Wikipedia

Ladakh: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m lit. regiony -> regionu
→‎Historia: lit. (kilka poprawek), drobne merytoryczne (indo-ariańskich -> indoaryjskich)
Linia 7:
== Historia ==
[[Plik:Gompa-Phyang-1.jpg|thumb|250px|Gompa Phyang, Ladakh, Kaszmir]]
Obecność rytów naskalnych w wielu miejscach w Ladakhu stanowiąstanowi dowód, że obszar był zamieszkany już w czasach [[neolit]]u. Pierwsi mieszkańcy byli mieszanką etnicząetniczną indo-ariańskich[[Indoaryjczycy|indoaryjskich]] ludów [[monowie|monów]] i [[dardowie|dardów]], wspominanych przez [[Herodot]]a, [[Nearchos]]a, [[Megastenes]]a, [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusza]] oraz [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]]. W [[I wiek]]u Ladakh był częścią [[Królestwo Kuszanów|królestwa Kuszanów]]. W [[II wiek]]u w zachodnim Ladakhu oraz [[Kaszmir (region)|Kaszmirze]] rozwijał się [[buddyzm]], podczas gdy jego wschodnia część oraz [[Tybet (region)|Tybet]] wyznawały religię [[Bon (religia)|bon]]. Region jest też wspominany przez buddyjskiego podróżnika [[Xuanzang]]a.
 
Począwszy od [[VIII wiek]]u Ladakh przechodził kilka razy spod wpływów tybetańskich naciskających ze wschodu w ręce [[Chiny|Chin]] i odwrotnie. W roku [[842]] Nyima-Gon zaanektował Ladakh dla siebie po rozpadzie imperium tybetańskiego i dał początek osobnej dynastii ladakhijskiej. W tamtym okresie ludność pochodzenia tybetańskiego stała się większością populacji regionu. W [[XIII wiek]]u fala ekspansji [[islam]]u dotarła również do Ladakhu. Mieszkańcy zadecydowali wówczas pozostać w orbicie religijnych wpływów Tybetu, czym naraziłanarazili się na dwa wieki najazdów ze strony muzułmańskich sąsiadów. W ich wyniku część mieszkańców przeszła na islam.
 
Król [[Bhagan]] zjednoczył i wzmocnił Ladakh, a także dał początek dynastii [[dynastia Namgyal|Namgyal]], która przetrwała do dzisiejszych czasów. Namgyalowie odparli najazdy ze środkowej Azji, a nawet tymczasowo rozszerzyli terytorium królestwa aż do Nepalu, w odpowiedzi na próby nawrócenia całego regionyregionu na islam i zniszczenie buddyjskich obiektów sakralnych. Od początku XVII wieku czynili wysiłki by odbudować zniszczone gompy i inne obiekty. W tym czasie obszar królestwa powiększył się o [[Zanskar]] i [[Spiti]]. Ladakh jednak został podbity przez [[Wielcy Mogołowie|Wielkich Mogołów]], którzy wcześniej zagarnęli Kaszmir i [[Baltistan]], jednak wkrótce odzyskał niepodległość.
 
[[Plik:2951970-1- Tibetische Urkunde aus Ladakh Dieter Schuh.jpg|thumb|250px|Dokument prawny króla Ladakhu z 1697 roku]]
Pod koniec XVII wieku Ladakh wziął stronę [[Bhutan]]u w konfliksiekonflikcie z Tybetem, czego efektem była tybetańska inwazja na królestwo. Z pomocą przyszedł Kaszmir, który przywrócił prawowitych władców pod warunkiem, że w Leh zostanie wybudowany meczet, a cały region przejdzie na islam. Traktat z Temisgam z [[1684]] podtrzymał konflikt pomiędzy Ladakhiem a Tybetem, gwarantował jednak ladakhijską niepodległość.
 
W [[1834]] [[Dogrowie]] pod wodzą [[Zorawar Singh|Zorawara Singha]], generała [[Ranjit Singh|Ranjita Singha]], najechali i zaanektowali Ladakh. Powstanie w roku [[1842]] zostało stłumione, a region przyłączono do dogryjskiego stanu Jammu i Kaszmir. Rodzina Namgyal otrzymała Stok jako ''[[jagir]]'' i posiada go oficjalnie po dziś dzień.
Linia 23:
 
[[Plik:Zojila Road.jpg|thumb|250px|Droga Srinagar-Leh na przełęczy [[Zoji La]]]]
W [[1949]] Chiny zamknęły granicę pomiędzy doliną [[Nubra]] i regionem [[Sinkiang|Xinjiang]], blokując tym samym odwieczne szlaki handlowe. W [[1955]] rozpoczęła się budowa chińskich dróg łączących Xinjiang z Tybetem, przebiegających przez obszar Ladakhu. Rozpoczęła się również budowa [[droga Karakorum|drogi Karakorum]] łączącej Chiny z Pakistanem. Indie wybudowały natomiast [[droga Srinagar-Leh|drogę Srinagar-Leh]], skracając w ten sposób czas potrzebny na podróż ze [[Srinagar]]u do [[Leh]] z 16 dniszesnastu do dwóch dni.
 
W tym czasie cały stan DżammyDżammu i Kaszmir jest tematem debaty terytorialnej pomiędzy Indiami, Pakistanem i Chinami. Dystrykt [[Kargil]] był obszarem działań wojennych w wojnach indyjsko-pakistańskich w [[1947]], [[1965]] i [[1971]], a także był punktem zapalnym potencjalnego konfliktu nuklearnego w czasie [[wojna kargilska|wojny kargilskiej]] w [[1999]]. Rozpoczęła się ona, gdy indyjska armia zlokalizowała pakistańskich żołnieży w zachodnim Ladakhu (dokładnie w Kargil, Dras, dolinie Mushkoh, Batalik i Chorbalta) szukających strategicznych punktów wzdłuż drogi Srinagar-Leh. W akcji o kryptonimie ''operacja Vijay'' indyjska armia przy wsparciu artuleryjskimartyleryjskim i lotniczym wyparła pakistańskich żołnierzy za [[Linia Kontroli|Linię Kontroli]], ustanowioną przez indyjski rząd, która nie została przekroczona przez indyjskich żołnierzy.
 
Od [[1984]] Indie i Pakistan rywalizują też na obszarze [[lodowiec Siachen|lodowca Siachen]], który stanowi tym samym najwyżej położone pole bitwy na świecie. Konflikt powstał z powodu nieprecyzyjnych sformułowań w [[traktat z Simla|traktacie z Simla]] dotyczących obszaru poza punktem NJ 9842. Polityka górska Pakistanu a także agresja kartograficzna [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] spowodowała w końcu wyścig w zajmowaniu kluczowych pozycji w łańcuchu [[Saltoro Range]], który graniczy z lodowcem Siachen<ref>http://www.bharat-rakshak.com/MONITOR/ISSUE6-1/Siachen.html (ang.)</ref>. Pozycje te są zajmowane po dziś dzień, przy wyraźnej przewadze strategicznej po stronie Indii<ref>"Indians have been able to hold on to the tactical advantage of the high ground. Most of India's many outposts are west of the (Siachen) Glacier along the [[Saltoro Range]]. {{Cytuj stronę |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9807EFDA1431F930A15756C0A96F958260&sec=&spon=&&scp=1&sq=%22May%2023,%201999%22%20%22Roof%20of%20the%20World%22&st=cse|imię= Barry |nazwisko= Bearak |tytuł= THE COLDEST WAR; Frozen in Fury on the Roof of the World |data dostępu= 2009-02-20 |praca= [[The New York Times]]|data= May 23, 1999}}</ref>.
 
W roku [[1979]] region Ladakhu został podzielony na dystrykty Kargil i Leh. W [[1989]] miały miejsce krwawe zamieszki pomiędzy zamieszkującymi ten obszar buddystami i muzułmanami. Większość z nich była adpowiedziąodpowiedzią na agresywne przemowy [[Benazir Bhutto]], nawołujące do ataku na Hindusów i buddystów, aby w ich wyniku opuścili oni Kaszmir. W [[1993]] w odpowiedzi na żądania uniezależnienia się od zdominowanego przez mieszkańców Kaszmiru rządu, została utworzona Ladakhijska Autonomiczna Rada Rozwoju Wzgórz (''Ladakh Autonomous Hill Development Council'').
 
== Ladakh w filmie ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ladakh”