|
'''Hafiz-i Abru''', właściwie: '''Abdallah''' (lub '''Nurallah''') '''Ibn Lutf Allah Ibn Abd al-Raszid al-Bihdadini''' (także '''Chafi''' lub '''Harawi'''), (? -– zm. czerwiec 1430) -– [[persowie|perski]] historyk działający na dworze [[timurydzi|Timurydów]].
Urodził się w [[Chaf]]ie. Hafiz-i Abru to honorowy tytuł (''lakab'') pod jakim przeszedł do historii. Wykształcenie zdobył w [[Hamadan (miasto)|Hamadanie]]. W latach 80-tych. XIV wieku przyłączył się do dworu [[Timur]]a (1370 - 1405), regularnie biorąc udział w odbywających się na nim zebraniach uczonych i pisarzy i stał się znany jako świetny [[szachy|szachista]]. Towarzyszył on Timurowi podczas kilku kampanii, a po jego śmierci wstąpił na służbę jego syna [[Szahruch]]a (1405 - 1447). Wydaje się iż był on zawodowym historykiem, nie dzierżącym żadnego stanowiska w administracji, ani jakiegokolwiek urzędu religijnego. Został pochowany w [[Zandżan (miasto)|Zandżanie]].
Prawdopodobnie jego pierwszą pracą było anonimowe ''Zajl-i Dżami at-Tawarich'', mające być kontynuacją ''Dżami at-Tawarich'' [[Rashid ad-Din|Raszida ad-Dina]]. Obejmowało ono panowania [[ilchanidzi|ilchanów]] [[Oldżajtu]] (1304 - 1316) i [[Abu Sa'id]]a (1317 - 1335), przy czym pierwsza część była skrótem ''Ta'rich-i Oldżajtu'' [[Dżamal ad-Din al-Kaszani|Kaszaniego]]. Drugim jego dziełem, zleconym mu przez Szahrucha, było ''Zajl-i Zafarname-ji Szami'', kontynuacja biografii Timura napisanej przez [[Nizam ad-Din Szami|Nizam ad-Dina Szamiego]], obejmująca czas od roku 1404 do śmierci Timura w roku 1405, która została ukończona w roku 1412. Następnie na polecenie Szahrucha Hafiz-i Abru napisał kronikę jego panowania do roku 1413, ''Tarich-i Szahruch''. Kolejnym dziełem napisanym na rozkaz władcy było ''Ta'rich-i Hafiz-i Abru'', częściej nazywane ''Dżughrafia-ji Hafiz-i Abru'', uniwersalna praca o charakterze historyczno-geograficznym rozpoczęta w roku 1414. Początkowo miał to być przekład [[język arabski|arabskiego]] dzieła [[geografia|geograficznego]], którego identyfikacja współcześnie jest sporna, jednak Hafiz-i Abru umieścił w nim także informacje z innych źródeł oraz obszerne dygresje na temat historii poszczególnych regionów, wykraczając tym samym poza ramy gatunku. W roku 1417/1418, znowu na polecenie Szahrucha, Hafiz-i Abru zaczął pisać historię powszechną, znaną pod tytułem ''Madżmu'a-ji Hafiz-i Abru'', która zawierała w sobie m.in. kronikę [[At-Tabari]]ego w przekładzie [[Abu Ali Muhammad Balami|Balamiego]] uzupełnioną aż do [[Bitwa pod Bagdadem (1258)|zdobycia Bagdadu]] przez [[mongołowie|Mongołów]] w roku 1258, kronikę Raszida ad-Dina, doprowadzoną do roku 1393, ''Zafarname'' Szamiego oraz ''Zajl-i Zafarname-ji Szami'' i ''Tarich-i Szahruch'' doprowadzone do maja roku 1416. Ostatnią znaną nam pracą Hafiza-i Abru jest ''Madżma at-Tawarich'', historia powszechna doprowadzona do roku 1427, napisana dla syna Szahrucha [[Bajsunkur]]a. Składa się ona z czterech części -– pierwsza dotyczy przedmuzułmańskich proroków i [[Iran]]u przed [[podboje arabskie|podbojem arabskim]], druga historię [[kalifat]]u do roku 1258, trzecia zaś [[historia Iranu|historię Iranu]] w okresie [[seldżukidzi|seldżuckim]] i [[ilchanidzi|mongolskim]]. Czwarta część, dedykowana Bajsunkurowi i posiadająca specjalny tytuł, ''Zubdat at-Tawarich-i Bajsunkuri'', podzielona jest na dwa rozdziały -– jeden poświęcony Timurowi, drugi zaś panowaniu Szahrucha do lutego 1427. Pierwsze trzy części są w dużej mierze powtórzenie materiału zawartego w geografii Hafiza-i Abru i ''Madżmu'a-ji Hafiz-i Abru''. Najcenniejszą częścią dzieła jest ''Zubdat at-Tawarich-i Bajsunkuri'', które poczynając od [[Abd ar-Razzak Samarkandi|Abd ar-Razzaka Samarkandiego]] służyło perskim kronikarzom jako właściwie jedyne źródło do opisu pierwszej połowy panowania Szahrucha. Hafiz-i Abru jest najważniejszym źródłem do poznania tego nieco ponad dwudziestoletniego okresu historii Timurydów.
== Bibliografia ==
|
