|
#PATRZ[[Nizina Środkowoeuropejska]]
{{region infobox
|nazwa=Niż Środkowoeuropejski
|obrazek=
|opis_obrazka=
|mapa=
|opis mapy=
|megaregion=[[Pozaalpejska Europa Środkowa]]
|prowincja=Niż Środkowoeuropejski
|podprowincja=
|makroregion=
|mezoregion=
|mikroregion=
|jednostki='''[[Francja]]'''<br />'''[[Belgia]]'''<br />'''[[Holandia]]'''<br />'''[[Niemcy]]'''<br />'''[[Dania]]'''<br />'''[[Polska]]'''<br />'''[[Republika Czeska]]'''<br />'''[[Rosja]]''' ([[obwód kaliningradzki]])}}
[[Plik:Europe landforms - North European Plain.svg|400px|thumb|Niż Środkowoeuropejski (według: Bolesław Augustowski ''Wielkie regiony naturalne Europy'' w: Antoni Wrzosek (red.) ''Geografia powszechna - tom III'', Warszawa 1965)]]
'''Niż Środkowoeuropejski''' ([[Regionalizacja fizycznogeograficzna Europy|31]]) - [[prowincja (geografia fizyczna)|prowincja fizycznogeograficzna]] [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]].
Niż Środkowoeuropejski stanowi pas [[nizina|nizin]], leżących na północ od [[Ardeny|Ardenów]], [[Średniogórze Niemieckie|Średniogórza Niemieckiego]], [[Masyw Czeski|Masywu Czeskiego]] i [[Wyżyny Polskie|Wyżyn Polskich]] a na południe od mórz [[Morze Północne|Północnego]] i [[Morze Bałtyckie|Bałtyckiego]]. O ile północna i południowa granica Niżu są jasno określone przez pasma gór i wyżyny oraz wybrzeża mórz, o tyle jego granica zachodnia, a zwłaszcza wschodnia, nie mają wyraźnego wyznacznika i są przedmiotem dyskusji. Według najczęściej spotykanej klasyfikacji do Niżu Środkowoeuropejskiego zalicza się, licząc od zachodu, [[Nizina Flandryjska|Nizinę Flandryjską]], [[Nizina Holenderska|Nizinę Holenderską]], [[Nizina Niemiecka|Nizinę Niemiecką]], [[Półwysep Jutlandzki]] wraz z wyspami duńskimi oraz [[Nizina Polska|Nizinę Polską]]. Tak rozumiany Niż Środkowoeuropejski ma kształt klina o długości około 1500 km i szerokości od 150 km na zachodzie do 350 km na wschodzie. Na wschodzie przedłużeniem Niżu Środkowoeuropejskiego jest wielki [[Niż Wschodnioeuropejski]], kończący się na [[Ural (góry)|Uralu]].
Niż Środkowoeuropejski leży na obszarze wielkiego zapadliska [[Tektonika (geologia)|tektonicznego]], które w [[mezozoik]]u i w [[trzeciorzęd]]zie zostało zapełnione osadami, a następnie w [[czwartorzęd]]zie zostało pokryte utworami polodowcowymi. Starsze podłoże krystaliczne wychodzi na powierzchnię tylko na północnej i południowej krawędzi Niżu.
[[Rzeźba terenu|Rzeźba]] przeważającej części powierzchni Niżu została ukształtowana podczas [[zlodowacenie|zlodowacenia]] [[plejstocen|plejstoceńskiego]] przez [[lodowiec]] [[Skandynawia|skandynawski]]. Na obszarach Niżu, do których sięgnęły tylko starsze zlodowacenia, rzeźba ta została już zatarta, jednak istnieje dotychczas na obszarze Niżu [[Dania|duńskiego]] oraz północnej części Niżu [[Niemcy|niemieckiego]] i [[Polska|polskiego]]. Przez Niż przebiega [[równoleżnik]]owo kilka pasm [[morena czołowa|moren czołowych]], odzwierciedlających poszczególne stadia zlodowacenia. Po wewnętrznych stronach moren czołowych ciągną się pagórkowate powierzchnie [[morena denna|moren dennych]], a po zewnętrznych stronach moren czołowych leżą wielkie [[równina sandrowa|równiny sandrowe]], przed którymi biegną [[pradolina|pradoliny]]. Rzeźba Niżu nie jest więc monotonna.
Płaskość powierzchni Niżu umożliwia masom morskiego powietrza przemieszczanie się z zachodu daleko na wschód. Zachodnia część Niżu ma [[klimat oceaniczny]], zaś wschodnia - przejściowy między klimatem oceanicznym a [[klimat kontynentalny|kontynentalnym]].
Charakter [[sieć rzeczna|sieci rzecznej]] Niżu Środkowoeuropejskiego jest zdeterminowany przez dwa czynniki: rzeźbę polodowcową i nachylenie powierzchni na północ. Rzeki Niżu płyną więc z południa na północ, jednak zmieniają kierunek na bardziej równoleżnikowy (zachodni) tam, gdzie korzystają z sieci pradolin. Odcinki [[południk]]owe stanowią natomiast przełomy przez wały morenowe. [[Reżim rzeczny|Reżim]] rzek Niżu jest typowo atlantycki na zachodzie i staje się coraz bardziej wschodnioeuropejski w miarę posuwania się na wschód.
Pierwotną formacją roślinną Niżu Środkowoeuropejskiego były lasy - na zachodzie liściaste (bukowe i dębowe), na wschodzie mieszane iglasto-liściaste (z udziałem sosny i świerka). Na terenach piaszczystych ustępowały miejsca borom sosnowym i wrzosowiskom. Stan ten został niemal zupełnie zmieniony wskutek długotrwałej działalności człowieka - dziś puszcze mają charakter reliktowy, zwłaszcza na zachodzie Niżu.
Regionalizacja Niżu Środkowoeuropejskiego:
* 311 [[Półwysep Jutlandzki]]
* 312 Pobrzeża Morza Północnego
* 313 [[Pobrzeża Południowobałtyckie]]
* 314-316 [[Pojezierza Południowobałtyckie]]
* 317 [[Niziny Sasko-Łużyckie]]
* 318 [[Niziny Środkowopolskie]]
* 319 Niziny Brabancko-Westfalskie
{{Niż Środkowoeuropejski}}
[[Kategoria:Niż Środkowoeuropejski|!]]
[[cs:Středoevropská nížina]]
[[da:Nordeuropæiske Lavland]]
[[en:North European Plain]]
[[eu:Iparraldeko Europako ordokia]]
[[ja:北ヨーロッパ平野]]
[[no:Det nordeuropeiske lavlandet]]
[[nn:Det nordeuropeiske låglandet]]
[[ro:Câmpia de Nord Europeană]]
[[sv:Nordtyska låglandet]]
[[zh:北德平原]]
| 