Przerosty pismowe: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Plik:Granit pismowy.JPG|thumb|300px|Przerosty pismowe w [[pegmatyt|pegmatycie anatektycznym]] z [[Góry Sowie|Gór Sowich]] ([[Michałkowa]]).]]
[[Plik:Przerosty pismowe.jpg|thumb|300px|Przerosty pismowe w żyle skaleniowej tnącej masyw [[granodioryt]]owy. Kamieniołom [[Jawor (miasto)|Jawor]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]].]]
'''Przerosty pismowe''' – prawidłowo (jednakowo) zorientowane, klinowato wydłużone przerosty [[kwarc]]u ze [[skaleń|skaleniami]] potasowymi oraz [[plagioklazy|plagioklazami]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Żaba | imię = J.| autor link = | tytuł = Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów| wydawca =Wyd. Videograf II | miejsce = Chorzów| rok = | strony = 2006| isbn = 978-83-7183-85-7}}</ref>. Nazwa pochodzinawiązuje od ich podobieństwa do pisma hebrajskiego.
 
====Występowanie i charakterystyka====
Najczęściej przerosty te występują w [[skalenie alkaliczne|skaleniach alkalicznych]], wykazując przy tym jednocześnie jednakową orientację krystalograficzną wszystkich indywiduów<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Manecki| imię =A.|nazwisko2 = Muszyński| imię2 = M.| autor link = | tytuł = Przewodnik do petrografii| wydawca = Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH| miejsce =Kraków | rok = 2008| strony = | isbn = 978-83-7464-110-4}}</ref>. Skaleniami będącymi najczęściej pismowo poprzerastanymi kwarcem są [[pertyt i antypertyt|mikropertyty]] [[mikroklin]]owe, zastępowane częściowo przez [[albit]] lub [[oligoklaz]]<ref name=autonazwa1>{{cytuj książkę |nazwisko = Borkowska | imię =M.|nazwisko2 =Smulikowski | imię2 = K.| autor link = | tytuł =Minerały skałotwórcze | wydawca = Wydawnictwa Geologiczne| miejsce =Warszawa | rok =1973 | strony = | isbn = }}</ref>. Występują one głównie w [[pegmatyt]]ach granitoidowych. Tam są widoczne okiem nieuzbrojonym, natomiast te widoczne dopiero pod mikroskopem nazywane są '''przerostami mikropegmatytowymi.'''
 
==== Geneza ====
Uważa się, iż przerosty te są wynikiem jednoczesnej krystalizacji kwarcu i skaleni z [[eutektyk|eutektycznego]] stopu obu tych minerałów<ref name=autonazwa1 /> lub z roztworów [[magma resztkowa|magmy resztkowej]]<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Vogt| imię = J. H. L.| czasopismo =Skrifter utgit av Det Norske Videnskaps-Akademi i Oslo | tytuł = The physical chemistry of the magmatic differentiation of igneous rocks| oznaczenie =I Mat.Naturv. Klasse, No. 3, Second Half |rok = 1930| język = en}}</ref>. Inne teorie dotyczące powstania przerostów pismowych mówią, iż powstają one w wyniku częściowego zastępowania skalenia kwarcem. Zastępowanie to następuje przypuszczalnie wzdłuż spękań lub defektów [[sieć krystaliczna|sieci krystalicznej]] skaleni<ref>{{cytuj książkę |nazwisko =Majerowicz | imię = A.|nazwisko2 =Wierzchołowski | imię2 = B.| tytuł = Petrologia skał magmowych| wydawca =Wydawnictwa Geologiczne | miejsce = Warszawa| rok =1990 | strony = | isbn = 83-220 0335-8}}</ref>. Wykazano, że położenie przerostów kwarcowych względem przerastanego skalenia jest [[krystalografia|krystalograficznie]] prawidłowe: krawędź dwóch sąsiadujących ze sobą płaszczyzn romboedrycznych kwarcu jest często równoległa do krawędzi słupowej skalenia (tzw. [[prawo trapezoedryczne]]), czego wynikiem jest równoczesne wygaszanie sąsiadujących ze sobą ziarn kwarcu w tym samym skaleniu<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Fersman| imię =A. E. | czasopismo = Zeitschr. F. Krist| tytuł = Die Schriftstruktur der Granitopegmatite und ihre Entstehung| tom = 69|rok = 1929| strony = 77–104| język = de}}</ref>. Dalsze obserwacje bazujące na badaniach przerostów megaskopowych kwarcu i skalenia w pegmatytach doprowadziły do wniosku, że kwarc w [[granit|granicie]] pismowym nie wykazuje stałej orientacji krystalograficznej w stosunku do skalenia. Kwarc występuje wprawdzie często w grupach równoległych pręcików, niemniej jednak takich osobnych grup może być w jednym skaleniu kilka<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Deer| imię =W. A.|nazwisko2 = Howie| imię2 = R. A.|nazwisko3 = Zussman | imię3 = J.|tytuł = Rock-forming Minerals| tom = 1–2| miejsce = London| rok = 1965| strony = | isbn = | język = en}}</ref>.
 
{{Przypisy}}