Habiru: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
MastiBot (dyskusja | edycje)
m Robot zmienia linki do geocities.com na web.archive
Linia 36:
Najstarsza wzmianka o '''Hapiru''' występuje pod postacią [[logogram]]u SA.GAZ w pewnym dokumencie z czasów [[Szulgi]], króla III dynastii z [[Ur]], który panował w II. połowie III tysiąclecia p.n.e. Opisano ich wówczas jako rabusiów mieszkających ze swymi rodzinami w namiotach na pustkowiu, którzy chodzą własnymi drogami, a utrzymują się z hodowli zwierząt oraz pracy na roli [http://www-etcsl.orient.ox.ac.uk/section3/tr3111.htm]:
 
: ''Ci nadzy ludzie, którzy podróżują w martwej ciszy. Co do ich mężczyzn i ich kobiet, ich mężczyźni chodzą tam gdzie im się podoba, ich kobiety noszą wrzeciono i misę przędzalniczą [http://www.egyptstudy.org/Ostracon/HagemanSpring2006.pdf]. Ich obozowiska są gdziekolwiek je rozbiją. Dekretów Szulgi, mojego króla, oni nie przestrzegają.''<ref>[http://web.archive.org/web/*/http://www.geocities.com/burtalpert/Rach_032.htm?20061 Burt Alpert, ''Rachmones. A Personal Journey through Jewish Culture in Corporate Society.'' (2004), s. 32] oraz [http://web.archive.org/web/*/http://www.geocities.com/burtalpert/Rach_033.htm?20061 s. 33]</ref>
 
Ta pierwsza znana charakterystyka ''hapiru'' odpowiada także wszystkim późniejszym opisom tej grupy pochodzącym z II tysiąclecia p.n.e. Wspomina o nich co najmniej 235 tekstów [[pismo klinowe|klinowych]] z tego okresu<ref>[http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/theology/2002/e.j.van.der.steen/c1.pdf Bottéro J. 1981. ''Les Habiru, les Nomades et les Sédentaires''. ss. 89-107 w Eveline Johanna van der Steen, ''Tribes and Territories in Transition''.]</ref>.
Linia 49:
 
=== Inskrypcja Idrimi z [[Mitanni]] ===
Książę z [[Mitanni]] imieniem Idrimi po ucieczce z Halab do Emar postanowił udać się następnie do [[Kanaan]]u, gdzie zamieszkał w miejscu o nazwie Ammija (znanym także z korespondencji amarneńskiej, np. EA 81). Byli tam już ludzie z Halab oraz krajów Mukisz, Nihi i Amae ([[huryci]]), którzy widząc Idrimi rozpoznali w nim ''syna swego pana'' i ustanowili go swoim przywódcą. Idrimi opisał później ten okres w królewskiej inskrypcji<ref>Inskrypcja Idrimi: [http://fontes.lstc.edu/~rklein/Doc5/idrimi.pdf wersja PDF], [http://web.archive.org/web/*/http://www.geocities.com/farfarer2001/alalakh/idrimi_inscription.htm?200631 wersja HTML];
James Pritchard, ''ANET'', 3rd ed., p. 557.</ref>:
 
Linia 59:
Starożytne teksty egipskie wspominają o Apiru co najmniej 14 razy<ref>[http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/theology/2002/e.j.van.der.steen/ Eveline Johanna van der Steen] w swojej pracy doktorskiej [http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/theology/2002/e.j.van.der.steen/c1.pdf ''Tribes and Territories in Transition. The central east Jordan Valley and surrounding regions in the Late Bronze and Early Iron Ages: a study of the sources''] z 2002 roku wspomina o 14 starożytnych tekstach egipskich, w których jest mowa o '''Apiru''' (str. 11, powołując się na Bottéro J. 1981. Les Habiru, les Nomades et les Sédentaires. pp. 89-107 in: J.S. Castillo, ed. ''Papers of the 30th International Congress of Orientalists. 30th International Congress of Human Sciences in Asia and North Africa. Seminar: Nomads and Sedentary People.'' Mexico City)</ref>. Za rządów [[Totmes III|Totmesa III]] w [[Teby Zachodnie|tebańskich]] grobowcach Pujemre, Drugiego Proroka [[Amon (bóg egipski)|Amona]] (TT39) oraz Intefa (TT155) ukazano '''Apiru''' pracujących przy produkcji wina<ref>Nicolas Grimal, ''History of Ancient Egypt''; Torgny Säve-Söderbergh, ''The 'prw as Vintagers in Egypt'', Orientalia Suecana 1 (1952), pp. 5-7.</ref>. Z okresu panowania tego samego władcy pochodzi historia zdobycia Joppy ([[Jaffa|Jaffy]]) przez Egipcjan, kiedy to generał Tahutia (Thot=Djehuty) przemycił w koszach do miasta swoich 200 żołnierzy, którzy po zmroku otworzyli bramy. W opowieści jest także wzmianka o prośbie egipskiego generała do swojego przeciwnika z [[Jaffa|Joppy]], by wprowadzić do miasta konie zaprzęgane do rydwanów, gdyż przechodzący '''Apir''' (Apuro) mógłby je ukraść<ref>Papyrus Harris 500 (BM 10060); [http://www.reshafim.org.il/ad/egypt/texts/the_taking_of_joppa.htm W. M. Flinders Petrie, ''Egyptian Tales, Translated From The Papyri''], zob. też [http://www.bookrags.com/ebooks/7413/1.html eBook]; James B. Pritchard, ''Ancient Near Eastern Texts'', p. 22.</ref>.
 
[[Amenhotep II]] na [[stela]]ch odkrytych w [[Memfis]] i [[Karnak]]u mówi o swoich wyprawach wojennych do Palestyny w 7. i 9. roku panowania. Wśród niemal 90.000 jeńców uprowadzonych z okolic [[Kanaan]]u znalazło się także 3.600 '''Apiru'''<ref>[http://web.archive.org/web/*/http://www.geocities.com/burtalpert/Rach_040.htm?200629 Burt Alpert, ''Rachmones. A Personal Journey through Jewish Culture in Corporate Society.'' (2004), p. 40.]; James B. Pritchard, ''Ancient Near Eastern Texts'', p. 247; [[Yohanan Aharoni]], ''The Land of the Bible''. Revised. Translated by A.F. Rainey. (Philadelphia: Westminster Press, 1979), pp. 166-9; Niels Peter Lemche, ''The Canaanites and Their Land'' (Sheffield: JSOT Press, 1991), pp. 43-46.</ref>.
 
[[Seti I]] na [[stela|steli]] wystawionej w [[Bet Szean]] mówi, że wysłał swoje oddziały przeciwko '''Apiru''' z góry [[Jarmut]] (hebr. <font style="font-family:times; font-size:160%">&#1497;&#1512;&#1502;&#1493;&#1514;</font> w [[Księga Jozuego|Księdze Jozuego]] 21:29), którzy razem z ludem [[Tejer]] zaczęli atakować Azjatów mieszkających w [[Rehem]]<ref>J. B. Pritchard, ''ANET'', p.254-5; ''BASOR'' (1952): 24-32.</ref>