowsze pociski przeciwokrętowe z reguły mają umiarkowane rozmiary, układ rakiety i najczęściej mają zunifikowane warianty woda-woda i powietrze-woda. W swoich modernizowanych wersjach konstrukcje te są używane do dziś. Już od [[1972]] wprowadzono stosunkowo niewielki norweski pocisk [[Penguin]], używany przez kilka krajów, w tym USA, także w wersji powietrze-woda i dalej rozwijany obecnie. Najbardziej znane konstrukcje tej generacji, wyznaczające standardy na świecie, to pociski Exocet i Harpoon.
[[
[[
W [[1975]] wszedł do służby udany francuski pocisk rakietowy MM38 [[Exocet]], zapoczątkowujący nową generację pocisków średniego zasięgu o umiarkowanych rozmiarach, unifikowanych z pociskami przenoszonymi przez lotnictwo (zasięg 42 km, masa 735 kg, głowica 165 kg). Mógł być on przenoszony także przez kutry rakietowe. Zakupiony został przez liczne kraje świata, w tym Wielką Brytanię i Niemcy. Opracowano następnie ulepszoną wersję woda-woda MM40, o zasięgu 70 km (180 km w najnowszej wersji MM40 Block 3, z marszowym silnikiem odrzutowym) oraz wersję wystrzeliwaną przez zanurzone okręty podwodne SM39.
Rozwijane następnie pociski w głównej mierze wykorzystywały napęd dwustopniowy - startowy silnik rakietowy i marszowy silnik turboodrzutowy, dla zwiększenia zasięgu. W [[1977]] wszedł do służby główny konkurent Exoceta - zbliżony do niego amerykański pocisk [[Harpoon]], produkowany do chwili obecnej w swoich wersjach rozwojowych i używany w wielu krajach, przede wszystkim w odmianie woda-woda RGM-84 (zasięg 140 km, masa 628 kg, głowica 221 kg). Pozostałe odmiany to pocisk głębina wodna-woda UGM-84 i powietrze-woda AGM-84. W 1977 wszedł też do służby włoski pocisk woda-woda [[Teseo]] (Otomat) (zasięg 180 km, masa 770 kg, głowica 210 kg), również napędzany marszowym silnikiem turboodrzutowym. W [[1985]] wszedł do służby nowy szwedzki pocisk [[RBS-15]], rozwijany do chwili obecnej w wersjach woda-woda, ziemia-woda i powietrze-woda. Również Chiny, od lat 70. rozwijające przestarzałe konstrukcje radzieckie, w latach 80. wprowadziły własne nowe pociski o średnich gabarytach, przede wszystkim [[C-801]], eksportowany do kilku krajów.
== Użycie ==
Pierwsze lotnicze pociski przeciwokrętowe [[Hs 293]] zadebiutowały bojowo podczas II wojny światowej, od [[1943]]. Za ich pomocą zatopiono kilka okrętów alianckich średniej wielkości. Po II wojnie światowej pociski przeciwokrętowe były intensywnie rozwijane, jednakże użycie bojowe ich było stosunkowo rzadkie z powodu niewielkiej ilości konfliktów morskich. "Rekordzistą" prawdopodobnie jest francuski pocisk Exocet, użyty bojowo ok. 400 razy<ref>Maksymilian Dura: ''Exocet - skuteczność czy reklama?'' w: [[nowa Technika Wojskowa]] 2/95</ref>.
Linia 55:
Podczas kolejnej wojny izraelsko-arabskiej [[wojna Jom Kippur|Jom Kippur]] w [[1973]], Izraelczycy nauczyli się już przeciwdziałać pociskom P-15, natomiast duże sukcesy odniosły mniejsze izraelskie kutry rakietowe uzbrojone w pociski Gabriel, topiąc siedem kutrów egipskich i syryjskich.
[[
Jednym z najbardziej znanych zatopień przez pociski przeciwokrętowe było zatopienie brytyjskiego nowoczesnego niszczyciela rakietowego HMS "[[HMS Sheffield|Sheffield]]" przez wystrzelony z argentyńskiego samolotu pocisk AM-39 Exocet podczas [[Wojna o Falklandy-Malwiny|wojny o Falklandy]] w 1982. Pociski Exocet dzięki rozpowszechnieniu na świecie były używane jeszcze w kilku lokalnych wojnach, w tym [[wojna iracko-irańska|wojnie iracko-irańskiej]] 1980-1988, zarówno przeciw okrętom wojennym, jak i tankowców różnych krajów w Zatoce Perskiej. Znanym incydentem było omyłkowe uszkodzenie dwoma irackimi Exocetami amerykańskiej fregaty USS [[USS Stark (FFG-31)|"Stark"]] 18 maja [[1987]], która jednak przetrwała atak.
Mniejsze szansę użycia bojowego miały pociski Harpoon. Użyto ich między innymi przeciw libijskim korwetom [[Korwety rakietowe projektu 1234|proj. 1234E (''Nanuchka II'')]] 25 marca 1986, kiedy to jedną zatopiono.
=== Użycie w Polsce ===
W Polsce nie konstruowano ani nie produkowano pocisków przeciwokrętowych, jedyne używane są importowane z zagranicy. Pierwszy
Od [[1963]] do początku lat 70. w Polsce używano także 2 wyrzutni i niewielkiej liczby pocisków ziemia-woda [[S-2 Sopka]] - były to jedyne używane w Polsce pociski ziemia-woda (stan na 2008).
Linia 76 ⟶ 75:
[[Kategoria:Przeciwokrętowe pociski rakietowe| ]]
[[ar:صاروخ مضاد للسفن]]
[[de:Seezielflugkörper]]
[[en:Anti-ship missile]]
| |||