Iwan Michajłow: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Ivan-Mihailov-monument-closeup.jpg|200right|thumb|200right|Pomnik Iwana Michajłowa w Sofii]]

'''Iwan (Wancze) Gawriłow Michajłow''', [[język bułgarski|bułg.]] Иван (Ванче) Гаврилов Михайлов, [[język macedoński|mac.]] Иван (Ванче) Михајлов (ur. [[26 sierpnia]] [[1896]] r. w miejscowości [[Novo Selo (gmina Štip)|Nowo Selo]] w granicach [[Imperium osmańskie]]go, zm. [[5 września]] [[1990]] r. w [[Rzym]]ie) – bułgarski rewolucjonista, a następnie działacz polityczny, wieloletni przywódca [[WMROWewnętrzna Macedońska Organizacja Rewolucyjna|Wewnętrznej Macedońskiej Organizacji Rewolucyjnej]], emigracyjny publicysta i pisarz.

Uczył się w bułgarskim gimnazjum dla mężczyzn im. św. św. Cyryla i Metodego w [[Saloniki|Salonikach]], dopóki greckie władze nie zamknęły go po wybuchu [[II wojna bałkańska|II wojny bałkańskiej]] w [[1913]] r. Następnie kontynuował naukę w serbskim gimnazjum w [[Skopje]], które po [[wojny bałkańskie|wojnach bałkańskich]] znalazło się w granicach [[Serbia|Serbii]]. Po jego ukończeniu serbskie ministerstwo edukacji zaproponowało mu studia na jednym z europejskich uniwersytetów, ale odmówił. Wstąpił ochotniczo do armii bułgarskiej, która okupowała znaczną część [[Macedonia|Macedonii]]. Brał udział w [[I wojna światowa|I wojnie światowej]]. Po jej zakończeniu w [[1918]] r., wyjechał do [[Bułgaria|Bułgarii]], gdzie zamieszkał w [[Sofia|Sofii]]. Podjął studia prawnicze na [[Uniwersytet Sofijski|Uniwersytecie Sofijskim]], na którym współtworzył macedońską organizację studencką. W tym czasie nawiązał kontakty z działaczami Wewnętrznej Macedońskiej Organizacji Rewolucyjnej (WMRO), dążącej do wyzwolenia [[Macedonia|Macedonii]] spod obcego panowania. Został osobistym sekretarzem przywódcy WMRO [[Todor Aleksandrow|Todora Aleksandrowa]]. Po jego skrytobójczym zabiciu 31 sierpnia [[1924]] r., I. Michajłow stał się jednym z czołowych działaczy WMRO, wchodząc w skład Komitetu Centralnego.

Wkrótce stanął na czele całego ugrupowania. Rozprawił się z lewym skrzydłem organizacji, zlecając zabójstwa najważniejszych działaczy. Następnie silnie zintensyfikował zbrojną, [[terroryzm|terrorystyczną]] działalność organizacji, szczególnie na terenie Macedonii Wardarskiej (dziś Republika Macedonii). Macedońscy rewolucjoniści wysadzali drogi, mosty, linie kolejowe, dokonywali ataków terrorystycznych na posterunki policji serbskiej i różne obiekty wojskowe. Zabijali też członków serbskich władz lokalnych, policjantów, żandarmów, a także Macedończyków współpracujących z Serbami. Bojówki WMRO faktycznie przejęły kontrolę nad częścią Macedonii w rejonie [[Pirin|Gór Pirin]] na granicy z Bułgarią, tworząc "państwo w państwie". Wykorzystywały ten teren jako bazę do wypadów zbrojnych na terytorium [[Jugosławia|Jugosławii]]. Otrzymywały nieoficjalne poparcie ze strony Bułgarii, a później [[Włochy|Włoch]], utrzymując ścisłe kontakty z chorwackimi [[Ustasze|ustaszami]], z którymi zawiązali strategiczny sojusz. Sam I. Michajłow uważał się za Bułgara w Bułgarii i bułgarofila w Macedonii. Najbardziej spektakularnym aktem terrorystycznym działaczy WMRO było zorganizowanie wespół z ustaszami zabójstwa króla Jugosławii [[Aleksander I Karadziordziewić|Aleksandra I]] i francuskiego ministra spraw zagranicznych [[Louis Barthou|Louisa Barthou]] 9 października [[1934]] r. w [[Marsylia|Marsylii]].

Po wojskowym [[Przewrót 19 maja|zamachu stanu]] w Bułgarii w 1934 r., bułgarskie poparcie dla WMRO zostało cofnięte. W tej sytuacji I. Michajłow wyjechał do [[Turcja|Turcji]], nakazując swoim towarzyszom nie atakować wojsk bułgarskich i akceptując pokojowe rozbrojenie bojówek WMRO. W kolejnych latach przeniósł się do [[Polska|Polski]] i [[Węgry|Węgier]], aby ostatecznie pod koniec [[1941]] r. zamieszkać w [[Zagrzeb]]iu, stolicy [[NiezależneNiepodległe Państwo Chorwackie|Niezależnego Państwa Chorwackiego]] (NDH). Odmówił powrotu do Macedonii, zaanektowanej przez Bułgarię. W [[1943]] r. zorganizował probułgarskie zbrojne oddziały [[Ochrana|Ochrany]], działające na obszarze greckiej Macedonii. Prawdopodobnie z pomocą niemiecką chciał on stworzyć niepodległe państwo macedońskie{{fakt|data=2010-03}}.

W sierpniu 1943 r. wyjechał potajemnie do [[III Rzesza|Niemiec]], gdzie odbył serię spotkań z [[Adolf Hitler|Adolfem Hitlerem]], [[Heinrich Himmler|Heinrichem Himmlerem]] i innymi czołowymi działaczami hitlerowskimi. Zamierzał sformować dwa lub trzy bataliony spośród macedońskich ochotników uzbrojone i umundurowane przez Niemców. Jednocześnie doszło do rozmów w Sofii między funkcjonariuszami [[Sicherheitsdienst|SD]] i [[Schutzstaffel|SS]] a głównymi działaczami WMRO. W wyniku tych wszystkich spotkań Niemcy poparli i uzbroili oddziały Ochrany oraz pozwolili na sformowanie spośród członków WMRO trzech [[Ochotnicze bataliony WMRO|ochotniczych batalionów]] w [[Kastoria|Kastorii]], [[Florina|Florinie]] i [[Edessa (Grecja)|Edessie]]. Po przejściu Bułgarii na stronę aliantów na początku września [[1944]] r., I. Michajłow przybył do okupowanego przez wojska niemieckie Skopje. Niemcy mieli nadzieję, że utworzy marionetkowe państwo macedońskie pod ich protektoratem, ale – nie wierząc już w możliwość wygrania przez Niemców wojny – odmówił. Poparł natomiast [[Bułgarski Rząd Narodowy]] [[Aleksandyr Cankow|Aleksandra Cankowa]] z siedzibą w [[Wiedeń|Wiedniu]]. Pod koniec 1944 r. wyjechał poprzez Węgry, Niemcy i [[Hiszpania|Hiszpanię]] do Włoch. Zamieszkał w Rzymie. Przywódca [[komunizm|komunistycznych]] władz Bułgarii [[Georgi Dymitrow]] polecił zabić go. Po zakończeniu wojny WMRO została całkowicie rozbita w Bułgarii i Jugosławii. Jej działalność przeniosła się na emigrację. Iwan Michajłow pod koniec lat 40. podjął bliską współpracę z [[Macedońska Organizacja Patriotyczna|Macedońską Organizacją Patriotyczną]]. Jednocześnie zajął się twórczością pisarską, pisząc swoje pamiętniki, opublikowane w 4 tomach. Był też autorem licznych artykułów w najstarszym macedońskim piśmie emigracyjnym "Macedonian Tribune". Na krótko przed śmiercią udzielił jeszcze we wrześniu [[1989]] r. wywiadu dziennikarzowi ze Skopje, co wywołało duże zaskoczenie w Bułgarii i Jugosławii.