Wikipedia

Asyryjskie zaćmienie słońca: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
ToBot (dyskusja | edycje)
186 891 edycji
m Wspomagane przez robota ujednoznacznienie: Chrystus - Usunięto link(i); zmiany kosmetyczne
usunięcie fragmentów artykułu dotyczących "szamasz akallu" - błędne przytoczenie tekstu źródłowego
Linia 1:
'''Asyryjskie zaćmienie słońca''' (nazywane także zaćmieniem Bur-Sagale) - [[zaćmienie słońca]], do którego według wzmianki w asyryjskich listach eponimów dojść miało za eponimatu ([[język akadyjski|akad]]. ''limmu'') Bur-Sagale, gubernatora prowincji Guzana, w miesiącu ''Simānu'' (maj-czerwiec), w 9 roku panowania asyryjskiego króla [[Aszurdan III|Aszurdana III]] (763 r. p.n.e.). Wspomniany fragment brzmi następująco:
'''Asyryjskie zaćmienie słońca''' nazywane jest także zaćmieniem Bur-Sagale (też Bur-Saggile, Pur-Sagale, Par-Sagale czy Isid-Raki's-rabe<ref>''Bur Sagale:'' Isid-Raki's-rabe według tłumaczenia [http://www.brainfly.net/html/books/rop0223.pdf Archibald Henry Sayce, ''Records of the Past, Being English Translations of the Ancient Monuments of Egypt and Western Asia'' (Samuel Bagster & Sons Ltd., London, 1889), New Series, vol. 2, pp. 110-124].</ref>) od imienia urzędnika (limmu), które pojawia się w listach eponimów asyryjskich w roku wzmianki o rzekomym [[zaćmienie Słońca|zaćmieniu słońca]]. Zapis odpowiadający 9. rokowi rządów [[Aszurdan III|Aszurdana III]] mówi:
 
"za eponimatu Bur Sagale, (gubernatora) prowincji Guzana. (miała miejsce) rebelia w mieście [[Aszur (miasto)|Aszur]], (a) w miesiącu ''Simānu'' słońce było zaćmione (dosł. słońce zaćmienia dokonało)" ([[język akadyjski|akad]]. ''ina limme Bur-Sagalē ša Guzâna sīhu ina Aššur ina Simāni<ref>nazwa trzeciego miesiąca w kalendarzu asyryjsko-babilońskim (maj-czerwiec); hasło ''Simānu'', [w:] W. von Soden i in., ''Akkadisches Handwörterbuch'' M-S (1972), s. 1044.</ref> Šamaš attalâ<ref>zaćmienie (słońca lub księżyca); hasło ''attalû'', [w:] ''The Assyrian Dictionary'' A/2, The Oriental Institute, Chicago 1968, s. 505-509.</ref> ištakan'')<ref>tekst źródłowy i jego tłumaczenie za: A.Ungnad, ''Eponymen'', [w:] ''RLA'' 2 (1938), s. 430, 432, 447; hasło ''attalû'', [w:] ''The Assyrian Dictionary'' A/2, The Oriental Institute, Chicago 1968, s. 505</ref>
:''Bur Sagale z miasta Gozan. [[Insurekcja]] w mieście [[Aszur (miasto)|Aszur]]. W miesiącu Simanu słońce było zaćmione ["szamasz akallu"]''
 
W [[kalendarz lunarny|kalendarzu lunarnym]] używanym przez [[Babilończycy|Babilończyków]] (także [[Asyria|Asyryjczyków]], [[Izraelici|Izraelitów]] czy [[Persowie|Persów]]) początek miesięcy wyznaczano na podstawie obserwacji o zachodzie słońca, kiedy tuż nad zachodnim horyzontem dostrzegalny był cienki sierp księżyca (dzień lub dwa po [[nów|nowiu]]). Jako że [[zaćmienie Słońca|zaćmienia słońca]] mają miejsce tylko w dniu nowiu wypadały one w ostatnim lub przedostatnim dniu danego miesiąca w [[kalendarz lunarny|kalendarzu lunarnym]]. Oznacza to, że jeżeli omawiane zjawisko było [[zaćmienie Słońca|zaćmieniem słońca]] to wydarzyło się ono przy końcu miesiąca Siwan''Simānu''.▼
W języku hebrajskim odpowiednikami słowa ''akallu'' są <font style="font-family:times; font-size:150%">עקל</font> (akal = zgiąć, skręcić, zniekształcić, skrzywić, zakrzywić) oraz <font style="font-family:times; font-size:150%">עקלקל</font> (akalkal = kręte, wijące się [drogi])<ref>''akal:'' tłumaczenie wg słownika Stronga (słowa użyte w Starym Testamencie); ''akal'' (nr 06127 wg Stronga) użyto w Habakuka 1:4, ''akalkal'' (nr 06128) użyto w Sędziów 5:6 i Psalmie 125:5; wyrazem pokrewnym jest ''akalton'' (nr 06129) użyty w Izajasza 27:1 w znaczeniu 'skręcony/wijący się [wąż]'.</ref>. Wzmianka o 'zniekształceniu' słońca z pewnością odnosi się do jakiegoś rzadkiego zjawiska, gdyż nie występuje nigdzie indziej w eponimach asyryjskich. Z kolei Simanu to odpowiednik miesiąca Siwan, trzeciego miesiąca roku w [[kalendarz babiloński|kalendarzu babilońskim]].
 
▲W [[kalendarz lunarny|kalendarzu lunarnym]] używanym przez [[Babilończycy|Babilończyków]] (także [[Asyria|Asyryjczyków]], [[Izraelici|Izraelitów]] czy [[Persowie|Persów]]) początek miesięcy wyznaczano na podstawie obserwacji o zachodzie słońca, kiedy tuż nad zachodnim horyzontem dostrzegalny był cienki sierp księżyca (dzień lub dwa po [[nów|nowiu]]). Jako że [[zaćmienie Słońca|zaćmienia słońca]] mają miejsce tylko w dniu nowiu wypadały one w ostatnim lub przedostatnim dniu danego miesiąca w [[kalendarz lunarny|kalendarzu lunarnym]]. Oznacza to, że jeżeli omawiane zjawisko było [[zaćmienie Słońca|zaćmieniem słońca]] to wydarzyło się ono przy końcu miesiąca Siwan.
 
== Interpretacja tradycyjna ==
Po raz pierwszy powyższą wzmiankę zinterpretowano jako opis [[zaćmienie Słońca|zaćmienia słońca]] już w XIX wieku. Uczeni stwierdzili także, iż chodzi tu zapewne o całkowite zaćmienie, skoro zostało ono odnotowane jako unikalne zdarzenie w kronikach asyryjskich. [[Henry Rawlinson]] w 1867 roku na łamach ''Athenaeum'' ogłosił, iż zaćmienie to miało miejsce 15 czerwca 763 roku przed Chrystusem <ref>Rawlinson, Henry Creswicke, "The Assyrian Canon Verified by the Record of a Solar Eclipse, B.C. 763", ''The Athenaeum: Journal of Literature, Science and the Fine Arts'', nr. 2064, 660-661 [18 May 1867].</ref>. Data ta została powszechnie zaakceptowana przez [[asyriolog]]ów stając się podwaliną datowania królów asyryjskich, babilońskich, izraelskich a nawet egipskich w okresie od X do VII wieku przed Chrystusem a także władców z końca II tysiąclecia p.n.e.
 
== Możliwe błędy interpretacji tradycyjnej (zaćmienie z 24 czerwca 791 r. p.n.e.)==
Istnieją poważne przesłanki pozwalające stwierdzić, iż przy ustalaniu daty 15 czerwca 763 p.n.e. jako dnia zaćmienia słońca z czasów [[Aszurdan III|Aszurdana III]] popełniono kilka nieprawidłowości.
 
=== Sprzeczność z [[kalendarz babiloński|kalendarzem babilońskim]] ===
Głównym problemem interpretacji tradycyjnej jest jej niezgodność z zasadami [[kalendarz babiloński|kalendarza babilońskiego]].
 
W okresie kiedy [[Henry Rawlinson|Rawlinson]] opracowywał swoją teorię nie było jeszcze pewności co do sposobu w jaki starożytni [[Babilończycy]] oraz inne ludy [[Mezopotamia|Mezopotamii]] synchronizowały swój kalendarz względem pór roku. Wraz z odkrywaniem coraz większej ilości dokumentów udało się ostatecznie ustalić, iż [[Babilończycy]] nigdy nie rozpoczynali nowego [[rok kalendarzowy|roku kalendarzowego]] przed [[równonoc wiosenna|równonocą wiosenną]].
 
Jednakże zakładając, iż zaćmienie z końca trzeciego miesiąca (Siwan) miało miejsce 15 czerwca 763 p.n.e. [[rok kalendarzowy]] musiałby się rozpocząć 20 marca 763 p.n.e., czyli 8 lub 9 dni przed [[równonoc wiosenna|równonocą wiosenną]], która w owym okresie przypadała na 28 lub 29 marca. Byłby to tym samym absolutnie wyjątkowy przypadek tak wczesnej daty 1 dnia Nisan (pierwszego miesiąca roku) odnotowanej w całej historii starożytnej (biorąc pod uwagę ilość dni pozostających do [[równonoc wiosenna|równonocy wiosennej]]).
 
=== Zakrzywione słońce ===
Stwierdzenie 'szamasz akallu' oznacza zniekształcone, skrzywione lub zakrzywione słońce. Może ono więc wskazywać nie na zaćmienie całkowite, lecz częściowe, podczas którego słońce przybiera postać sierpa. Taki kształt słońca można zaobserwować tylko w trzech przypadkach:
*niemal całkowite zaćmienie w ciągu (bezchmurnego) dnia;
*duże zaćmienie częściowe widoczne przez warstwę chmur;
*zaćmienie częściowe tuż przed lub o zachodzie słońca.
Z tego też powodu doszukiwanie się w starożytnym tekście opisu wyłącznie zaćmienia całkowitego jest nieuzasadnione.
 
=== Zaćmienie 24 czerwca 791 p.n.e. ===
[[Plik:Assur 24 June 791 BC (PVis).png|thumb|200px|left|Zaćmienie 24-06-791 p.n.e. widziane z miasta [[Aszur (miasto)|Aszur]] (35°27'N, 43°16'E)]]
Niecałe 30 lat przed niemalże całkowitym zaćmieniem z czerwca roku 763 p.n.e. mieszkańcy [[Aszur (miasto)|Aszur]] byli świadkami innego, równie niezwykłego zjawiska. Dnia 24 czerwca 791 p.n.e. miało miejsce głębokie [[zaćmienie Słońca|zaćmienie częściowe]], które rozpoczęło się tuż przed zachodem słońca. Jest to jedyny moment w ciągu całego dnia, gdy można patrzeć bezpośrednio na słońce, dlatego też omawiane zjawisko było doskonale widoczne i można je było obserwować przez około 15 minut. Zachód słońca jest zawsze chętnie podziwiany nie tylko przez [[astronom]]ów, dlatego też zaćmienie to nie mogło ujść uwagi [[Asyryjczycy|Asyryjczyków]]. Retrokalkulacje astronomiczne pokazują, iż [[Księżyc]] przesłonił wówczas 3/4 średnicy [[Słońce|Słońca]] (0.738 wg obserwacji z [[Niniwa|Niniwy]], 0.755 wg obserwacji z [[Aszur (miasto)|Aszur]], 0.805 wg obserwacji z [[Babilon]]u).
 
[[Plik:Assur 24 June 791 BC (EMapWin).png|thumb|200px|right|Zaćmienie 24-06-791 p.n.e., dane globalne oraz dla miasta [[Aszur (miasto)|Aszur]] (35.46°N, 43.26°E)]]
Należy zwrócić uwagę na fakt, iż zaćmienie to nie tylko było imponującym zjawiskiem doskonale widocznym z obszaru całej [[Mezopotamia|Mezopotamii]], lecz również idealnie pasuje do asyryjskiego opisu zdarzenia oraz jest zgodne z zasadami [[kalendarz babiloński|kalendarza babilońskiego]]:
 
Niektórzy badacze łączą [[zaćmienie słońca]] z 24-06-791 p.n.e. z zaćmieniem Bur-Sagale opisanym w asyryjskich listach eponimów. Brak jednakże przekonujących dowodów na poparcie tej tezy.
• słońce przybrało zakrzywiony kształt sierpa odpowiadający zwrotowi ''szamasz akallu'';
 
{{Przypisy}}▼
• 1 Nisan w roku 791 p.n.e. rozpoczął się 29 marca, podczas gdy [[równonoc wiosenna]] przypadała wówczas na 28 lub 29 marca.
 
==Bibliografia==
W świetle powyższych informacji należy uznać, iż [[zaćmienie słońca]] z 24-06-791 p.n.e. znacznie lepiej odpowiada opisowi asyryjskiego zaćmienia Bur-Sagale niż zjawisko z 15-06-763 p.n.e. Tym niemniej, [[asyriolog|asyriolodzy]] nie są chętni do korekty chronologii będącej w użyciu od niemal 150 lat. Lata panowania królów [[Asyria|asyryjskich]] z VIII wieku przed Chrystusem i wcześniejszych należałoby przesunąć 28 lat wstecz względem dat ustalonych w roku 1867 przez [[Henry Rawlinson|Rawlinsona]].
*A.Ungnad, hasło ''Eponymen'', [w:] ''Reallexikon der Assyriologie (RLA)'' 2 (1938), s. 412-457.
 
▲{{Przypisy}}
 
[[Kategoria:Chronologia]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Asyryjskie_zaćmienie_słońca”