[[ImagePlik:Polish-Swedish union 1592-1599.PNG|250px|thumb|left|Rzeczpospolita w czasie personalnej unii polsko-szwedzkiej 1592-1599,]]
[[ImagePlik:Martin_Kober_001Martin Kober 001.jpg|180px|thumb|right|[[Zygmunt III Waza]], król Polski i król Szwecji w latach 1592-1599]]
[[ImagePlik:Polish-Swedish (Vasa) CoA.PNG|180px|thumb|right|Herb Rzeczypospolitej w czasie panowania Zygmunta III]]
[[GrafikaPlik:Karl IX.jpg|thumb|right|180px|ks. [[Karol IX Waza|Karol Sudermański]], regent królestwa Szwecji]]
'''Unia polsko-szwedzka 1592-1599''' - była [[unia personalna|unią personalną]] pomiędzy [[I Rzeczpospolita|Rzeczpospolitą]] i [[Szwecja|Szwecją]].
Po śmierci króla szwedzkiego [[Jan III Waza|Jana III Wazy]], [[27 listopada]] [[1592]], naturalnym jego następcą był najstarszy syn, [[Zygmunt III Waza]], ówczesny król Polski. Dla samego Zygmunta dziedziczny tron szwedzki miał z pewnością większe znaczenie od niepewnego elekcyjnego w Polsce. Dał temu wyraz snując m.in. plany oddania korony polskiej arcyksięciu [[Ernest Habsburg|Ernestowi Habsburgowi]]. Teraz jednakJednak zagrożona była sama korona szwedzka, którą chciał przejąć jego stryj, [[Karol IX Waza|ks. Karol Sudermański]].
Uzyskawszy zgodę [[sejm walny|sejmu polskiego]] na wyjazd z RzeczypospolitejRzeczpospolitej, król udał się [[3 sierpnia]] [[1593]] roku do Szwecji. Tam jednak musiał stawić czoła [[9 stycznia]] [[1594]] zbuntowanym stanom niższym pod przywództwem kleru [[luteranizm|luterańskiego]] na zjeździe w [[Uppsala|Uppsali]]. Zjazd ten przyjął uchwałę o przeciwstawieniu się szerzeniu [[katolicyzm|katolicyzmu]]u w Szwecji. Nie mając innego wyjścia, i będąc naglony przez niepewne zachowanie stryja, Zygmunt III podpisał [[19 lutego]] [[1594]] "''królewskie zaręczenie"'', w którym przyrzekał stanom szwedzkim zachować wolność religijną dla wyznania augsburskiego. Na jego mocy katolikom zabroniono publicznego praktykowania swojej religii. Dochodziło wówczas do wielu gorszących ekscesów, gdy świta króla wdawała się w bójki z luteranami.
Po podpisaniu tego aktu został uroczyście, w obecności żony, [[Anna Habsburżanka|Anny Habsburżanki]], koronowany na króla Szwecji w [[Uppsala|katedrze w [[Uppsala|Uppsali]]. W lipcu [[1594]] opuścił KrólestwoSzwecję i popłynął do [[Gdańsk|Gdańska]]a. Na czas swojej nieobecności regencję powierzył Karolowi Sudermańskiemu i senatorom.
Na czas swojej nieobecności regencję powierzył Karolowi Sudermańskiemu i senatorom.
Regent podjął wiele działań sprzecznych z wolą monarchy. [[18 maja]] [[1595]] zawarł z [[Rosja|Rosją]] [[traktat w [[TiawzinTiawzinie]]ie, odstępując jej część Finlandii ([[Keksholm]]), odwołał też z teatru wojny admirała [[Fleming]]a -, jednego z najwierniejszych stronników Zygmunta.
W obliczu złamania przez króla zawartej umowy (król mianował m.in. burmistrzem [[Sztokholm|Sztokholmu]]u katolika, zaczęły powstawać też katolickie szkoły) ks. Karol samowolnie i bez wiedzy Zygmunta III zwołał w [[1595]] roku w [[Söderköping]] obrady [[riksdagRiksdag]]u, które przeistoczyły się w antypolską konfederację stanów niższych. Po stronie króla polskiego opowiedziała się natomiast [[Finlandia]], szlachta szwedzka i Sztokholm. Kraj stanął w przededniu wojny domowej.
Zygmunt wysłał z Polski poselstwo mające na celu przywołanie do porządku niesfornego regenta. Ten zobowiązał się złożyć regencję na riksdaguRiksdagu w [[Arboga]]. Był to tylko udany manewr, gdyż regent uzyskał zatwierdzenie swojej władzy i zaczął podburzać chłopów. Stronnicy polscy padli wówczas ofiarami prześladowań.
W roku [[1598]] sejm pozwolił Zygmuntowi III na wyprawę w celu spacyfikowania swojego drugiego królestwa. Na zajętych statkach holenderskich i angielskich przeprawił się korpus interwencyjny. Złożony był głównie z wojsk najemnych niemieckich i węgierskich, wspartych polskimi armatami.
Kampania była jednak źle zaplanowana i wobec utraty kontaktu z korpusem Flemminga, który miał uderzyć z Finlandii, armia interwencyjna została pobita przez Szwedów w [[bitwa pod Linköping|bitwie pod Linköping]] [[25 września]] [[1598]]. Sam Zygmunt został wzięty do niewoli i musiał wydać w ręce stryja swoich stronników, m.in. kanclerza Szwecji [[Erik Larsson Sparre|Eryka Sparre]]. W maju [[1599]] padł [[Kalmar (miasto)|Kalmar]] - , ostatnia twierdza w rękach polskich. [[20 marca]] [[1599]] Szwedzi ścięli 5 senatorów, zwolenników unii z Polską. [[24 lipca]] [[1599]] riksdagRiksdag w Sztokholmie zdetronizował Zygmunta III. Unia przestała istnieć.
== Bibliografia ==
* [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:78950&from=http://fbc.pionier.net.pl Kazimierz Tyszkowski, ''Z dziejów wyprawy Zygmunta III do Szwecji w roku 1598 (relacje i diarjusze)'', Lwów 1927]
|