Kawaleria Narodowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
m Wspomagane przez robota ujednoznacznienie: Królestwo Polskie - Zmieniono link(i) Królestwo Kongresowe; zmiany kosmetyczne |
||
Linia 1:
[[
[[
[[
[[
[[
'''Kawaleria Narodowa''' – formacja polskiej [[jazda|jazdy]] narodowego autoramentu, powstałej w [[XVIII wiek]]u na bazie starszych formacji jazdy jak [[husaria]] i [[Pancerni (Pierwsza Rzeczpospolita)|pancerni]] (pozostałych po [[konfederacja barska|konfederacji barskiej]]).
== Historia ==
W [[1775]], uchwałą Sejmu rozwiązano [[husaria|husarię]], jako formację bojową, a istniejące oddziały husarii i [[Pancerni (Pierwsza Rzeczpospolita)|pancernych]], pozbawione [[uzbrojenie ochronne|uzbrojenia ochronnego]], zostały przekształcone w Kawalerię Narodową. Zanikła wraz z upadkiem [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]], by posłużyć m.in. jako wzór umundurowania w okresie późniejszym (np. kawaleria Legionów a także pierwowzór munduru [[ułan|ułańskiego]]).
== Organizacja ==
Początkowo utworzono brygady Kawalerii Narodowej w [[Korona Królestwa Polskiego|Koronie]] i na [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwie]], powołując 3 brygady Ukraińskie, jedną Wielkopolską i 2 Litewskie, związane z podziałem na [[chorągiew (wojsko)|chorągwie]], niemniej nadal zwyczajowo rozróżniało się chorągwie pancerne i husarskie. Podział ten obowiązywał też początkowo w mundurach, dopiero pierwsze przepisy ujednolicające ukazały się w [[1785]] (już po [[konfederacja barska|konfederacji barskiej]]). Ze starej organizacji zachował się też podział na [[towarzysz]]y i [[pocztowy]]ch, co widoczne było nie tylko w umundurowaniu.
Linia 18:
W czasie [[Insurekcja kościuszkowska|insurekcji kościuszkowskiej]] w [[1794]] siły powstańcze liczyły 12 [[brygada|brygad]] kawalerii narodowej, 2 [[regiment]]y gwardii konnej i 16 [[pułk]]ów straży przedniej, choć przy niepełnych stanach liczebnych.
== Umundurowanie ==
W [[1746]] [[hetman wielki litewski]] [[Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko|Michał Kazimierz Radziwiłł]] wydał [[uniwersał]], ustalający mundury dla formacji husarskich i pancernych<ref>podział ustalony w okresie, gdy husaria używała jeszcze [[uzbrojenie ochronne|uzbrojenia ochronnego]]</ref>, zarówno koronnych i litewskich. Wzór ten praktycznie obowiązywał aż do [[1785]], po drobnych zmianach w okresie konfederacji barskiej <ref> skrócono [[kontusz]] zastępując go [[kurtka|kurtką]]</ref>. I tak:
*chorągwie husarskie:
Linia 28:
W 1785 [[Departament Wojskowy Rady Nieustającej|Departament Wojskowy]] ustalił wygląd munduru dla: pocztowego, towarzysza, oficera, audytora, kwatermistrza, trębacza, paukiera, profosa i podprofosa, felczera oraz rzemieślników: siodlarza, konowała, kowala, puszkarza. Przepisy te ustalały [[rząd koński]] i ujednolicały umundurowanie, i tak karmazynowe rogatywki pochodzą z munduru husarskiego, a granatowe kurtki z munduru chorągwi pancernych.
[[11 marca]] [[1791]] Departament Wojskowy wydał nowy przepis dla oddziałów Kawalerii Narodowej i Pułków Straży Przedniej, gdzie zubożono ozdoby munduru (obniżając jego koszt), lecz utrzymano podział na pocztowych i towarzyszy (pocztowi nosili na głowie [[giwer]]y, towarzysze – [[rogatywka|rogatywki]]). Zmieniono także: proporcje nakryć głowy, towarzyszom spodnie z karmazynowych z podwójną białą listwą <ref>[[
Niemniej przepis powyższy nie został wprowadzony z dnia na dzień i ze źródeł ikonograficznych wynika, że zarówno w bitwach w 1792 i w 1794 część żołnierzy donaszała stare sorty mundurowe.
== Brygady koronne Kawalerii Narodowej ==
* [[1 Brygada Kawalerii Narodowej (1 Wielkopolska)]] Damazego Mioduskiego
* [[2 Brygada Kawalerii Narodowej (2 Wielkopolska)]] Pawła Biernackiego
Linia 42:
* [[8 Brygada Kawalerii Narodowej (4 Ukraińska)]] Stanisława Mokronowskiego
== Brygady litewskie Kawalerii Narodowej ==
* [[1 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego]], potocznie: ''Husarska'' lub ''Kowieńska''
* [[2 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego]], potocznie: ''Petyhorska'' lub ''Pińska''
* [[3 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego]]
== Ważniejsze bitwy ==
Ważniejsze bitwy, w których brały udział oddziały Kawalerii Narodowej:
*[[wojna polsko-rosyjska 1792]]:
Linia 59:
**[[bitwa pod Maciejowicami]], [[10 października]] [[1794]] – ucieczka brygady 2 Małopolskiej
== Ciekawostki ==
*Mundur Kawalerii Narodowej stał się wzorem dla innych formacji polskiej jazdy w okresie późniejszym m.in. kawalerii Legionów, a także w okresie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] i [[Królestwo
*Decyzja o odrzuceniu uzbrojenia ochronnego wyprzedziła likwidację jazdy ciężkiej w innych krajach świata – formacje [[kirasjerzy|kirasjerów]] odrzuciły [[kirys]]y dopiero na początku [[XX wiek]]u.
*Podział na ''towarzyszy'' i ''pocztowych'' swoimi korzeniami sięgał jeszcze czasów [[średniowiecze|średniowiecza]] na [[rycerz]]a i jego [[poczet rycerski]].
== Źródła ==
*Bronisław Gembarzewski.: "Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych", Biblioteka Muzeum Wojska, Warszawa 1925
*Kobyliński Szymon.: "Gawędy o broni i mundurze", Warszawa 1984
Linia 70:
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
{{commons|Category:Kawaleria Narodowa}}
*[http://www.arsenal.org.pl/barwa.php?subaction=showfull&id=1137099146&archive=&start_from=&ucat=5& Brygada I Kawalerii Narodowej] "Rekonstrukcja munduru towarzysza Kawalerii Narodowej Koronnej z lat 1791-1794" Piotr M. Zalewski, Militaria i fakty.
Linia 77:
{{Wojsko I Rzeczypospolitej}}
[[Kategoria:Jazda I Rzeczypospolitej]]
[[en:National Cavalry]]
| |||