Dźwigacz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot dodaje: cs:Atlas (obratel) |
uzup. z anatomii zwierząt, -hmed |
||
Linia 1:
{{disambigR|kręgu|[[Dźwigacz (ujednoznacznienie)]]}}
[[Plik:Gray86.png|thumb|right|300px|Ludzki dźwigacz z anatomii Greya]]
'''Dźwigacz''', '''kręg szczytowy''', '''kręg szyjny I''' ([[łacina|łac.]] ''atlas'') –
Kręg szczytowy dźwiga głowę bezpośrednio, nie ma w swej budowie trzonu oraz właściwego [[kręg|wyrostka kolczystego kręgu]]. U ssaków zestawia się z dwoma kłykciami potylicznymi. Zamiast trzonu występują dwa łuki, a zamiast wyrostka kolczystego kręgu – mały '''guzek tylny''' (''tuberculum posterius'') u człowieka, a u pozostałych ssaków guzek dogrzbietowy (''tuberculum dorsale'').
Kręg szczytowy, który dźwiga głowę bezpośrednio, nie ma w swej budowie trzonu, zamiast którego jest '''łuk przedni''' (łac. ''arcus anterior''), oraz właściwego [[kręg|wyrostka kolczystego kręgu]], tylko mały '''guzek tylny''' (łac. ''tuberculum posterius''). Dwa łuki kręgu, przedni i tylny, połączone są w obrębie symetrycznych '''części bocznych kręgu''' (łac. ''massae laterales''). Na stronie górnej części bocznych znajdują się '''dołki stawowe górne''' (łac. ''foveae articulares superiores'') do połączenia z [[kość potyliczna|kością potyliczną]] czaszki, a na stronie dolnej '''dołki stawowe dolne''' (łac. ''foveae articulares inferiores'') do połączenia z [[kręg obrotowy|kręgiem obrotowym]] (łac. ''axis''). Na tylnej powierzchni łuku przedniego leży mała [[powierzchnia stawowa]] – '''dołek zębowy''' (łac. ''fovea dentis''), dla połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na powierzchni przedniej łuku znajduje się mały '''guzek przedni''' (łac. ''tuberculum anterius'').▼
▲
U płazów nie jest on [[cechy homologiczne|homologiczny]] z atlasem [[owodniowce|owodniowców]]. Jest on odmienny od pozostałych kręgów, np. u [[żaba|żab]] nie posiada wyrostków poprzecznych. Dźwigacz od strony czaszki posiada dwie powierzchnie stawowe (''condyli occipitales''). Także u owodniowców kręg ten jest inaczej wykształcony (także [[kręg obrotowy|obrotnik]] ''axis'') niż pozostałe. Tworzy jedną ([[ptaki]], [[gady]]) lub dwie ([[ssaki]]) powierzchnie stawowe dla [[Kłykcie potyliczne|kłykci potylicznych]] przez co decyduje o ruchomości czaszki. W toku [[ewolucja|ewolucji]] redukcji uległ trzon kręgu, w miejsce którego wchodzi ząb obrotnika umożliwiający dodatkową ruchomość czaszki (u ssaków kiwanie "nie"). Od strony czaszki dźwigacz tworzy powierzchnie stawowe umożliwiające potakujące ruchy głowy.▼
U pozostałych ssaków wyróżnia się, analogicznie, łuk dobrzuszny (''arcus ventralis'') i łuk dogrzbietowy (''arcus dorsalis'') zespalające się w skrzydła kręgu szczytowego (''alae atlantis'') z zaznaczającym się na stronie brzusznej zagłębieniem dołu kręgu szczytowego (''fossa atlantis''), oraz dołki stawowe doczaszkowe (''foveae articulares craniales'') i doogonowe (''foveae articulares caudales'').
== Zobacz też ==▼
Na tylnej powierzchni łuku przedniego leży mała [[powierzchnia stawowa]] – '''dołek zębowy''' (''fovea dentis''), dla połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na powierzchni przedniej łuku znajduje się mały '''guzek przedni''' (''tuberculum anterius'').
▲U płazów kręg szczytowy nie jest
▲=== Zobacz też ===
{{wikisłownik|atlas}}
{{wikisłownik|dźwigacz}}
* [[układ kostny człowieka|szkielet]]
=== Bibliografia ===
{{Bibliografia start}}
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Krysiak | imię=Kazimierz | nazwisko2= Kobryń | imię2=Henryk | nazwisko3= Kobryńczuk | imię3=Franciszek | tytuł= Anatomia zwierząt. 1, Aparat ruchowy | data=2007 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-01-13451-8 (t. 1)}}
{{Bibliografia stop}}
[[Kategoria:Anatomia głowy i szyi]]
| |||