Habiru: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
m →Występowanie w dokumentach starożytnych: , linki zewnętrzne |
||
Linia 34:
== Występowanie w dokumentach starożytnych ==
Najstarsza wzmianka o '''Hapiru''' występuje pod postacią [[logogram]]u SA.GAZ w pewnym dokumencie z czasów [[Szulgi]], króla [[Trzecia dynastia z Ur|III dynastii z Ur]], który panował w II. połowie III tysiąclecia p.n.e. Opisano ich wówczas jako rabusiów mieszkających ze swymi rodzinami w namiotach na pustkowiu, którzy chodzą własnymi drogami, a utrzymują się z hodowli zwierząt oraz pracy na roli <ref>[http://www-etcsl.orient.ox.ac.uk/section3/tr3111.htm]</ref>:
: ''Ci nadzy ludzie, którzy podróżują w martwej ciszy. Co do ich mężczyzn i ich kobiet, ich mężczyźni chodzą tam gdzie im się podoba, ich kobiety noszą wrzeciono i misę przędzalniczą
Ta pierwsza znana charakterystyka ''hapiru'' odpowiada także wszystkim późniejszym opisom tej grupy pochodzącym z II tysiąclecia p.n.e. Wspomina o nich co najmniej 235 tekstów [[pismo klinowe|klinowych]] z tego okresu<ref>[http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/theology/2002/e.j.van.der.steen/c1.pdf Bottéro J. 1981. ''Les Habiru, les Nomades et les Sédentaires''. ss. 89-107 w Eveline Johanna van der Steen, ''Tribes and Territories in Transition''.]</ref>.
Linia 74:
* Rib-Addi (Rib-Hadda) z Gubla (Gebel = [[Byblos]]):
; EA 75 :''Jednak wojna '''`Apiru''' przeciwko mnie jest sroga. Synów, córek już nie ma, mebli domowych, gdyż zostały one sprzedane w Jarimuta, abyśmy utrzymali się przy życiu.'' <ref>[http://www.kchanson.com/ANCDOCS/meso/amarna75.html]</ref>
; EA 79 :''Wiedz, że odkąd Amanappa przybył do mnie wszyscy '''`Apiru''' obrócili się przeciwko mnie za sprawą Abdi-Ashirta. Niech mój pan słucha słów swego sługi i niech wyśle mi garnizon, aby bronić miasto króla aż do nadejścia łuczników. A jeżeli nie będzie łuczników to wszystkie ziemie połączą się z '''`Apiru'''. Wysłuchaj, od podoboju Bit-Arha zgodnie z żądaniem Abdi-Ashirta dążą oni w ten sam sposób do zjednoczenia [miast] Gubla i Batruna; i tak wszystkie ziemie byłyby zjednoczone z '''`Apiru'''. Dwa miasta pozostają przy mnie, a oni również usiłują odebrać je z ręki króla. Niech mój pan wyśle garnizon do swoich dwóch miast aż do przybycia łuczników i da mi coś do wyżywienia ich. Ja nie mam nic.''<ref>[http://www.kchanson.com/ANCDOCS/meso/amarna79.html]</ref>
; EA 81 :''Niech król, mój pan, wie, że wojna z `Abdi-Ashirta jest sroga, i on zabrał wszystkie moje miasta dla siebie. Gubla i Batruna mi pozostają, a on usiłuje zabrać te dwa miasta. Powiedział mężom z Gubla, "Zabijcie swojego pana i przyłączcie się do '''`Apiru''' tak jak Ammija"''
* Labayu z [[Sychem]]:
Linia 90:
* Abdu-Heba (Abdi-Heba) z [[Jerozolima|Jeruzalem]]:
; EA 286 :''Jak król, mój pan, żyje będę mówić przedstawicielowi króla, mojego pana: "Czemu kochasz '''Hapiru''' a władców (=gubernatorów) nienawidzisz?" [...] Wszyscy władcy są zgubieni; królowi, mojemu panu, nie pozostał ani jeden władca. Niech król zwróci uwagę na łuczników i niech król, mój pan, przyśle oddziały łuczników, król nie ma już ziem. '''Hapiru''' plądrują terytoria króla. Jeżeli będą łucznicy tego roku, wszystkie ziemie króla pozostaną; lecz jeśli nie będzie łuczników, wszystkie terytoria króla, mojego pana, będą zgubione!'' <ref>[http://www.kchanson.com/ANCDOCS/meso/amarna286.html]</ref>
; EA 287 :''Spójrz, to jest dzieło Milkili i czyn synów Labayu, którzy oddali kraj [ludziom] '''has-pi-ri'''''
; EA 288 :''Ale jest wrogość przeciwko mnie. Stałem się jak '''Habiru'''. [...] Silne ramię króla może podbić Nahrima i Kapsi, lecz teraz '''Habiru''' biorą ziemie króla. Nie ma ani jednego władcy [miasta-państwa] należącego do króla, mojego pana. Wszyscy oni są zgubieni. Spójrz! Turbazu został zabity w bramie miasta Zilu, lecz król [nic nie zrobił]. Spójrz! Zimrida z [[Lakisz]] został zabity przez sługi, którzy współdziałali z '''Habiru'''. Yaptih-Adda został zabity w bramie Sillu...''
* Yapahu (Yapakhu) z [[Gezer]]:
; EA 298 :''Niech król, mój pan, będzie świadomy, że mój młodszy brat zbuntował się przeciwko mnie i wkroczył do Muhhazu, i oddał swoje obie ręce przywódcy '''`Apiru'''.'' <ref>[http://www.kchanson.com/ANCDOCS/meso/amarna298.html]</ref>-
Poza podanymi przykładami '''Habiru''' pojawiają się jeszcze wiele razy w [[listy z Amarna|listach amarneńskich]], głównie pod postacią [[logogram]]u SA.GAZ<ref>[[listy z Amarna]]:[http://www.tau.ac.il/humanities/semitic/EA60-114.html EA 60-114], [http://www.tau.ac.il/humanities/semitic/EA115-162.html EA 115-162], [http://www.tau.ac.il/humanities/semitic/EA163-262.html EA 163-262], [http://www.tau.ac.il/humanities/semitic/EA263-end.html EA 263-381]; tłumaczenia: William L. Moran, ''The Amarna Letters'' (Johns Hopkins University Press: 2002).</ref>. Uwagę przykuwa popłoch, jaki wzbudzali oni wśród władców miast-państw [[Palestyna|Palestyny]] z powodu swoich licznych sukcesów militarnych. Historycy nie wiedzą dlaczego król [[Egipt]]u nie wysłał swojej armii, aby w zdecydowany sposób rozprawić się z zagrożeniem na poddanych mu terytoriach. Trudno utrzymać także koncepcję, iż '''Habiru''' były wówczas jedynie bandami włóczęgów. Z pewnością termin oznacza bezpaństwowców, pogardzanych przybyszów spoza [[Kanaan]]u prowadzących przynajmniej po części koczowniczy styl życia, lecz zdolność zdobywania licznych obwarowanych miast świadczy o zjednoczeniu sił, dobrej organizacji i przywództwie oraz dosyć licznej armii. Odkrycia archeologiczne potwierdzają zniszczenie części miast-państw [[Palestyna|Palestyny]] w okresie amarneńskim (m.in. Arad, Betel, Debir, Jerycho, Hasor, Lakisz). Według tradycyjnej chronologii biblijnej to właśnie za rządów [[Amenhotep III|Amenhotepa III]] oraz [[Echnaton|Amenhotepa IV]] plemiona [[Hebrajczycy|hebrajskie]] dokonały inwazji na [[Kanaan]]. Z tego też powodu, część badaczy uważa, że termin '''Habiru''' z [[listy z Amarna|listów z Amarna]] odnosi się do '''[[Hebrajczycy|Hebrajczyków]]'''.
| |||