|
'''Źmicier Żyłunowicz''', (biał. Зьміцер Хведаравіч Жылуновіч; ps. ''Ciszka Hartny'',; [[Język białoruski|biał.]] ''Цішка Гартны'',; właśc. ''Зьміцер Хведаравіч Жылуновіч'' (ur. [[4 listopada]] [[1887]] w [[Kopyl]]u, zm. [[11 kwietnia]] [[1937]] w [[Mohylew]]ie) -– białoruski pisarz i poeta, działacz odrodzenia narodowego, polityk komunistyczny, premier [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|BSRRBiałoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]] w [[1919]] roku.
== Życiorys ==
W [[1905]] roku wziął udział w [[Rewolucja 1905|rewolucji socjalistycznej]] w Rosji. Później przez dwa lata uczył się w gimnazjum w rodzinnym mieście. W [[1906]] roku podjął pracę fizyczną (jako garbarz), jednak wkrótce odnalazł się w dziennikarstwie -– redagował ''"Nową Niwę"'' (od [[1908]] roku). Przed [[I wojna światowa|pierwsząI wojną światową]] przez pewien czas przebywał w Petersburgu[[Sankt Petersburg]]u, gdzie poza pracą robotnika nawiązał kontakty z lokalnymi bolszewikami skupionymi wokół ''"Prawdy"''. W 1913 wydał swoje pierwsze próby poetyckie w wydawnictwie "Zahladnie slonca i w nasze akonca" (tomik wierszy "Pieśni" pisany łacinką).
W [[1917 ]] roku wszedł w skład Białoruskiego Komisariatu Ludowego, w czerwcu [[1917 ]] roku objął przywództwo nad [[Białoruska Socjalistyczna Hramada|Białoruską Socjalistyczną Hramadą]]. W lutym [[1918 ]] roku reprezentował Białoruski Komisariat Ludowy przy rządzie [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|RFSRR]], na terenie Rosji redagował również gazetę ''"Dziańnica" ''. ▼W [[1913]] roku wydał swoje pierwsze próby poetyckie w wydawnictwie ''"Zahladnie slonca i w nasze akonca"'' (tomik wierszy ''"Pieśni"'' pisany łacinką).
W październiku 1918 przyjął członkostwo w [[Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików)|RKP(b)]], a z dniem 1 stycznia 1919 przyjął wyznaczoną mu przez rosyjskich bolszewików funkcję przewodniczącego Tymczasowego Rewolucyjnego Rządu Robotniczo-Włościańskiego powstałej właśnie [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]. Ze względu na mało ortodoksyjne poglądy (dążył do nawiązania współpracy z lewicowym skrzydłem [[Białoruska Republika Ludowa|BRL]], m.in. [[Białoruska Partia Socjalistów-Rewolucjonistów|BPSR]]) już w lutym został aresztowany, jednak wypuszczono go szybko -– przez parę miesięcy pracował jako politruk w [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]. ▼
▲W [[1917]] roku wszedł w skład Białoruskiego Komisariatu Ludowego, w czerwcu [[1917]] roku objął przywództwo nad [[Białoruska Socjalistyczna Hramada|Białoruską Socjalistyczną Hramadą]]. W lutym [[1918]] roku reprezentował Białoruski Komisariat Ludowy przy rządzie [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|RFSRR]], na terenie Rosji redagował również gazetę ''"Dziańnica"''.
W [[1920 ]] roku wszedł w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|BSRR]] (kolegialnej głowy państwa). Od [[1927 ]] do [[1929 ]] rokubył zastępowałzastępcą członka KCKomitetu Centralnego [[Komunistyczna Partia Białorusi (1918)|KP(b)B]] i [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|WKP(b)]]. ▼Coraz bardziej przechylając się w stronę bolszewizmu przyjął w październiku [[1918]] roku członkostwo w [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|RKP(b)]], a z dniem 1 stycznia [[1919]] roku przyjął wyznaczoną mu przez rosyjskich bolszewików funkcję przewodniczącego Tymczasowego Rewolucyjnego Rządu Robotniczo-Włościańskiego powstałej właśnie [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]].
Redagował białoruskojęzyczne gazety ''"Sawieckaja Biełaruś" '' i ''"Połymia" '', wydawał swoje wiersze, nowele i opowiadania. W [[1928 ]] roku został profesorem Akademii Nauk [[ BiałoruskaNarodowa SocjalistycznaAkademia RepublikaNauk RadzieckaBiałorusi| Akademii Nauk Białoruskiej SRR]]. ▼▲Ze względu na mało ortodoksyjne poglądy (dążył do nawiązania współpracy z lewicowym skrzydłem [[Białoruska Republika Ludowa|BRL]], m.in. [[Białoruska Partia Socjalistów-Rewolucjonistów|BPSR]]) już w lutym został aresztowany, jednak wypuszczono go szybko - przez parę miesięcy pracował jako politruk w [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]].
W styczniu [[1931 ]] roku został wykluczony z [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|WKP(b) ]] na fali walki z ''"tzw. białoruskim nacjonalizmem "'' ( ''"nac-demami "'') -– miał przewodniczyć fikcyjnej organizacji [[Związek Wyzwolenia Białorusi| ''"SajuzZwiązku WyzwaleńnjaWyzwolenia Biełarusi"''Białorusi]] -– i skazany na 10 lat łagru. ▼▲W [[1920]] roku wszedł w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|BSRR]] (kolegialnej głowy państwa). Od [[1927]] do [[1929]] roku zastępował członka KC [[Komunistyczna Partia Białorusi (1918)|KP(b)B]] i [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|WKP(b)]].
Po pięciu latach wypuszczony, jednak w [[1936 ]] roku znów aresztowany. Po roku pobytu w więzieniu przewieziony do szpitala psychiatrycznego w [[Mohylew]]ie, gdzie oficjalniewg oficjalnych danych zmarł na gangrenę płuc po czterech dniach pobytu . naWiększość gangrenęhistoryków płucprzyjmuje tezę o [[samobójstwo|samobójczej śmierci]] Żyłunowicza, niektórzy utrzymują, że padł ofiarą morderstwa. ▼▲Redagował białoruskojęzyczne gazety ''"Sawieckaja Biełaruś"'' i ''"Połymia"'', wydawał swoje wiersze, nowele i opowiadania. W [[1928]] roku został profesorem Akademii Nauk [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]].
▲W styczniu [[1931]] roku został wykluczony z [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|WKP(b)]] na fali walki z ''"białoruskim nacjonalizmem"'' (''"nac-demami"'') - miał przewodniczyć fikcyjnej organizacji [[Związek Wyzwolenia Białorusi|''"Sajuz Wyzwaleńnja Biełarusi"'']] - i skazany na 10 lat łagru.
▲Po pięciu latach wypuszczony, jednak w [[1936]] roku znów aresztowany. Po roku pobytu w więzieniu przewieziony do szpitala psychiatrycznego w [[Mohylew]]ie, gdzie oficjalnie zmarł po czterech dniach pobytu na gangrenę płuc.
Większość historyków przyjmuje tezę o [[samobójstwo|samobójczej śmierci]] Żyłunowicza, niektórzy utrzymują, że padł ofiarą morderstwa.
== Publikacje ==
* ''"Pieśni"'' ([[Sankt Petersburg]] [[1913]])
* ''"Uzhorki i niziny"'' (zb. publicystyki, [[Mińsk]] [[1928]])
* ''"Homan zarnic"'' (proza, opowiadania, [[Mińsk]] [[1932]])
* ''"Pierahudy"'' (nowela, [[Mińsk]] [[1935]])
{{Władca|
rozmiar=60|
funkcja=[[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Premierzy Białoruskiej SRR]]|
lata=[[1919]]|
poprzednik=-|
następca=[[Alaksandr Miasnikou]]|
}}
== BibliografiaŹródła ==
{{Bibliografia start}}
* [[Wojciech Roszkowski W.]], [[Jan Kofman J.]] (red.), ''Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku'', [[Warszawa]] [[2005]], ISBN 83-7399-084-4.
* E.[[Eugeniusz Mironowicz]], ''Historia Białorusi. Podręcznik dla liceów ogólnokształcących'', Orthdruk, [[Białystok]] [[2001]]
{{Bibliografia stop}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.radzima.org/pub/pomnik.php?lang=pl&nazva_id=mamamahi38 Szpital psychiatryczny, w którym był przetrzymywany przez ostatnie dni swojego życia Żyłunowicz]
{{DEFAULTSORT:Żułynowicz Źmicier}}
[[Kategoria:Białoruscy działacze społeczni]]
[[Kategoria:Białoruscy dziennikarze]]
| 