Styl narodowy: Różnice pomiędzy wersjami

Istotnym wydarzeniem na drodze popularyzacji koncepcji stylu wiślano-bałtyckiego był konkurs na projekt [[Bazylika katedralna św. Michała i św. Floriana w Warszawie|warszawskiego kościoła św. Floriana]], ogłoszony w 1886 roku. Już w jego regulaminie określono, że ''styl budowy ma być ostro-łuczny w odcieniu tak zwanym wiślano-bałtyckim''<ref>Za: K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 46.</ref>. Spośród 25 projektów jury wybrało propozycję [[Józef Pius Dziekoński|Józefa Piusa Dziekońskiego]], zrealizowaną następnie w latach 1888–94. Jak okazało się w praktyce, spektrum wzorców, po które sięgał architekt, było dość szerokie (wzorował się m.in. na wiedeńskim [[Kościół Wotywny w Wiedniu|Votivkirche]] z lat 1856–79) i zdaniem historyka sztuki [[Krzysztof Stefański|Krzysztofa Stefańskiego]] [...] ''ogólnikowe wskazania form "stylu wiślano-bałtyckiego" prowadziły do niekonsekwencji i dowolności w praktycznym wcielaniu jej w życie. W przypadku kościoła św. Floriana prowadziło to do powierzchownego nakładania "rodzimego" detalu ceglanego na katedralny typ świątyni zaczerpnięty z architektury Zachodu''<ref>K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 50.</ref>. Drugą czołową realizacją tego nurtu był kościół Wniebowzięcia NMP w Łodzi, zaprojektowany przez [[Konstanty Wojciechowski (architekt)|Konstantego Wojciechowskiego]]. Oba te budynki mają charakterystyczne cechy dla całego stylu wiślano-bałtyckiego: cegłę, zazwyczaj dwuwieżową fasadę, [[szczyt (budownictwo)|szczyty]] schodkowe, fryzy, [[blanki]].

 

 

Styl ten, tak popularny w Królestwie, w Galicji został negatywnie oceniony. Łuszczkiewicz jako alternatywę dla stylu wiślano-bałtyckiego proponował formy małopolskiego gotyku. Sprzyjały temu badania nad krakowską sztuką średniowieczną, prowadzone na Uniwersytecie Jagiellońskim, Akademii Umiejętności i w [[Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej|Gronie Konserwatorów Galicji Zachodniej]] oraz [[Grono Konserwatorów Galicji Wschodniej|Wschodniej]]. Architekci tacy jak [[Sławomir Odrzywolski]] (kościół w Miejscu Piastowym, 1886) czy [[Jan Sas-Zubrzycki]] (kościół w Szczurowej, 1887–1888; kościół w Trześni) stosowali tzw. '''styl przejściowy''' (między romanizmem a gotykiem), który w kolejnych latach stał się charakterystyczny dla Galicji. Kościoły w tym stylu najczęściej łączyły w sobie cegłę i kamień; kształtowane były bardziej indywidualnie, niż miało to miejsce w przypadku stylu wiślano-bałtyckiego. Sas-Zubrzycki, uważający style średniowieczne za najbardziej odpowiednie dla współczesnych kościołów, w połowie lat 90. wprowadził termin '''styl nadwiślański'''. Miała to być małopolska odmiana gotyku o rodzimych cechach, która wyraża ''nasz rys narodowy, potężny, śmiały i zgodny z usposobieniem słowiańskim''<ref>J. Sas-Zubrzycki, ''Styl nadwiślański jako odcień sztuki średniowiecznej'', Kraków 1910. Za: K. Stefański, ''Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego'', Łódź 2002, s. 67.</ref>. W zasadzie jedynym dziełem zrealizowanym przez architekta w tym stylu był [[kościół św. Józefa w Krakowie (Podgórze)|kościół św. Józefa]] w krakowskim [[Podgórze (Kraków)|Podgórzu]]. Sas-Zubrzycki wraz z Odrzywolskim i [[Teodor Talowski|Teodorem Talowskim]] zdominowali budownictwo kościelne przełomu XIX i XX wieku w Galicji.