Tonaż: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot dodaje: ms:Tanan |
rozwinięcie |
||
Linia 1:
'''Tonaż''' –
Tonaż nie jest pojęciem ściśle określonym i z tego względu operowanie tym pojęciem wymaga bardziej szczegółowego określenia, jakiego rodzaju wielkości ma dotyczyć.
== Użycie historyczne ==
Do około połowy XIX wieku tonaż był podstawowym pojęciem określającym wielkość handowych lub wojennych żaglowych jednostek pływających, zbliżonym do pojęcia pojemności statku, którego nie należy mylić z wypornością. Sposoby obliczania tonażu polegały na dokonaniu obliczeń opartych na wymiarach statku. Różniły się one jednak pomiędzy poszczególnymi państwami i zmieniały w różnych okresach. Tonaż miał znaczenie np. przy wielkości pobieranych opłat portowych od statku.
W Anglii, będącej jedną z głównych historycznych potęg morskich, najpopularniejszym sposobem obliczania tonażu w XVI w było pomnożenie długości [[stępka|stępki]] statku przez maksymalną szerokość przestrzeni wewnątrz kadłuba (mniejszą od szerokości kadłuba) oraz głębokość kadłuba (mierzoną od pokładu głównego do dna w miejscu największej szerokości - nie jest to zaurzenie). Wynik dzielono przez 100 i dodawano 1/4 wartości. Obliczeń dokonywano w [[stopa (miara)|stopach]], a wynik podawano w tonach jako jednostkach objętości (100 stóp sześciennych).
Równolegle stosowano inny sposób obliczania tonażu, polegający na pomnożeniu długości [[stępka|stępki]] przez maksymalną szerokość kadłuba i maksymalne zanurzenie, po czym wynik dzielono przez 100 i dodawano 1/3 wartości. Wyniki otrzymane na skutek zastosowania jednego lub drugiego sposobu mogły się znacznie różnić. W innych państwach stosowano podobne co do zasady schematy obliczania tonażu, lecz różniące się szczegółami, nadto sama miara stopy różniła się w zależności od państwa. Różne były także metody pomiarów długości stępki oraz głębokości kadłuba, prowadzące do różnych wyników.
Od II połowy XVII wieku w Anglii stosowano standardowy system obliczania tonażu, polegający na pomnożeniu długości stępki, szerokości i głębokości kadłuba i podzieleniu wyniku przez 94 (na niektórych małych jednostkach przez 100). Dla uproszczenia pomiarów głębokości, przyjęto następnie zasadę, że jest ona równa połowie szerokości kadłuba. Udoskonalano także metody obliczania tonażu w innych państwach, stąd różnice dla poszczególnych statków lub okrętów spadły do 10-20%.
Pojęcia tonażu nie stosowano do wiosłowych [[galera|galer]] i podobnych jednostek, posiadających odmienną specyfikę konstrukcji (smukłe, o małej głębokości).
Od około połowy XIX wieku, w związku z rewolucją w sferze konstrukcji statków i okrętów na skutek upowszechnienia się napędu mechanicznego i żelaza jako materiału konstrukcyjnego, zaprzestano używać pojęcia tonażu w dawnym znaczeniu. Zostało ono zastąpione w przypadku statków przez podobne co do idei pojęcie pojemności (obliczanej w tonach rejestrowych), a także pojęcie nośności (obliczanej w tonach jako jednostkach masy). W przypadku okrętów, miarą wielkości stała się [[wyporność]].
== Źródła ==
*Piotr Olender, ''Tonaż, czyli jak obliczano wielkość okętów w XVI-XVIII wieku'' w: Morza, Statki i Okręty nr 3/2005, s.57
== Zobacz też ==
Linia 8 ⟶ 24:
* [[znak tonażowy]]
[[Kategoria:Żegluga]]
| |||