Fosforyty: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
bibliografia |
m poprawa zapisu nagłówków, WP:SK |
||
Linia 3:
'''Fosforyty''' – [[skały osadowe]] o chemicznym lub organicznym pochodzeniu.
* Chemizm: Złożone głównie z: [[fosforany|fosforanów]] (zawierają do 12 do 40 % '''P<sub>2</sub>O<sub>5</sub>),''' reprezentowanych przez [[apatyt]] '''(kolofan)''' i [[kwarc]], [[kalcyt]], [[glaukonit]], [[kaolinit]], [[montmorillonit]], czasami też [[limonit]] i substancje organiczne.
* charakterystyczną cechą jest zazwyczaj rozległe, poziome rozprzestrzenienie złoża o niewielkiej miąższości.
* Fosforyty tworzą wkładki, przewarstwienia lub szeroko rozprzestrzenione pokłady wśród [[wapień|wapieni]] i [[margiel|margli]].
== Występowanie
Fosforyty tworzą się w wyniku wytrącania fosforanu wapnia z wody morskiej, także w czasie procesów diagenetycznych oraz poprzez nagromadzenie się szczątków różnych zwierząt, (głównie kości) i ich odchodów w klimacie suchym.
'''Miejsca występowania:'''
* Największe złoża fosforytów znajdują się w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] (stany [[Karolina Północna|Północna Karolina]] i [[Floryda]]),
* na [[Ukraina|Ukrainie]],
* w [[Rosja|Rosji]] ([[Półwysep Kolski]], [[obwód czelabiński]] i okolice [[jezioro Bajkał|jeziora Bajkał]]),
* w [[Maroko|Maroku]], [[Algieria|Algierii]], [[Tunezja|Tunezji]], [[Egipt|Egipcie]] i [[Mauretania|Mauretanii]].
* Złoża fosforytów o najwyższej jakości eksploatowane są na maleńkiej wyspie położonej na [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]], [[Nauru]], które to stanowią główny produkt eksportowy tej najmniejszej republiki na świecie.
'''W [[Polska|Polsce]]''' fosforyty pochodzą z dwóch okresów [[geologia|geologicznych]] - z [[sylur]]u i [[kreda (okres)|kredy]]. Fosforyty sylurskie występują w [[Góry Bardzkie|Górach Bardzkich]], natomiast kredowe - na obrzeżu [[Góry Świętokrzyskie|Gór Świętokrzyskich]] (w okolicach [[Annopol]]a nad [[Wisła|Wisłą]]), a także na [[wyniesienie Łeby|wyniesieniu Łeby]]. Eksploatacja, prowadzona wyłącznie w Górach Świętokrzyskich, została zaniechana w [[1970]] r.
== Zastosowanie
* Fosforyty są głównym źródłem [[fosfor]]u w przyrodzie i stanowią podstawowy surowiec do jego uzyskiwania, a także do
* produkcji [[nawozy fosforowe|sztucznych nawozów fosforowych]] ([[superfosfat]]) i [[nawóz mineralny|nawozów mineralnych]], tzw. [[mączka fosforytowa]].
=== Bibliografia ===
* W. Ryka i A. Maliszewska. ''Słownik petrograficzny''. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1982. ISBN 83-220-0150-9
* A. Bolewski i W. Parachoniak. ''Petrografia''. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1982. ISBN 83-220-0173-8
== Zobacz też ==
* [[apatyt]]
* [[skały osadowe]]
* [[skały chemiczne]]
{{Commons|category:apatite}}
| |||