Polska Partia Socjalistyczna zaboru pruskiego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Czerwony64 (dyskusja | edycje) uzupełnienie hasla,, źródła/przypisy |
Czerwony64 (dyskusja | edycje) uzupełnienie hasla,, źródła/przypisy |
||
Linia 1:
'''Polska Partia Socjalistyczna
powstała z połączenia polskich organizacji socjalistycznych działających w [[Niemcy|Niemczech]]. Została założona w [[1893]] w [[Berlin]]ie i solidaryzowała się w walce klasowej z socjalistami niemieckimi (do [[1913]] była powiązana ściśle z [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|Socjaldemokratyczną Partią Niemiec]] (SPD), w skład której formalnie wchodziła). Współpracowała z [[Polska Partia Socjalistyczna|Polską Partią Socjalistyczną]], [[Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich|Związkiem Zagranicznym Socjalistów Polskich]], i [[Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego|Polską Partią Socjalno-Demokratyczną]] (PPSD). Dążyła do powstania niepodległego państwa polskiego o ustroju demokratycznym.▼
▲
Partia działała głównie na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]] i wśród robotników polskich w Niemczech. W [[1910]] liczyła ok. 2 tys. członków. W czasie I wojny światowej zawiesiła działalność. ▼
== Historia ==
W 1918 r. partia zaczęła ponownie aktywną działalność. W skład Komitetu Wykonawczego wchodzili: [[Józef Biniszkiewicz]] (przewodniczący), Wiktor Rumpfelt (sekretarz) i [[Antoni Czajor]] (członek). Pomiędzy 1918 a 1919 r. organizacja na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]] zwiększyła się z z 1675 do 4702 członków.<ref>Kazimierz Więch, Polska Partia Socjalistyczna 1918-1921, Warszawa 1978, s.366</ref>. W lutym 1919 r. odbudowano organizację w [[Wielkopolska|Wielkopolsce]].▼
Partia została założona [[10 września]] [[1893]] r. na Zjeździe w [[Berlin]]ie (I Zjazd). W zjeździe uczestniczyli przedstawiciele: [[Berlin]]a, [[Poznań|Poznania]], [[Krotoszyn]]a, [[Gniezno|Gniezna]], [[Zabrze|Zabrza]], [[Chorzów|Królewskiej Huty]], [[Wrocław|Wrocławia]], [[Brema|Bremy]], [[Ostrów Wielkopolski|Ostrowa]], [[Hamburg]]]a, [[Wilhelmsburg]]a i Rixdorfu. Za jednostkę organizacyjną uznawano wiece,które wybierały mężów zaufania. Tam gdzie było to niemożliwe zarząd partii mianował mężów zaufania. Partią miał kierować zarząd wyłaniany przez doroczny zjazd delegatów.
Do pierwszego zarządu wybrano: [[August Berfus|Augusta Berfusa]] (przewodniczący), [[Franciszek Morawski (1847-1906)|Franciszka Morawskiego]], [[Stefan Thiel|Stefana Thiela]] (skarbnik), [[Stanisław Przybyszewski|Stanisława Przybyszewskiego]] (zastępca sekretarza), [[Franciszek Merkowski|Franciszka Merkowskiego]] (doradca). W istocie była to odrębna organizacja od [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD)]], choć związana z nią wieloma więzami (m.in kwestia finansowania [[Gazeta Robotnicza|"Gazety Robotniczej"]]<ref>Władysław Zieliński, Geneza i powstanie PPS zaboru pruskiego, Katowice 1979, s.183</ref>. Partia zaraz po założeniu, została zaatakowana przez [[Róża Luksemburg|Różę Luksemburg]] jako organizacja szowinistyczna.
Na III Zjeździe w [[Berlin]]ie w czerwcu 1897 r. jednogłośnie przyjęto do programu rezolucję londyńskiego kongresu [[Druga Międzynarodówka|Międzynarodówki]] o prawie narodów do samostanowienia. W tym czasie partia kierował coraz wyraźniej swoje działania na [[Górny Śląsk]], skąd w wyborach w 1898 r. kandydował [[Franciszek Morawski (1847-1906)|Franciszek Morawski]], który uzyskał 9.829 (w tym samym okręgu kandydat niemiecki w 1893 uzyskał 646 głosów). Z powodu tego sukcesu, PPS zaboru pruskiego weszła w ostry spór z dr Winterem z SPD, który usiłował organizować działania partii niemieckiej na terenie polskim.
21 kwietnia [[1919]] na XVI Zjeździe w [[Załęże|Załężu]], podjęto decyzję o połączeniu się z [[Polska Partia Socjalistyczna|Polską Partią Socjalistyczną]]. W przyjętej rezolucji partia potwierdziła, iż stoi na stanowisku budowy państwowości polskiej oraz zaprowadzenia takiego ustroju społeczno-politycznego, który będzie odpowiadał interesom klasy robotniczej<ref>Kazimierz Więch, op. cit. s.96</ref>▼
Na V Zjeździe w kwietniu 1900 r. [[Róża Luksemburg]] usiłowała spowodować wydanie uchwały rozwiązanie partii poprzez delegatów poznańskich. Jednak wycofała się z tej propozycji i zaproponowała przyjęcie uchwały "odłożenie frazesów narodowościowych" i poparcie niemieckiego ruchu robotniczego. Zjazd nie przyjął tej propozycji,polecił natomiast poczynienie starań o przeniesienie [[Gazeta Robotnicza|"Gazety Robotniczej"]] na [[Górny Śląsk]] do środowisk polskich.
Na Kongresie Zjednoczeniowym (XVI Zjazd PPS) 27-28 kwietnia 1919 r. ustalono, iż w ramach wspólnej 34-osobowej Rady Naczelnej PPS, 6 przedstawicieli będzie reprezentować zabór pruski (4 z [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] i 2 z [[Wielkopolska|Wielkopolski]]); W istocie do rady weszli: Czesław Porankiewicz (od września 1919 r.) oraz Stanisław Wierbiński (do października 1919 r.)obaj reprezentujący [[Wielkopolska|Wielkopolskę]]. Przedstawiciele [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] nie zostali wyłonieni. PPS zaboru pruskiego we wspólnej Radzie Naczelnej reprezentował [[Józef Biniszkiewicz]] jako współprzewodniczący rady wraz [[Bronisław Ziemięcki|Bronisławem Ziemięckim]] i [[Ignacy Daszyński|Ignacym Daszyńskim]]▼
W lutym 1900 r. ciężar działań partyjnych przeniósł się do [[Katowice|Katowic]] gdzie wraz z gazeta przenieśli się: [[Franciszek Morawski (1847-1906)|Franciszek Morawski]] oraz [[Jerzy Haase]] oraz [[Estera Golde-Stróżecka]]. W 1902 r. policja aresztowała pięciu redaktorów "Gazety Robotniczej" (m.in. Morawskiego,Golde i Hasse). Zastąpili ich jednak [[Franciszek Trąbalski]] a później [[Józef Biniszkiewicz]]. Pomimo działań policyjnych przeciwko polskim socjalistom, siedzący w więzieniu Morawski otrzymał w wyborach w czerwcu 1903 r. 10.041 głosów.
Wobec dużego kryzysu partii, [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|SPD]] zażądała ponowne przyjecie do partii oraz przekazanie "Gazety Robotniczej" w ręce [[Róża Luksemburg|Róży Luksemburg]] i [[Marcin Kasprzak|Marcina Kasprzaka]]. Zażądano ponadto zawarcia umowy, w której PPS przyjmuje wyłącznie "[[Program Erfurcki]]", bez dodatkowych elementów dotyczących niepodległości Polski. Organizacja PPS odrzuciła te warunki, zaś w czasie debaty na zjeździe SPD w 1903 r. w [[Drezno|Dreźnie]] uznano samodzielność organizacji PPS zaboru pruskiego.
W 1905 r. powstrzymano próbę "zjednoczenia" z SPD, zaś na VIII Zjeździe w kwietniu 1905 r. w [[Katowice|Katowicach]] podtrzymano tendencje separatystyczne. Spowodowało to odejście z partii przewodniczącego [[August Berfus|Augusta Berfusa]], zaś kierownictwo objął [[Franciszek Morawski (1847-1906)|Franciszek Morawski]].
Jednak osłabienie lokalnego polskiego ruchu socjalistycznego spowodowanie wsparciem PPS w zaborze rosyjskim, powrót części działaczy do zaboru rosyjskiego (Hasse, Golde-Strózecka), oraz śmierć Morawskiego spowodowały potrzebę zbliżenia z partią niemiecką. W 1906 r. doszło do ugody pomiędzy PPS a SPD uzależniającą partię od SPD przy zachowaniu własnej nazwy, struktury oraz władz.
▲Partia działała głównie na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]] i wśród robotników polskich w Niemczech. W [[1910]] liczyła ok. 2 tys. członków
W 1913 r. na zjeździe [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|SPD]] w [[Jena|Jenie]], zniesiono warunki porozumienia z 1906 r. i wyrażono oczekiwanie, iż polscy socjaliści przyłącza się do SPD. Wobec takiej postawy XV Zjazd w grudniu 1913 r. w [[Oświęcim]]iu, uchwalił zupełną odrębność Polskiej Partii Socjalistycznej oraz ruchu zawodowego. Postanowiono w miejsce "Gazety Robotniczej" założyć "Dziennik Robotniczy" oraz utworzyć własną centralę związkową "Centralny Związek Zawodowy Polski". W czasie I wojny światowej partia praktycznie zawiesiła swoją działalność.
▲W 1918 r. partia zaczęła ponownie aktywną działalność. W skład Komitetu Wykonawczego wchodzili: [[Józef Biniszkiewicz]] (przewodniczący), Wiktor Rumpfelt (sekretarz) i [[Antoni Czajor]] (członek). Pomiędzy 1918 a 1919 r. organizacja na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]] zwiększyła się z z
▲21 kwietnia [[1919]] na XVI Zjeździe PPS zaboru pruskiego w [[Załęże|Załężu]], podjęto decyzję o połączeniu się z [[Polska Partia Socjalistyczna|Polską Partią Socjalistyczną]]. W przyjętej rezolucji partia potwierdziła, iż stoi na stanowisku budowy państwowości polskiej oraz zaprowadzenia takiego ustroju społeczno-politycznego, który będzie odpowiadał interesom klasy robotniczej<ref>Kazimierz Więch, op. cit. s.96</ref>
▲Na Kongresie Zjednoczeniowym (XVI Zjazd PPS) 27-28 kwietnia 1919 r. ustalono, iż w ramach wspólnej 34-osobowej Rady Naczelnej PPS, 6 przedstawicieli będzie reprezentować zabór pruski (4 z [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] i 2 z [[Wielkopolska|Wielkopolski]]); W istocie do rady weszli: Czesław Porankiewicz (od września 1919 r.) oraz Stanisław Wierbiński (do października 1919 r.) obaj reprezentujący [[Wielkopolska|Wielkopolskę]]. Przedstawiciele [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] nie zostali wyłonieni. PPS zaboru pruskiego we wspólnej Radzie Naczelnej reprezentował [[Józef Biniszkiewicz]] jako współprzewodniczący rady wraz [[Bronisław Ziemięcki|Bronisławem Ziemięckim]] i [[Ignacy Daszyński|Ignacym Daszyńskim]].
{{przypisy}}
== Bibliografia ==
* [[Leon Wasilewski|Wasilewski L.]], Zarys dziejów Polskiej Partii Socjalistycznej w zwiazku z historią socjalizmu w trzech zaborach i na emigracji, Warszawa 1925;
* Władysław Zieliński, Geneza i powstanie PPS zaboru pruskiego, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1979
{{historia stub}}
| |||