Pizon Pontifex: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne zmiany
.
Linia 4:
Prawdopodobnie zanim został konsulem, Pizon był prokonsulem prowincji ''[[Galia Przedalpejska|Gallia Transpadana]]'', gdzie w [[Mediolan]]ie przewodniczył w postępowaniu sądowym o zabójstwo. Winowajcę bronił orator Gajusz Albutius Silus, obywatel [[Novara|Novary]]. Jego zapał w obronie doprowadził do tak burzliwych oklasków ze strony przepełnionego sądu, że liktorom pomimo wysiłków nie udało się utrzymać porządku na forum<ref>[[Swetoniusz]], ''De viris illustribus'', ''De claris rhetoribus'', 6</ref>.
 
W [[15 p.n.e.]] Pizon został wybrany konsulem wraz z Markiem Liwiuszem Druzusem Libonem. Tuż przed swoim konsulatem albo zaraz po nim, prowadził kampanię przeciwko Windelikom<ref>[[Paweł Orozjusz]], ''Historiarum adversus paganos libri septem'', księgaks. VI, rozdziałrozdz. 21</ref>. Był to lud pochodzenia [[Celtowie|celtyckiego]], który zamieszkiwał północną [[Recja|Recję]] między [[Dunaj]]em, [[Inn|Inem]] a [[Alpy|Alpami]]. W tym właśnie czasie został podbity przez [[Tyberiusz]]a i [[Druzus Starszy|Druzusa]].
 
== Wojna tracka ==
W latach [[13 p.n.e.|13]]–[[11 p.n.e.]] lub [[12 p.n.e.|12]]–[[10 p.n.e.]], Pizon prowadził walki z [[Trakowie|Trakami]]<ref>[[Tytus Liwiusz]], ''Dzieje Rzymu od założenia miasta'', periocha księgiks. CXL</ref><ref>[[Florus]], ''Zarys dziejów rzymskich'', księgaks. II, rozdziałrozdz. 27</ref>. W owym czasie bowiem Wologezes, przywódca plemienia [[Bessowie|Bessów]], zbuntował się wraz ze swoimi zwolennikami. Pokonał i zabił w bitwie Reskuporysa II, władcę szczepu Sapajów, a jego stryja, Remetalkesa I, zmusił do ucieczki. W pogoni za nim najechał [[Gallipoli (półwysep)|Chersonez Tracki]], gdzie wywołał wielkie spustoszenie. Ze względu na te wydarzenia, Pizonowi, który był wtedy namiestnikiem [[Pamfilia|Pamfylii]] oraz prawdopodobnie [[Galacja|Galacji]], nakazano wyruszyć przeciwko niemu. Gdy Bessowie usłyszeli, że Pizon się zbliża, naprzód wycofali się do swojej ojczyzny. Wtedy Pizon wkroczył do ich kraju i chociaż na początku został pokonany, zwyciężał ich po kolei i pustoszył zarówno ich ziemie, jak i ziemie sąsiednich plemion, które przyłączyły się do powstania. W ciągu trzech lat, tocząc walki zarówno pod murami miast, jak i w otwartym polu, wycinając w pień całe rzesze wrogów, Pizon zmusił wszystkie te plemiona do poddanie się. Kładąc kres powstaniu przywracał równocześnie bezpieczeństwo Azji i pokój Macedonii<ref>[[Wellejusz Paterkulus]], ''Historia rzymska'', księgaks. II, rozdziałrozdz. 98</ref>. Za te sukcesy zostały mu przyznane suplikacje i odznaki triumfalne (''[[ornamenta triumphalia]]'')<ref>[[Kasjusz Dion]], ''Historia rzymska'', księgaks. LIV, rozdziałrozdz. 34, 5-7</ref>. Następnie Remetalkes I otrzymał od [[Oktawian August|Augusta]] ziemie swojego zmarłego bratanka, wraz z pewnymi dodatkami, tak że stał się królem nad całym ludem Tracji<ref>Christo Danow, ''Trakowie'', Warszawa 1987, str. 175-176</ref>.
 
== Kamień tyburtyński ==
Jeżeli [[kamień tyburtyński]] mówi o Pizonie, to oznacza, że był następnie prokonsulem Azji i legatem [[Syria (prowincja rzymska)|Syrii]]. Jego namiestnictwo Azji umieszczałoby się w takiej sytuacji w [[9 p.n.e.|9]]/[[8 p.n.e.]] lub [[8 p.n.e.|8]]/[[7 p.n.e.]], a namiestnictwo Syrii w [[4 p.n.e.|4]]-[[1 p.n.e.]] Na potwierdzenie namiestnictwa Azji przez Pizona Pontifexa przytacza się jeden z epigramów Antypatra z Tessaloniki<ref>''[[Antologia Palatyńska]]'', księgaks. X, 25 w: Francis Cairns, ''Virgil's Augustan epic'', Cambridge University Press 1989, str. 6 [http://books.google.com/books?id=KuyMEs9kWk4C&pg=PA6&dq=Cephallenians+piso&ei=IS7FSZyOBJviygTTqpzaDQ&hl=pl#PPA6,M1 online]</ref>, który nie jest jednak jednoznaczny. Dotycząca namiestnika Azji inskrypcja z Stratonikeji w [[Karia|Karii]]<ref>Claude Eilers, ''Roman patrons of Greek cities'', Oxford University Press 2002, str. 249 [http://books.google.com/books?id=VyK7NgFw9gwC&pg=PA250&dq=Stratoniceia&lr=&as_brr=3&ei=DEnFSdj3NYTyzQSPs7TaDQ&hl=pl#PPA249,M1 online]</ref> mówi o Lucjuszu Kalpurniuszu Pizonie, ale prawdopodobnie dotyczy jednak [[Pizon Augur|Lucjusza Kalpurniusza Pizona Augura]], o którym wiadomo, że był prokonsulem Azji. Istnieją także dwie inskrypcje (z Hierapolis-Kastabali w [[Cylicja|Cilicia Pedia]]<ref>Claude Eilers, ''Roman patrons of Greek cities'', Oxford University Press 2002, str. 262 [http://books.google.com/books?id=VyK7NgFw9gwC&pg=PA262&dq=Hierapolis-Castabala&lr=&as_brr=3&ei=ezrESYTnDYPuzQS5uJTaDQ&hl=pl online]</ref> i niepublikowana jeszcze z Ojnoandy w [[Licja|Lycji]]<ref>Stephen Mitchell, ''Anatolia: Land, Men, and Gods in Asia Minor'', tom 1, Oxford University Press 1995, str. 78, przyp. 81</ref>) które mówią o Pizonie jako ''legatus pro praetore'' oraz uhonorowywują go jako dobroczyńcę i patrona. Pierwsza jest czasem przytaczana jako potwierdzenie namiestnictwa Syrii przez Pizona Pontifexa, jednak możliwe jest także, że dotyczy go jako legata Galacji-Pamfylii a nie Syrii, tak jak niewątpliwie druga inskrypcja może się odnościć tylko do namiestnictwa Galacji-Pamfylii. Ronald Syme uważa natomiast, że inskrypcja z Hierapolis-Kastabali może odnosić się także do jeszcze innego Lucjusza Pizona<ref>Ronald Syme, ''The Augustan Aristocracy'', Oxford University Press 1989, str. 338; Ronald Syme, Anthony R. Birley, ''Anatolica: studies in Strabo'', Oxford University Press 1995, str. 164-165</ref>.
 
== Prefekt miejski ==
Przez piętnaście lat, od [[17|17 n.e.]] do [[32|32 n.e.]], Pizon był ''[[Prefekt (starożytność)|praefectus urbi]]'' (dowódcą straży miejskiej) i jego zadaniem było utrzymanie bezpieczeństwa w Rzymie. Powszechnie uważano, że otrzymał to stanowisko, ponieważ miał przez dwa dni bez przerwy ucztować i pić z [[Tyberiusz]]em, po tym jak został cesarzem<ref>[[Pliniusz Starszy]], ''Historia naturalna'', księgaks. XIV, rozdziałrozdz. 28</ref><ref>Swetoniusz, ''Żywoty cezarów'', Tyberiusz, rozdziałrozdz. 42</ref>. Według [[Seneka Młodszy|Seneki]] Pizon był pijany stale od chwili, gdy upił się po raz pierwszy. Większą część nocy miał spędzać na hulankach, a potem spać aż do szóstej prawie godziny. Tak miał wyglądać każdy jego poranek. Jednocześnie jednak wraz z [[Publiusz Korneliusz Tacyt|Tacytem]] i [[Wellejusz Paterkulus|Wellejuszem Paterkulusem]] podkreśla, że służbę swą wykonywał jak najdokładniej, będąc prefektem miasta<ref>[[Seneka Młodszy]], ''Listy moralne do Lucyliusza'', list LXXXIII</ref>. Nigdy on służalczych zdań dla własnej korzyści nie wypowiadał, a gdy sytuacja go do tego zmuszała, umiał je rozumnie dawkować. To właśnie łagodne sprawowanie tego urzędu, a nie zaszczyt triumfu na który zasłużył w Tracji, było głównym tytułem do jego sławy<ref>[[Publiusz Korneliusz Tacyt|Tacyt]], ''Roczniki'', księgaks. VI, rozdziałrozdz. 10-11</ref>. [[Swetoniusz]] i [[Józef Flawiusz]]<ref>[[Józef Flawiusz]], ''Dawne dzieje Izraela'', księgaks. XVIII, rozdziałrozdz. 6, 5 i 10</ref> błędnie określają czas w którym Pizon był prefektem stolicy.
 
== Opiekun pisarzy ==
Wspomniany wyżej Antypater z Tessaloniki, działający w Rzymie jako nauczyciel filozofii, był [[Klient (starożytny Rzym)|klientem]] Pizona. Jako ambasador swojego rodzinnego miasta został wysłany do niego i oferował Pizonowi poemat świętujący jego zwycięstwo nad Besami<ref>''Antologia Palatyńska'', księgaks. IX, 428</ref>. Najwyraźniej Pizon był zadowolony z tego co usłyszał, ponieważ Antypater dołączył do kręgu jego przyjaciół i z ponad setki swoich [[Epigramat|epigramów]], w wielu wspominał Pizona<ref>''Antologia Palatyńska'', księgaks. VI, 241; VI, 249; VI, 335; IX, 92-93; IX, 541; IX, 552</ref>.
 
Według Pomponiusza Porfiriusza, to właśnie do tego Pizona i jego dwóch synów [[Horacy (poeta)|Horacy]] kierował swój list ''O sztuce poetyckiej'' (''De arte poetica'')<ref>[[Horacy (poeta)|Horacy]], ''Listy'', księgaks. II, list III. Do Pizonów</ref>. Porfiriusz pisał także, że Pizon sam był poetą oraz opiekunem [[Siedem sztuk wyzwolonych|sztuk wyzwolonych]]<ref>Pomponiusz Porfiriusz, ''Commentum in Horatium Flaccum'', Ars Poetica, 1</ref>. Ostatnio uczeni przychylają się jednak do zdania filologów z XIX wieku, upatrujących adresatów w osobie [[Gnejusz Kalpurniusz Pizon (konsul w 23 p.n.e.)|Gnejusza Kalpurniusza Pizona]], konsula w [[23 p.n.e.]], i jego synów: [[Gnejusz Kalpurniusz Pizon|Gnejusza Kalpurniusza Pizona]], konsula w [[7 p.n.e.]] i [[Pizon Augur|Pizona Augura]], konsula w [[1 p.n.e.]]<ref>''Kwintus Horacjusz Flakkus Dzieła wszystkie'', tom 2, oprac. [[Oktawiusz Jurewicz]], Wrocław 1988, str. 420</ref>.
 
Tak samo powiedzenie [[Oktawian August|Oktawiana Augusta]] przytoczone przez [[Plutarch]]a odnosi się do któregoś z powyższych Pizonów, choć nie wiadomo dokładnie do którego. Kiedy Pizon z niezwykłą starannością zajmował się budową domu, od fundamentów aż po sam dach, August powiedział do niego: ''Sprawiasz mi wielką radość, budując w ten sposób, jakby Rzym miał być wieczny''<ref>[[Plutarch]], ''Powiedzenia królów i wodzów'', 91. Cezar August, 15 (''Moralia'' 208 a)</ref>.
 
Pizon zmarł śmiercią naturalną będąc arcykapłanem, co w owym czasie było rzadkością przy tak dostojnym stanowisku. Po upadku [[Sejan]]a w [[31]] wielu bowiem ludzi zostało zabitych przez Tyberiusza za powiązania, rzeczywiste bądź zmyślone, z nim. Na mocy uchwały senatu rzymskiego został zaszczycony publicznym pogrzebem<ref>Kasjusz Dion, ''Historia rzymska'', księgaks. LVIII, rozdziałrozdz. 19, 5</ref>.
 
Jego córka Kalpurnia poślubiła Noniusa Asprenasa, konsula dodatkowego w [[6|6 n.e.]]<ref>Ronald Syme, "The Sons of Piso the Pontifex" w: ''The American Journal of Philology'', tom 101, 1980, str. 333</ref>.