Aleksander Dobry: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Maglocunus (dyskusja | edycje) m →Bibliografia: poprawa linków |
uzupełnienia merytoryczne, pozycja w bibliografii, drobne redakcyjne |
||
Linia 1:
'''Aleksander Dobry''', [[Język rumuński|rum.]] ''Alexandru cel Bun'' (ur.
== Życiorys ==
Był synem hospodara [[Roman I (hospodar mołdawski)|Romana I]] i jego żony Anastazji. Objął tron mołdawski dzięki interwencji hospodara [[Wołoszczyzna|wołoskiego]] [[Mircza Stary|Mirczy Starego]], który w [[1400]] usunął zeń hospodara [[Juga (hospodar mołdawski)|Jugę]] i wprowadził nań Aleksandra (początkowo, do [[1407]], wraz z bratem [[Bogdan (współrządca Mołdawii)|Bogdanem]]).▼
▲Był synem hospodara [[Roman I (hospodar mołdawski)|Romana I]] i jego żony Anastazji. Objął tron mołdawski dzięki interwencji hospodara [[Wołoszczyzna|wołoskiego]] [[Mircza Stary|Mirczy Starego]] (którego był siostrzeńcem), który w
Jego długie panowanie było okresem rozkwitu Mołdawii, szczególnie pod względem gospodarczym. Aleksander uporządkował zrujnowany wcześniejszymi waśniami kraj, szczególną uwagę przykładał do rozwoju miast, którym nadawał liczne przywileje. Dbając o rozwój handlu czarnomorskiego, wydawał przywileje handlowe kupcom ze [[Lwów|Lwowa]] ([[1408]]) i [[Kraków|Krakowa]] ([[1409]]). Rozbudował porty w [[Kilia (miasto)|Kilii]] (zajętej po śmierci Mirczy Starego) i [[Białogród nad Dniestrem|Białogrodzie]], które w tym okresie były jedynymi portami morskimi wykorzystywanymi przez Polskę. ▼
▲Jego długie panowanie było okresem rozkwitu Mołdawii, szczególnie pod względem gospodarczym. Aleksander uporządkował zrujnowany wcześniejszymi waśniami kraj, szczególną uwagę przykładał do rozwoju miast, którym nadawał liczne przywileje. Dbając o rozwój handlu czarnomorskiego, wydawał przywileje handlowe kupcom ze [[Lwów|Lwowa]] (
W polityce zagranicznej oparł się na sojuszu z [[Polska|Polską]] i [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzną]] przeciwko [[Węgry|Węgrom]]. [[12 marca]] [[1402]] uznał się wasalem króla Polski [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]], a [[1 sierpnia]] [[1404]] złożył mu [[hołd lenny]] w [[Kamieniec Podolski|Kamieńcu Podolskim]]. Wspierał militarnie Polaków w walkach przeciwko [[zakon krzyżacki|zakonowi krzyżackiemu]] – oddziały mołdawskie uczestniczyły w [[Wielka wojna z zakonem krzyżackim|wojnie 1409-1411]] (w tym w [[bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]]), [[Wojna głodowa|1414]], a także odznaczyły się podczas oblężenia [[Malbork]]a w [[1422]]. Wspierał też Jagiełłę finansowo (zabezpieczeniem jednej z pożyczek był zastaw na [[Pokucie|Pokuciu]], które później stało się terytorium spornym). Pod koniec życia (po [[1430]]), wobec braku polskiej pomocy w wojnie z [[Turcja|Turcją]] wypowiedział stosunek lenny wobec Polski i zaatakował [[Pokucie]], wspierając wielkiego księcia [[Świdrygiełło|Świdrygiełłę]] w walce przeciwko Jagielle, jednak bezskutecznie. ▼
▲W polityce zagranicznej oparł się na sojuszu z [[Polska|Polską]] i [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzną]] przeciwko [[Węgry|Węgrom]]. Początkowo sprzyjała mu sytuacja międzynarodowa, w szczególności wewnętrzne problemy Węgier i [[
Był hojnym mecenasem kościoła prawosławnego, ufundował liczne [[cerkiew (budynek)|cerkwie]] i [[monaster|monastyry]], utworzył też drugie biskupstwo prawosławne w Mołdawii, a także biskupstwo ormiańskie w [[Suczawa|Suczawie]]. Sprowadził do Suczawy relikwie [[Jan Nowy|św. Jana Nowego]], uznanego za patrona Mołdawii.▼
Zmiana kierunku polityki międzynarodowej nastąpiła pod koniec życia Aleksandra (po śmierci [[Witold]]a w 1430). Wówczas wobec braku polskiej pomocy w wojnie z Turcją wypowiedział stosunek lenny wobec Polski. Na początku 1431 osadził na tronie wołoskim [[Aleksander Aldea|Aleksandra Aldeę]], a następnie zaatakował [[Pokucie]], wspierając wielkiego księcia [[Świdrygiełło|Świdrygiełłę]] w walce przeciwko Jagielle, jednak bezskutecznie.
▲Był hojnym mecenasem kościoła prawosławnego, ufundował liczne [[cerkiew (budynek)|cerkwie]] i [[monaster|monastyry]], zakończył spór o [[metropolita|metropolię]] mołdawską, utworzył też drugie biskupstwo prawosławne w Mołdawii, a także biskupstwo ormiańskie w [[Suczawa|Suczawie]]. Sprowadził do Suczawy relikwie [[Jan Nowy|św. Jana Nowego]], uznanego za patrona Mołdawii.
Po jego śmierci państwo mołdawskie zostało ogarnięte przez kryzys polityczny w związku z działaniami wielu pretendentów do tronu (licznych synów, a potem i wnuków Aleksandra), czego efektem było osłabienie władzy centralnej umocnionej przez Aleksandra.
Aleksander Dobry był czterokrotnie żonaty. Jego żonami były:
* poślubiona w
* poślubiona ok.
* poślubiona w
* poślubiona po
Pozostawił po sobie licznych ślubnych i nieślubnych synów, pięciu z nich obejmowało potem tron mołdawski: [[Eliasz I (hospodar mołdawski)|Eliasz]], [[Stefan II (hospodar mołdawski)|Stefan]], [[Piotr II (hospodar mołdawski)|Piotr]], [[Bogdan II|Bogdan]] i [[Piotr III Aron|Piotr Aron]].
{{bibliografia start}}
* [[Juliusz Demel|Demel J.]], ''Historia Rumunii'', wyd. 2, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1986, s. 119.
* [[Jan Tęgowski|Tęgowski J.]], ''Powiązania genealogiczne wojewodów mołdawskich Bogdanowiczów z domem Giedyminowiczów w XIV-XV wieku'', "[[Genealogia. Studia i materiały historyczne]]", t. 3, 1993.
* {{cytuj pismo | nazwisko = Musialik| imię = Dominik| tytuł = Najdawniejsze próby utrzymania niezależności przez hospodarstwo mołdawskie od XIV do poł. XV wieku| url = ftp://atgroup.home.pl/ksiazki/szh/szh14.pdf| czasopismo = Studenckie Zeszyty Historyczne| adres czasopisma = http://knhs.hist.uj.edu.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=82&Itemid=127| wolumin = 15| strony = 45–48| rok = 2008| wydawca = Koło Naukowe Historyków Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| issn = 029-0465}}
{{bibliografia stop}}
==Linki zewnętrzne==
| |||