Maciej Mirosławski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
infobox i literówka
Linia 1:
{{Biogram infobox rozszerzony
| Biogram_osoby = Maciej Mirosławski
| Nazwa_grafiki =
| wielkość_grafiki =
| opis_grafiki =
| ona =
| imię_przy_narodzeniu =
| data_urodzin = [[1972]]
| miejsce_urodzin = Koniuszowa (prawdopodobnie)
| data_smierci = Pomiędzy 17.06 czerwca a 10.08 sierpnia [[1812]]
| miejsce_smierci = [[ŻytawŻytawa]]
| przyczyna_śmierci = Strzał z pistoletu (prawdopodobnie samobójstwo)
| miejsce_spoczynku =
| współrzędne_miejsca_spoczynku =
| zamieszkanie =
| narodowość = {{Państwo|POL}}
| pseudonimy =
| znany z =
| edukacja =
| pracodawca =
| zawód =
| tytuł =
| wynagrodzenie =
| majątek =
| wzrost =
| waga =
| okres =
| poprzednik =
| następca =
| partia =
| wyznanie =
| małżonek =
| partner =
| dzieci =
| rodzice = Gabriel i Rozalia
| relacja =
| podpis =
| odznaczenia =
| www =
| commons =
| source =
| quote =
| notatki =
}}
'''Maciej Mirosławski''' (ur. w [[1762]] roku prawdopodobnie w Koniuszowej<ref>prawdopodobnie</ref>-zm. 1812 w [[Żytawa|Żytawie]]) - [[Polska|polski]] [[insurekcja kościuszkowska|powstaniec]], uczestnik [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]].
{{linki}}
{{Dopracować|wikizacja, wygląda na przepisane "magicznym piórem"}}
'''Maciej Mirosławski''' (ur. w [[1762]] roku w Koniuszowej<ref>prawdopodobnie</ref>) - [[Polska|polski]] [[insurekcja kościuszkowska|powstaniec]], uczestnik wojen napoleońskich.
 
Maciej Mirosławski był synem Gabriela i Rozalii z Trzecieskich herbu [[Strzemię (herb szlachecki)|Strzemię]]<ref group="o rodzicach">Gabriel został wykazany w publikacji "Poczet szlachty galicyjskiej..." z [[1782]] roku przy okazji akcji potwierdzania szlachectwa. Wezwał do tego, osiadłą w swej nowej prowincji ludność, rząd austriacki a postępowanie toczyło się przed Sądem Ziemskim w [[Czchów|Czchowie]]. Sam Gabriel Mirosławski przybył w te strony za sprawą ożenku z Rozalią z Trzecieskich, wszak objął w posiadanie tytułem wiana sądeckie dobra w [[Koniuszowa|Koniuszowej]], rodzinnej wsi Andrzeja Trzecieskiego starszego. W latach [[Konfederacja barska|konfederacji barskiej]] 1768-1772 reprezentował okoliczną szlachtę w obozie konfederackim pod [[Nowy Sącz|Nowym Sączem]] wespół z [[Kazimierz Waligórski|Kazimierzem Waligórskim]], posiadaczem folwarku Przybyszowa, z pobliskiej wsi Wojnarowa.</ref>. Maciej już od 18 roku życia znajdował się u boku ksędzaksiędza [[Hugo Kołłątaj|Kołłątaja]], będąc jego osobistym sekretarzem. Musiał też zajmować się sprawami uniwersyteckimi o czym zaświadcza [[Jan Śniadecki]]<ref>List z [[6 listopada]] [[1782]] roku do Kołłątaja.</ref>. Od lipca [[1782]] roku tj. od objęcia rektorstwa [[Uniwersytet Jagielloński|Szkoły Głównej Koronnej]] przez [[Hugo Kołłątaj|Kołłątaja]], Mirosławski został [[sekretarz (zawód)|sekretarz]]em [[Rektor|rektora]], [[Archiwista|archiwistą]] uczelni, [[regent]]em a później pisarzem aktów rektorskich i kierownikiem kancelarii rektora. W [[1783]] roku był krótko sekretarzem Rady Szkoły Głównej i posiadał pieczęć Akademii.
 
Od lipca [[1782]] roku tj. od objęcia rektorstwa [[Uniwersytet Jagielloński|Szkoły Głównej Koronnej]] przez [[Hugo Kołłątaj|Kołłątaja]], Mirosławski został [[sekretarz (zawód)|sekretarzem]] [[rektor]]a, [[Archiwista|archiwistą]] uczelni, [[regent]]em a później pisarzem aktów rektorskich i kierownikiem kancelarii rektora. W [[1783]] roku był krótko sekretarzem Rady Szkoły Głównej i posiadał pieczęć Akademii.
W referendarii litewskiej pracował Maciej Mirosławski z bratem. Po wybuchu wojny w obronie [[Konstytucja 3 maja|konstytucji 3 maja]] Mirosławski od [[19 czerwca]] dowodził kompanią na froncie litewskim. Po kapitulacji króla wrócił do [[Warszawa|Warszawy]]. Następnie wraz z Hugo Kołłątejem przebywał w [[Drezno|Dreźnie]], Warmbrunn i [[Lipsk]]u. [[8 stycznia]] [[1793]] roku wrócił jako [[emisariusz]] do kraju poinformować spiskowców krajowych o misji [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]] do [[Francja|Francji]]. Mirosławskiego władze wojskowe odkomenderowały do Morachwy, do korpusu artylerii, gdzie znajdował się w sztabie Ożarowskiego i [[18 sierpnia]] [[1793]] roku uzyskał awans do stopnia majora. Zaraz po tym Ożarowski rozkazał oddać kompanię kpt. Pierścińskiego majorowi Mirosławskiemu.
 
WWraz referendariiz litewskiejbratem pracował Maciejw Mirosławskireferendarii z bratemlitewskiej. Po wybuchu wojny w obronie [[Konstytucja 3 maja|konstytucji 3 maja]] Mirosławski od [[19 czerwca]] dowodził kompanią na froncie litewskim. Po kapitulacji króla wrócił do [[Warszawa|Warszawy]]. Następnie wraz z Hugo Kołłątejem przebywał w [[Drezno|Dreźnie]], [[Cieplice Śląskie-Zdrój|Bad Warmbrunn]] i [[Lipsk]]u. [[8 stycznia]] [[1793]] roku wrócił jako [[emisariusz]] do kraju poinformować spiskowców krajowych o misji [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]] do [[Francja|Francji]]. Mirosławskiego władze wojskowe odkomenderowały do Morachwy, do korpusu artylerii, gdzie znajdował się w sztabie Ożarowskiego i [[18 sierpnia]] [[1793]] roku uzyskał awans do stopnia majora. Zaraz po tym Ożarowski rozkazał oddać kompanię kpt.kapitana Pierścińskiego majorowi Mirosławskiemu.
 
Antoni i Maciej Mirosławscy chronieni przez [[Stanisław Kostka Potocki|Stanisława Kostkę Potockiego]] udali się do [[Grodno|Grodna]]. Maciej awansował na [[podpułkownik]]a, adiutanta [[Buława Wielka Koronna|Buławy Wielkiej Koronnej]], ale uniknął złożenia [[Konfederacja targowicka|targowickiej przysięgi]].
 
W czasie powstańczych przygotowań Mirosławski trafił do więzienia. Jednocześnie jego korespondencję z bratem Antonim przechwycili agenci Igelstroema. Komisja Wojskowa za utrzymywanie korespondencji z Kołłątajem zawiesiła mu wypłacanie pensji. [[16 kwietnia]] [[1794]] roku wraz z płkpułkownikiem Szubalskim przygotowywali się do obrony Arsenału. Mirosławski u boku gen. Mokronowskiego pojechał do Zamku, do prezydenta [[Ignacy Wyssogota Zakrzewski|Ignacego Zakrzewskiego]]. [[19 kwietnia]] przed płk Deyblem przysiągł na posłuszeństwo najwyższemu Naczelnikowi i od innych oficerów przysięgi odebrał. [[20 kwietnia]] złożył na ratuszu papiery biskupa Kossakowskiego.
 
[[28 czerwca]] podczas tzw. "zaburzeń czerwcowych" znalazł się w gronie Dembowskiego, Konopki, księży Meiera i Jelskiego, którzy przewodzili wieszaniu zdrajców: biskupa [[Ignacy Jakub Massalski|Massalskiego]], księcia [[Antoni Stanisław Czetwertyński-Światopełk|Czetwertyńskiego]], [[Karol Boscamp-Lasopolski|Boskampa]] i innych. Obawiał się Mirosławskiego sam król Stanisław August umieszczając jego nazwisko na liście niebezpiecznych [[jakobini|jakobinów]]. [[30 lipca]] Kościuszko polecił go gen.generałowi [[Józef Orłowski|Orłowskiemu]], który mianował go swym adiutantem[[adiutant]]em. Pracował wtedy Mirosławski w Sądzie Kryminalnym Wojskowym obok [[Rafał Kołłątaj|Rafała Kołłątaja]] i [[Tomasz Maruszewski|Tomasza Maruszewskiego]]. Maciej przewodniczył w sądzie w Arsenale w [[21 sierpnia]], brat Antoni obecny był na sesjach od [[22 sierpnia]]. Ostatnim epizodem walk Mirosławskiego była wyprawa [[Jan Henryk Dąbrowski|Jan Henryka Dąbrowskiego]] do Wielkopolski.
 
Po kapitulacji [[18 listopada]] wyjechał do [[Francja|Francji]], działał w [[Towarzystwo Republikanów|Towarzystwie Republikanów]], od roku [[1795]] był członkiem [[Deputacja Polska|Deputacji Polskiej]] w [[Paryż]]u. Współdziałał tam z [[Franciszek Ksawery Dmochowski|Franciszkiem Ksawerym Dmochowskim]], [[Jan Dembowski (generał)|Janem Dembowskim]], ks. Meierem, [[Piotr Maleszewski|Piotrem Maleszewskim]] i [[Józef Kalasanty Szaniawski|Józefem Kalasantym Szaniawskim]].
[[28 czerwca]] podczas tzw. "zaburzeń czerwcowych" znalazł się w gronie Dembowskiego, Konopki, księży Meiera i Jelskiego, którzy przewodzili wieszaniu zdrajców: biskupa [[Ignacy Jakub Massalski|Massalskiego]], księcia [[Antoni Stanisław Czetwertyński-Światopełk|Czetwertyńskiego]], [[Karol Boscamp-Lasopolski|Boskampa]] i innych. Obawiał się Mirosławskiego sam król Stanisław August umieszczając jego nazwisko na liście niebezpiecznych jakobinów. [[30 lipca]] Kościuszko polecił go gen. Orłowskiemu, który mianował go swym adiutantem. Pracował wtedy Mirosławski w Sądzie Kryminalnym Wojskowym obok Rafała Kołłątaja i Tomasza Maruszewskiego. Maciej przewodniczył w sądzie w Arsenale w [[21 sierpnia]], brat Antoni obecny był na sesjach od [[22 sierpnia]]. Ostatnim epizodem walk Mirosławskiego była wyprawa [[Jan Henryk Dąbrowski|Jan Henryka Dąbrowskiego]] do Wielkopolski.
 
Wmieszany w aferę fałszowania austriackich [[bankocetl]]i, został wraz z Wołodkiewiczem, Łapińskim, Zajączkiem i Chodźkiewiczem osadzony [[7 września]] [[1798]] w [[Temple (twierdza)|Temple]]. Wkrótce został zwolniony. [[21 czerwca]] w Paryżu pojedynkował się z Walichnowskim (z powodu różnic w ocenie Dąbrowskiego). W Lyonie wyzwał kpt.kapitana Gabriela Biernackiego związanego z Dąbrowskim i również jego zwyciężył w pojedynku, zadając mu ciężką ranę.
Po kapitulacji [[18 listopada]] wyjechał do [[Francja|Francji]], działał w [[Towarzystwo Republikanów|Towarzystwie Republikanów]], od roku [[1795]] był członkiem [[Deputacja Polska|Deputacji Polskiej]] w [[Paryż]]u. Współdziałał tam z [[Franciszek Ksawery Dmochowski|Franciszkiem Ksawerym Dmochowskim]], Janem Dembowskim, ks. Meierem, [[Piotr Maleszewski|Piotrem Maleszewskim]] i [[Józef Kalasanty Szaniawski|Józefem Kalasantym Szaniawskim]].
 
Z woli gen.generała Grabowskiego trafił do sztabu jakobińskich generałów francuskich [[Jean Étienne Vachier Championnet|Championetta]], później [[Barthélemy Catherine Joubert|Jouberta]]. Od 11.10 jestpaździernika był w [[Nicea|Nicei]]. 16.10. października 1799 r.roku Championett mianujemianował Mirosławskiego generałem Legionów, szefem polskiej artylerii, faktycznie unicestwionej w [[Księstwo Mantui|Mantui]].
Wmieszany w aferę fałszowania austriackich [[bankocetl]]i, został wraz z Wołodkiewiczem, Łapińskim, Zajączkiem i Chodźkiewiczem osadzony [[7 września]] [[1798]] w [[Temple (twierdza)|Temple]]. Wkrótce został zwolniony. [[21 czerwca]] w Paryżu pojedynkował się z Walichnowskim (z powodu różnic w ocenie Dąbrowskiego). W Lyonie wyzwał kpt. Gabriela Biernackiego związanego z Dąbrowskim i również jego zwyciężył w pojedynku, zadając mu ciężką ranę.
 
Na stanowisku dowódcy, szefa polskiej artylerii znajdował się jeszcze choć jedynie formalnie (bo był w niewoli) [[Wincenty Aksamitowski]]. Szef sztabu Championetta, Suchet informował w rozkazie wysłanym z Finale, że Mirosławski jedzie do Nicei objąć połączone zakłady polskiej i francuskiej artylerii. Ponownie doszło do konfliktu. Kpt.Kapitan Stuart wystąpił w Nicei przeciwko nowo mianowanemu dowódcy. Kiedy doszło do spotkania w [[Marsylia|Marsylii]], Mirosławski rozkazał Stuarta aresztować i „pod bagnetami odstawić do komendy placu”placu. Dąbrowski w zmienionych już warunkach (kiedy Joubert poległ w bitwie pod Novi, a Bonaparte w drodze zamachu stanu obalił Dyrektoriat, Championett zaś podał się do dymisji, chory, niebawem umarł w Antibes) nie przyjął raportu od Mirosławskiego. Oświadczył mu, iż nie uznaje jego nominacji a za szefa artylerii uważa nadal Aksamitowskiego. Pozostało wobec niekorzystnego obrotu spraw poświęcić się pracy we francuskim parku artylerii 8 dywizji gen.generała Saint Hilairy’ego, w Marsylii.
Z woli gen. Grabowskiego trafił do sztabu jakobińskich generałów francuskich Championetta, później Jouberta. Od 11.10 jest w Nicei. 16.10.1799 r. Championett mianuje Mirosławskiego generałem Legionów, szefem polskiej artylerii, faktycznie unicestwionej w Mantui.
Na stanowisku dowódcy, szefa polskiej artylerii znajdował się jeszcze choć jedynie formalnie (bo był w niewoli) Aksamitowski. Szef sztabu Championetta, Suchet informował w rozkazie wysłanym z Finale, że Mirosławski jedzie do Nicei objąć połączone zakłady polskiej i francuskiej artylerii. Ponownie doszło do konfliktu. Kpt. Stuart wystąpił w Nicei przeciwko nowo mianowanemu dowódcy. Kiedy doszło do spotkania w Marsylii, Mirosławski rozkazał Stuarta aresztować i „pod bagnetami odstawić do komendy placu”. Dąbrowski w zmienionych już warunkach (kiedy Joubert poległ w bitwie pod Novi, a Bonaparte w drodze zamachu stanu obalił Dyrektoriat, Championett zaś podał się do dymisji, chory, niebawem umarł w Antibes) nie przyjął raportu od Mirosławskiego. Oświadczył mu, iż nie uznaje jego nominacji a za szefa artylerii uważa nadal Aksamitowskiego. Pozostało wobec niekorzystnego obrotu spraw poświęcić się pracy we francuskim parku artylerii 8 dywizji gen. Saint Hilairy’ego, w Marsylii.
 
Artylerię Aksamitowskiego rozwiązano i wcielono do piechoty. Tymczasem pora Dąbrowskiego również się kończyła.Dąbrowski Odsuniętyodsunięty od Legii nie mógł przeciwdziałać wysyłaniu Polaków na [[San Domingo]]. W kwietniu 1802 r.roku [[Legia Naddunajska|Legię Naddunajską]] przemianowano na 113 półbrygadę francuską i wysłano do tłumienia powstania murzynów na [[Karaiby|Karaibach]]. Mirosławski zastanawiał się nad powrotem do kraju. W roku 1803 r. w Paryżu deklarował ochotę objęcia rangi szefa batalionu artylerii legionowej. Dąbrowski ponownie mu odmówił. Czuł się Maciej nadal delegatem republikanów. Z tym stronnictwem utożsamiał się również Kościuszko, zawsze wrogi Bonapartemu, „Grabarzowi republiki”, jak go określał.
 
[[10.12. grudnia]] [[1806]] r.roku w kraju Maciej Mirosławski zakwalifikowany zostajezostał do służby czynnej bez potwierdzenia stażu legionowego a jedynie z adnotacją o 22 latach służby wojskowej (od 1784 r.roku). UzyskujeUzyskał stanowisko inspektora przeglądów i w tej roli przychodzi mu braćwziął udział w [[Wojna polsko-austriacka|wojnie 1809 r.roku przeciwko Austrii]]. Będąc komendantem placu w [[Kielce|Kielcach]], po jego likwidacji, Mirosławski awansowany został do stopnia pułkownika, przeniesiony zostajezostał [[12.06 czerwca]] [[1810]] r.roku do [[Łomża|Łomży]] jako komendant placu. Znaleźli się tutaj liczni jakobini m. in. płkpułkownik [[Józef Niemojewski]], płkpułkownik [[Józef Neyman]]. Komisarzem wojskowym departamentu został wsławiony opozycją na sejmie [[Dominik Kuczyński]].
Do dóbr Kuczyńskiego przyjechali Andrzej Horodyski, Joachim Moszyński, Franciszek Wężyk. Doszło do próby zamachu stanu. W Tykocinie jakobini chcieli przejąć władzę.
 
Do dóbr Kuczyńskiego przyjechali [[Andrzej Horodyski]], [[Joachim Moszyński]], [[Franciszek Wężyk]]. Doszło do próby [[Zamach stanu|zamachu stanu]]. W Tykocinie[[Tykocin]]ie jakobini chcieli przejąć władzę.
W takiej też wersji wiadomość o wypadkach tykocińskich dotarła do Fryderyka Augusta, który okazał jeszcze większe zaniepokojenie niż Rada Stanu...”. 2.05.1811 r. Mirosławski został odkomenderowany do Tykocina. Kolejno ponownie trafia do Łomży. Od 17.07.1812 r. jest mianowany komendantem powiatu łomżyńskiego. Ciągnie na wschód, w składzie V korpusu księcia Józefa Poniatowskiego dotrze aż do Moskwy. Po klęsce Napoleona będzie się wycofywał w kierunku na Kraków i dalej do Saksonii.
W Zittau (Żytawie) przeprowadzana jest reorganizacja szeregów. Część korpusu V-ego zostaje wcielona do VIII korpusu wojsk francuskich. Zanosi się na tułaczkę po obcej ziemi a Maciej ma za sobą już 51 lat, jest zmęczony życiem. Rozterka przynosi załamanie. Nadzieje na niepodległość Polski rozwiewają się. Z wojska odchodzą Ci, których na to stać: Chłopicki, Chłapowski, Kniaziewicz, Eustachy Sanguszko. Inni wybierają śmierć samobójczą.
 
W takiej też wersji wiadomość o wypadkach tykocińskich dotarła do Fryderyka Augusta, który okazał jeszcze większe zaniepokojenie niż Rada Stanu...”. [[2.05. maja]] [[1811]] r.roku Mirosławski został odkomenderowany do Tykocina. Kolejno ponownie trafia do Łomży. Od [[17.07. lipca]] [[1812]] r.roku jestzostał mianowany komendantem [[Powiat łomżyński|powiatu łomżyńskiego]]. Ciągnie na wschód, wW składzie V korpusu księcia [[Józef Poniatowski|Józefa Poniatowskiego]] dotrze ażpojechał do Moskwy. Po klęsce Napoleona będziewycofywał się wycofywał w kierunku na Kraków i dalej do [[Saksonia|Saksonii]].
Pomiędzy 17.06 a 10.08 w Żytawie ginie od strzału pistoletu Maciej Mirosławski. Czy był to wypadek w czasie czyszczenia broni czy świadome odebranie sobie życia? Okoliczności wskazują to drugie rozwiązanie ale jednoznacznej odpowiedzi nie ma.
Był postacią niepospolitą, w swoich zasadach zadziwiającą radykalizmem poglądów, w głównym zarysie zawsze zgodnych z linią postępowania jego mistrza i ideowego przewodnika księdza Hugo Kołłątaja. Stanowił mu podporę w ciężkim okresie ekskomuniki (rzuconej przez bp-a Kajetana Sołtyka w dobie reformy Akademii), wspierał go w administrowaniu za jego rektorskiej kadencji. Był uważany za powiernika i zausznika Kołłątaja. Z tej racji nie cieszył się sympatią profesorów. Zazdrośni byli o swoje przywileje wchodzenia w skład Rady Szkoły Głównej. Broniąc swego dobrego imienia pisał o sobie, że jest „...osobą bez skazy, nie wykracza poza obręb swych obowiązków i uprawnień, jest uprzejmy dla podwładnych, nie zaślepiony miłością własną, grzeczny dla zwierzchników...”. To fragment rękopisu z Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Potwierdziła kompetencje Mirosławskiego jako regenta Archiwum komisja profesorów. Czynnie angażował się w dzieło Sejmu 4-letniego. Był autorem niektórych anonimowych druków tej chwili. Obdarzony odwagą, śmiało stawał do walki np. przeciwko Korytowskim, chroniąc Stanisława Kostkę Potockiego w czasie misji do Jass przed zuchwałymi rosyjskimi oficerami.
W [[Żytawa|Zittau]] (Żytawie) przeprowadzana jestbyła reorganizacja szeregów. Część korpusu V-ego zostajezostała wcielona do VIII korpusu wojsk francuskich. Zanosi się na tułaczkę po obcej ziemi a Maciej ma za sobą już 51 lat, jest zmęczony życiem. Rozterka przynosi załamanie. Nadzieje na niepodległość Polski rozwiewają się. Z wojska odchodzą Ci, których na to stać:odeszli Chłopicki, Chłapowski, Kniaziewicz, [[Eustachy Sanguszko]]. Inni wybierająwybrali [[Samobójstwo|śmierć samobójczą]].
 
Maciej Mirosławski zginął od strzału pistoletu pomiędzy 17 czerwca a 10 sierpnia 1812 roku w Żytawie.
Obracał się w kręgu najwybitniejszych ludzi owego czasu, na czele z Kościuszką, gen. Orłowskim czy gen. Zajączkiem, Joubertem i Championettem. Interesował się prawem krajowym, studiując Volumina Legum, będąc regentem Szkoły Głównej, żołnierzem i audytorem, sędzią Sądu Kryminalnego Wojskowego podczas Insurekcji. I mimo że posiadał ludzi sobie niechętnych, całym życiem udowodnił, że żył dla ojczyzny, dla niej znosząc rany i trudy emigracji.
Pomimo licznych wzmianek i biogramu w Polskim Słowniku Biograficznym, Maciej Mirosławski nie został jeszcze w naszej historiografii obiektywnie oceniony. Nie sprzyjał temu radykalizm jego poglądów i działań. Z epizodami dotyczącymi jego postaci możemy się zetknąć w pracach prof. Chamcówny o Szkole Głównej czy Janie Śniadeckim, profesorów Smoleńskiego i Leśnodorskiego o kuźnicy kołłątajowskiej czy o polskich jakobinach, także w „Słowniku literatury polskiego oświecenia” w haśle na temat kuźnicy ks. Kołłątaja w opracowaniu Rabowicza. W literaturze wspomina go Wacław Berent w „Opowieściach biograficznych” określając jako „...nieposkromionego zawadiakę i najdzikszego hałaburdę i rębajłę od spluwania w garść...” oraz Reymont w trylogii „Rok 1794”. Piszą o nim Szyndler w „Powstaniu Kościuszkowskim” i Łojek, Lewicki i francuski profesor Ambroży Joubert w monografii „Komisji Edukacji Narodowej”. Słowem nie sposób nie natknąć się na niego studiując wiek osiemnasty.
 
<references group="o rodzicach"/>