Dowództwa okręgów korpusów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Dowódcy Okręgów Korpusów w 1939: poprawa linków |
m robot poprawia: en:Dowództwo Okręgu Korpusu; zmiany kosmetyczne |
||
Linia 1:
Terytorialny organ Ministerstwa Spraw Wojskowych okresu [[II RP]], pełniący funkcje administracyjno-gospodarcze, mobilizacyjne i garnizonowo-porządkowe.
== Organizacja administracji Okręgów Korpusu ==
=== 1918-1921 ===
Organizowanie wojskowych władz terytorialnych rozpoczęto jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. Od 15 października 1918 roku utworzono na terenie byłego Królestwa Polskiego 15 okręgów wojskowych oraz trzy (później cztery) Inspektoraty Lokalne. Inspektorat Lokalny był organem zwierzchnim w stosunku do okręgów wojskowych. 17 listopada 1918 roku utworzono pięć okręgów generalnych: warszawski, lubelski, kielecki, łódzki i krakowski. Stopniowo, w miarę przejmowania nowych terenów przez administrację polską, tworzone były kolejne Dowództwa Okręgów Generalnych.
Linia 34:
''Sztab Dowództwa Okręgu Generalnego'':
* Wydział I - mobilizacyjno-organizacyjny:
Referaty: mobilizacyjny, organizacyjny, bezpieczeństwa i asystencji, ewidencji i map, kancelaria;
* Wydział II - informacyjny:
Referaty: defenzywny<ref>Pisownia oryginalna.</ref>, informacyjno-polityczny, prasowy, propagandy, dozoru korespondencji, jeńców i internowanych, stowarzyszeń wojskowo-wychowawczych, kancelaria;
* Wydział IIIa - wyszkolenia;
* Wydział IIIb - Uniwersytetu Żołnierskiego:
Referaty: szkolny, bibliotek żołnierskich, instytucji oświatowo-społecznych;
* Wydział IV - techniczny:
Referaty: saperski, łączności, uzbrojenia, koni i taborów, samochodów, kancelaria;
* Wydział Va - personalny:
Referaty:personalny, spraw honorowych i dyscyplinarnych, ewidencyjny;
* Wydział Vb (do spraw szeregowych):
Referaty: poboru i uzupełnień, personalny, kancelaria;
* Wydział VI Wojskowo-Prawny.
Poszczególne działy Dowództwa Okręgu Generalnego składały się z referatów i posiadały osobne kancelarie. Kancelaria główna Dowództwa Okręgu Generalnego wchodziła w skład Adiutantury.
=== 1921 ===
Zmiany w organizacji dowództw terytorialnych, które zaszły w 1921 roku związane były z zakończeniem wojny polsko-bolszewickiej i przechodzeniem armii na organizację pokojową. Obszar państwa podzielony został na [[Wojsko Polskie II RP w okresie pokoju#Dowództwa Okręgów Korpusu|dziesięć Okręgów Korpusów]]:
* [[Okręg Korpusu Nr I]] — [[Warszawa]],
* [[Okręg Korpusu Nr II]] — [[Lublin]],
* [[Okręg Korpusu Nr III]] — [[Grodno]],
* [[Okręg Korpusu Nr IV]] — [[Łódź]],
* [[Okręg Korpusu Nr V]] — [[Kraków]],
* [[Okręg Korpusu Nr VI]] — [[Lwów]],
* [[Okręg Korpusu Nr VII]] — [[Poznań]],
* [[Okręg Korpusu Nr VIII]] — [[Toruń]],
* [[Okręg Korpusu Nr IX]] — [[Brześć]] n. Bugiem,
* [[Okręg Korpusu Nr X]] — [[Przemyśl]].
Wydzielono jeden '''Obszar Warowny''' (OW "Wilno") oraz '''Obszar Nadmorski''' (ON - Gdynia) obejmujący polskie wybrzeże [[Bałtyk]]u.
Linia 91:
''Sztab'':
* ''Oddział I'' - organizacyjno-mobilizacyjny,
Zakres czynności: organizacja, mobilizacja, demobilizacja, dyslokacja, bezpieczeństwo i dyscyplina.
* ''Oddział II'' - informacyjny (placówka terenowa [[Oddział II Sztabu Generalnego WP|Oddziału II Sztabu Głównego]]),
Zakres czynności: [[kontrwywiad]] i częściowo [[wywiad]] wojskowy.
* ''Oddział III'' - wyszkolenia i oświaty,
Zakres czynności: szkolenia wojskowe formacji przynależnych do danego Okręgu Korpusu, szkolenia rezerwistów, szerzenia oświaty i kultury w wojsku oraz sprawy związane z podnoszeniem poziomu wychowania fizycznego w wojsku.
* ''Oddział IV'' - zaopatrzenia materiałowego,
Zakres czynności: opracowywanie ogólnych planów mobilizacyjnych względnie demobilizacji materiałowej Okręgu Korpusu, sprawy zasobów terenowych w planach mobilizacyjnych i koordynowanie działalności wszystkich służb w tym zakresie.
* ''Oddział V'' - personalny.
Zakres czynności: sprawy personalne i ewidencja oficerów i szeregowych, sprawy oficerskich sądów honorowych oraz sprawy związane z biurowością w instytucjach podległych Okręgowi Korpusu.
Linia 111:
W myśl organizacji Dowództwa Okręgu Korpusu z 1921 roku istniały następujące szefostwa:
* [[Służba uzbrojenia (II RP)#Szefowie artylerii i służby uzbrojenia w okręgach korpusów|Artylerii i Służby Uzbrojenia]],
* [[Służba inżynieryjno-saperska (II RP)#Służba inżynieryjno-saperska w Okręgach Korpusów|Inżynierii i Saperów]],
* Łączności,
* [[Służba intendentury (II RP)#Służba intendentury w Okręgach Korpusów|Intendentury]],
* [[Służba zdrowia (II RP)#Służba zdrowia w Okręgach Korpusów|Sanitarne]],
* [[Służba weterynarii (II RP)#Służba weterynaryjna w okręgach korpusów|Weterynarii]],
* [[Służba duszpasterska (II RP)|Duszpasterstwa]],
* Poboru,
* [[Służba remontu (II RP)|Remontu]].
''Kwatera Główna''.
* kancelaria główna wraz z archiwum,
* drukarnia,
* komisja gospodarcza,
* kompania sztabowa,
* stacja telegraficzna Hughesa.
W okresie przechodzenia od organizacji wojennej do organizacji pokojowej istniały jeszcze w DOK następujące komórki organizacyjne:
* Dział kontroli gospodarczej,
* Urząd Opieki nad grobami wojennymi przy Szefostwie Duszpasterstwa,
* Referat osad żołnierskich przy Oddziale I Sztabu,
* Wydział inwalidzko-superrewizyjny przy Szefostwie Sanitarnym,
* Wydział zaopatrzenia inwalidzkiego przy Szefostwie Intendentury,
* Wydział zaopatrzenia rodzin przy Szefostwie Intendentury,
* Referat przemysłu wojennego.
=== 1924 ===
Organizacja Dowództwa Okręgu Korpusu na stopie pokojowej wprowadziła kolejne zmiany.
* Wyłączono Szefów broni i służb ze składu organizacyjnego Dowództwa Okręgu Korpusu (sprawowali tylko
* Utworzono (czasowo) stanowisko Inspektora Poborowego,
* Zlikwidowano Oddział IV zaopatrzenia materiałowego.
* Przemianowano Oddział II Informacyjny na [[Samodzielny Referat Informacyjny]].
Podział na referaty zależał od decyzji dowódców Okręgu Korpusu.
=== 1929 ===
Utworzono Okręgowe Urzędy Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego, które przejęły z Oddziału Wyszkolenia sprawy przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego .
=== 1931-1939 ===
'''1931'''
Z Oddziału Ogólnego i Oddziału Wyszkolenia utworzono Wydział Ogólny oraz Wydział Mobilizacji i Uzupełnień.
Wydział Ogólny
''Wydział Ogólny''
Referaty:
* Organizacyjno-administracyjny,
* Wyszkolenia,
* Personalny,
Linia 173:
Referaty:
* Ogólny,
* Mobilizacji Personalnej,
* Mobilizacji
* Uzupełnień. Utworzono Samodzielny Referat Bezpieczeństwa.
W skład organizacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu włączono Szefostwa:
* Uzbrojenia,
* Sanitarne,
* Weterynarii,
* Duszpasterstwa.
'''1932—1939'''
* Przemianowano Wydział Ogólny na Samodzielny Referat Ogólny,
* Usamodzielniono Referat Personalny i Oświatowy,
* Zlikwidowano kompanie sztabowe (z dniem 1 maja 1934 roku),
* Zlikwidowano stanowiska inspektorów uzupełnień (z dniem 1 grudnia 1934 roku),
* Utworzono stanowisko dowódcy OPL.
* Przekazano składnice map pod zarząd [[Wojskowy Instytut Geograficzny|WIG]] (1937 r.).
=== 1939 ===
4 maja 1939 roku została wprowadzona do użytku służbowego „Tymczasowa ogólna instrukcja organizacyjna Dowództwa Okręgu Korpusu na stopie pokojowej", opracowana przez Departament Dowodzenia Ogólnego MSWojsk.
Linia 202:
W stosunku do poprzedniej organizacji Dowództwa Okręgu Korpusu, instrukcja wprowadziła następujące zmiany:
* Utworzono stanowisko kwatermistrza, któremu podlegali szefowie służb (z wyjątkiem szefów służb duszpasterskich podlegających bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu),
* Utworzono Samodzielny Referat Kwatermistrzowski;
* Powołano doradcę prawnego;
* Przemianowano Samodzielny Referat Ogólny na Wydział Ogólny.
* Referat Oświatowy utracił samodzielność i wszedł w skład Wydziału Ogólnego.
* Dowódcę OPL podporządkowano zastępcy dowódcy Okręgu Korpusu;
* Utworzono szefostwa:
** Łączności,
** Saperów;
* Wprowadzono zmiany w podziale wydziałów i samodzielnych referatów na referaty.
== Organizacja DOK na stopie pokojowej z 17.II.1939 r. ==
"Organizacja Dowództwa Okręgu Korpusu na stopie pokojowej z [[17 lutego]] [[1939]]" weszła w życie wraz z "Tymczasową ogólną instrukcją organizacyjną DOK na stopie pokojowej z [[4 maja]] 1939 r." Dowódcy poszczególnych OK mieli do [[1 maja]] [[1940]] przedstawić swoje uwagi odnośnie nowej organizacji. Planowano przywrócić DOK zadania jakie spełniał w latach 1921-1926.
Nowa organizacja miała przede wszystkim ułatwić przejście DOK z organizacji pokojowej na wojenną oraz mobilizację II i III rzutów [[Kwatera (dowództwo)|Kwater Głównych]] armii i SGO. W nawiasie podano przydziały mobilizacyjne osób funkcyjnych DOK.
Linia 272:
** Szef Fortyfikacji
== Jednostki wojskowe Okręgów Korpusu ==
'''do 1926'''
Linia 298:
| '''I '''
| 8, 18, 28
| Mazowiecka, <br /> Warszawska BPM
| 3 bpanc
| 1 pac, 1 paz, 1 pan, <br /> 1 paplot, 11 daplot
| 1 bsap, 2 psap, <br /> OS-P 18 DP
| Warszawska¹
|-
Linia 307:
| 3, 13, 27
| Wołyńska
| 9 bpanc <br /> 12 bpanc
| 2 pac, <br /> 12 daplot (w trakcie formowania), 13 baplot
| <br /> OS-P 13 i 27 DP
| Wołyńska²; <br /> 3 pp³
|-
| '''III'''
| 1, 19, 29
| Podlaska, Suwalska, <br /> Wileńska
| 7 bpanc
| 3 pac, 33 dal, <br /> 2 daplot, 3 daplot
| 3 bsap,<br /> OS-P 29 DP
| Dziśnieńska²; <br /> 1 BP³, 4 pp³
|-
| '''IV '''
Linia 324:
| -
| 10 bpanc
| 4 pac, <br /> 4 daplot (w trakcie formowania)
| <br /> OS-P 7 i 10 DP
| Sieradzka¹
|-
Linia 332:
| Krakowska
| 5 bpanc
| 5 pac, <br /> 5 daplot, 15 daplot
| 5 bsap, <br /> OS-P 23 DP
| Górnośląska¹, Podhalańska¹, <br /> Śląsko-Cieszyńska², Dąbrowska²
|-
| '''VI '''
Linia 341:
| Kresowa, Podolska
| 6 bpanc
| 6 pac, 1 pamot, <br /> 6 daplot
| <br /> OS-P 11 i 12 DP
| Lwowska¹, Karpacka²; <br /> 1 BP³, 1 pp³
|-
| '''VII '''
Linia 349:
| Wielkopolska
| 1 bpanc
| 7 pac, <br /> 7 daplot
| 7 bsap,<br /> OS-P 25 DP
| Poznańska¹, Kaliska¹
|-
Linia 357:
| Pomorska
| 8 bpanc
| 8 pac, 31 pal, <br /> 8 daplot
| 8 bsap, <br /> OS-P 16 DP
| Pomorska¹, Chełmińska¹
|-
Linia 365:
| Nowogródzka
| 4 bpanc
| 9 pac, <br /> 9 daplot
| 6 bsap, <br /> OS-P 20 DP
| 1 BP³, 1 pp³
|-
Linia 374:
| 2 bpanc
| 10 pac
| 4 psap, <br />.
| Podkarpacka¹; <br /> 1 pp³
|-
| '''ON'''
Linia 381:
| -
| -
| mdal, <br /> 1 mdaplot, 2 mdaplot
| -
| Morska¹
Linia 388:
DP - Dywizja Piechoty; BK - Brygada Kawalerii, BKZmot - Brygada Kawalerii (Zmotoryzowana), BPM - Brygada Pancerno-Motorowa; bpanc - batalion pancerny
OS-P - Ośrodek Sapersko-Pionierski<br />
Artyleria: (m)p(d)al - (morski) pułk (dywizjon) artylerii lekkiej, pac - pułk artylerii ciężkiej, pan - pułk artylerii najcięższej, paz - pułk artylerii
zmotoryzowanej, pamot - pułk artylerii motorowej, (m)p(d)aplot - (morski) pułk (dywizjon) artylerii przeciwlotniczej <br />
¹) BON - Brygada Obrony Narodowej,
²) pBON - Półbrygada Obrony Narodowej,
³) KOP - Korpus Ochrony Pogranicza </small>
== Dowódcy Okręgów Korpusów w 1939 ==
* gen. bryg. [[Mieczysław Ryś-Trojanowski]] - [[Dowództwo Okręgu Korpusu nr I w Warszawie|DOK nr I]] w [[Warszawa|Warszawie]]
* gen. bryg. [[Mieczysław Smorawiński]] - [[Dowództwo Okręgu Korpusu nr II w Lublinie|DOK nr II]] w [[Lublin]]ie
Linia 418:
Pozostali objęli stanowiska drugo- i trzecioplanowe na obszarach tyłowych.
=== Losy Dowódców OK po zakończeniu działań wojennych ===
M. Tokarzewski-Karaszewicz rozpoczął organizowanie w Warszawie organizacji konspiracyjnej. Następnie został aresztowany 6 marca 1940 r. w miejscowości [[Munina]] pod [[Jarosław
Internowany na Węgrzech M. Ryś-Trojanowski został przekazany Niemcom i umieszczony w obozie koncentracyjnym gdzie zmarł. W niemieckiej niewoli zmarł także F. Kleeberg. Dwóch pozostałych (A. Narbutt-Łuczyński, W. Scewola-Wieczorkiewicz) oraz zwolnieni W. Langner i M. Tokarzewski-Karaszewicz przedostali się różnymi drogami na Zachód.
Linia 425:
{{Przypisy}}
== Źródła ==
* Witold Jarno, ''Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939'', Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Historii Polski Współczesnej, Wydawnictwo „Ibidem”, Łódź 2001, ISBN 83-88679-10-4.
* Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej,
* Daniel Bargiełowski: "Po trzykroć pierwszy. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Generał broni, teozof, wolnomularz, kapłan Kościoła libelarnokatolickiego", Tom II, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2001, ISBN 83-88794-76-0.
Linia 433:
[[Kategoria:Okręgi korpusów Wojska Polskiego II RP]]
[[en:
| |||