Historia Paragwaju: Różnice pomiędzy wersjami

Do przybycia konkwistadorów hiszpańskich, terytorium wschodniego Paragwaju, tzn. obszar między rzekami [[Parana (rzeka)|Parana]] i [[Paragwaj (rzeka)|Paragwaj]], był zamieszkany przez różne ludy indiańskie, będące w stanie ciągłej wojny między sobą. Ludy te dzieliły się na trzy grupy: ''pámpidos'', ''lágidos'' i ''amazónidos''. Nie wiadomo, czy teren jako pierwsi zajęli ''lágidos'', czy też ''pámpidos''. Dokumenty mówią, że w wieku XV ''amazónidos'' '''avá''', znani szerzej jako [[Guarani]], zdołali zdobyć rejony północne i wschodnie dzięki swojej przewadze liczebnej i rozwiniętej kulturze materialnej - umieli uprawiać [[maniok jadalny]], [[kukurydza|kukurydzę]] i [[orzech ziemny|orzeszki ziemne]]. Znajomość techniki orki pozwoliła im wytworzyć nadwyżki potrzebne do utrzymania stałego wzrostu demograficznego i ekspansji terytorialnej.

Według źródeł, pierwszym Europejczykiem, który spotkał Guarani, był [[Aleixo Garcia]] - odkrywca i podróżnik portugalski na służbie hiszpańskiej, który uczestniczył w licznych ekspedycjach do Ameryki Południowej. Po wyrzuceniu na Wyspę Św. Katarzyny (która obecnie należy do brazylijskiego stanu [[Santa Catarina]]) jako rozbitek w r. [[1525]], przewodził dużemu oddziałowi Guarani, który, poruszając się wzdłuż rzeki [[Pilcomayo]], dotarł do granic [[Państwo Inków|państwa Inków]] (prawdopodobnie w okolicach [[Cochabamba (miasto)|Cochabamba]]). Tam stoczył z sukcesem kilka bitew i zdecydował wrócić na wybrzeże atlantyckie z imponującym łupem w postaci przedmiotów ze srebra i złota. Umarł w drodze, ale pozostawił dla Europejczyków przybywających do Ameryki Południowej opis swoich przygód.

Pierwsi Europejczycy pojawili się na terenach Paragwaju po niepowodzeniu pierwszej próby założenia [[Buenos Aires]] na początku XVI wieku. 15 sierpnia [[1537]] założyli twierdzę [[Asunción]] del Paraguay. Miasto przekształciło się w siedzibę jednej z kolonialnych prowincji hiszpańskich. Zwano je ''Matką Miast'', ponieważ stąd wyruszali osadnicy zakładający nie istniejące już maistamiasta [[Ontiveros]], [[Ciudad Real del Guayrá]] i [[Villa Rica del Espíritu Santo]] w dawnej prowincji [[Guayrá]] (obecnie część brazylijskiego stanu [[Parana (stan)|Paraná]]), [[Santiago de Jerez]] w dawnej prowincji [[Itatín]] (obecnie część brazylijskiego stanu [[Mato Grosso do Sul]]), [[San Francisco de Mbiaza]] na wybrzeżu Atlantyku (obecnie część brazylijskiego stanu [[Santa Catarina]]), a także istniejące nadal [[Santa Cruz (miasto w Boliwii)|Santa Cruz]] na południu obecnej Boliwii; stąd też pochodzili ważni obywatele [[Buenos Aires]], [[Corrientes (miasto)|Corrientes]], [[Santa Fe (miasto w Argentynie)|Santa Fe]] i nieistniejącego już [[Concepción de Buena Esperanza]], lepiej znanego jako [[Concepción del Bermejo]].

Za rządów gubernatora Hernando Ariasa de Saavedry (zwanego [[Hernandarias]]em) do Paragwaju przybyli [[jezuici]], którzy otrzymali zadanie spacyfikowania Indian. Taki był początek misji jezuickich wśród Indian Guarani. Między rokiem [[1604]] a [[1767]] jezuici stworzyli wśród Guarani oryginalne państwo teokratyczne. Misje jezuickie miały autonomię względem gubernatorów z Asunción, a praktycznie stały się niepodległe. Misje opiekowały się prawie 300 tys. Indian, nauczając ich religii katolickiej, rolnictwa, rzemiasłarzemiosła i drobnego przemysłu.

Zawarty w roku [[1750]] traktat graniczny między Hiszpanią a Portugalią spowodował stratę przez Paragwaj regionu Guayrá (między rzeką [[Parana (rzeka)|Parana]] a Atlantykiem), dużej prowincji [[Itatín]] i regionu [[Cuiabá (miasto)|Cuiabá)]], które zostały oddane Brazylii w zamian za miasto [[Colonia del Sacramento]] na wschodnim brzegu La Platy (tzw. [[Banda Oriental]]).

W roku [[1776]] król [[Karol III Hiszpański|Karol III]] ustanowił [[Wicekrólestwo La Platy]]. Organizm miał jednoczyć pod wspólnym zarządem terytoria Argentyny, [[Urugwaj]]u, [[Rio Grande do Sul]] i [[Santa Catarina]], Paragwaju, Boliwii i północnego [[Chile]]. Utworzenie nowego wicekrólestwa rozluźniło związki Paragwaju z [[Wicekrólestwo Peru|Wicekrólestwem Peru]]. Stolicą nowego organizmu zostało Buenos Aires.

Pod koniec 1810 roku wojska pod dowództwem gen. [[Manuel Belgrano|Manuela Belgrano]] wyruszyliwyruszyły na ekspedycję mającą na celu wyzwolenie Paragwaju i przyłączenie go do wcześniej utworzonych [[Zjednoczone Prowincje Rio de La Plata|Zjednoczonych Prowincji Rio de La Plata]], ale wysiłki te nie spotkały się z poparciem ludności i wojska zostały rozbite w bitwie nad rzeką Paraguarí (19 stycznia 1811) oraz w bitwie pod Tacuarí (9 marca 1811) przez wojska monarchistów, którymi dowodzili m.in. generałowie [[Fulgencio Yegros]] i [[Manuel Cabañas]], jedni z przyszłych twórców niepodległego Paragwaju. Bitwy te, jak też ucieczka przy najbliższej okazji gubernatora hiszpańskiego Bernardo de Velasco (który myślał, że jego wojska ponoszą klęskę), są uznawane za moment przebudzenia się świadomości swoich sił wśród klasy rządzącej Paragwajem, która skontaktowała się z gen. Belgrano i jego ludźmi w celu zawarcia rozejmu. Świadomość ta doprowadziła '''14 maja 1811''' roku do powstania ruchu rewolucyjnego, co oznaczało zerwanie z władzami hiszpańskimi - a w następnym roku do ogłoszenia deklaracji niepodległości. Uważa się, że było to jedyne pokojowe oderwanie się od Hiszpanów w całej Ameryce Łacińskiej - pewne jest, że monarchiści i Hiszpanie nie widzieli możliwości ataku, gdyż Zjednoczone Prowincje Rio de La Plata przeszkadzały w skierowaniu na Paragwaj pełnych sił hiszpańskich. Ruchem rewolucyjnym Paragwaju dowodził militarnie kapitan [[Pedro Juan Caballero]], a politycznie - gubernator Velasco, któremu pomagali [[Juan Valeriano Zeballos]] i [[José Gaspar Rodríguez de Francia]]. Velasco został jednak zmuszony do rezygnacji jeszcze w tym samym tygodniu.

Koniec władzy hiszpańskiej nastąpił w nocy z 14 na 15 maja 1811 roku rezygnacją z urzędu gubernatora Velasco, co było ukoronowaniem spisku, którym kierował [[Pedro Juan Caballero]]. Były gubernator wraz z kapitanem Zeballosem i doktorem Rodriguezem de Francia strworzyłstworzył pierwszy rząd tymczasowy - do momentu, gdy został oskarżony o rozmowy z Portugalczykami w celu obrony władzy królewskiej nawet za cenę zależności od imperium portugalskiego i usunięty z rządu.

Słaby opór wobec stylu rządzenia de Francii ze stron niektórych środowisk, który istniał w pierwszym etapie dyktatury, skupił się wokół osoby [[Fulgencio Yegros]]a. Spisek zakończył się rozstrzelaniem jego przywódców łącznie z Yegrosem w roku 1821. Mimo twardej ręki Dyktatoradyktatora szacuje się, że w ciągu prawie 30 lat jego rządów absolutnych nie rozstrzelano więcej niż 40 osób - a był to czas, w którym państwa sąsiednie wykrwawiały się w wojnach domowych. De Francia udzielił azylu zbiegłemu przywódcy Urugwaju, [[José Gervasio Artigas]]owi, z którym w przeszłości prowadził silne spory. Chronił go przed prześladowaniami przywódcy [[Republika Entre Ríos|Republiki Entre Ríos]], [[Francisco Ramírez]]a (mimo gróźb ataku na Paragwaj) - byłego namiestnika Artigasa.

De Francia wprowadził w kraju [[autarkia (ekonomia)|autarkiczny]] model gospodarki. Niczego nie importował, zarządził uprawę roślin do tej pory w Paragwaju nie występujących (np. pszenica, jedwab). Kraj stał się potęgą w eksporcie [[yerba mate]] i koni. Izolacja Paragwaju szła dalej - de Francia zakazał wydawania prasy, nie dopuszczał importu idei, wymiany korespondencji z zagranicą, wjazdu obcokrajowcom, wyjazdu za granicę obywatelom. Wjazd i wyjazd wymagał osobistego zezwolenia Dyktatoradyktatora. Jedynymi obcokrajowcami, jacy mieli kontakt z Paragwajem, byli handlowcy z Portugalii, Brazylii i (częściowo) La Platy, dla których de Francia otworzył port w [[Itapúa]]. Nawet dostojników kościelnych de Francia mianował sam.

W roku 1940 prezydent [[Higinio Morínigo]] zawiesił konstytucję i zakazał działalności partii politycznych. Opór przeciwko jego władzy miał charakter wystąpień studenckich i strajków generalnych. Zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej skłoniło Morínigo do liberalizacji reżimu. W roku 1946 usunął z rządu osoby sprzyjające [[Państwa Osi|państwom Osi]], przywrócił swobodę wypowiedzi, zezwolił na powrót wypędzonych polityków i sformował rząd koalicyjny złożony z Partii Republikańskiej (''Asociación Nacional Republicana – Partido Colorado'') i Rewolucyjnej (''Partido Revolucionario Febrerista''). Wydarzenia te znane są jako "demokratyczna wiosna" i trwały 6 miesięcy. Jednak silne poparcie, jakie Morínigo przejawiał wobec Partii Republikańskiej i jej grupy paramilitarnej ''Czerwony Sztandar'', wywołało w grudniu 1946 roku nieudany zamach stanu.

[[Juan Domingo Perón|Perón]] wysłał z Argentyny dwa okręty dla Partii Republikańskiej do obrony Asunción: ''Granville'a'' i ''Drummonda''. Dysydenci zostali otoczeni przez bataliony z Asunción i te, które wróciły z Concepción w sierpniu 1947 roku - i tak skonczyłaskończyła się wojna domowa.

Rozwój ekonomiczny skupiał się głównie na modernizacji infrastruktury, gdzie uruchomiono kolosalne i niepotrzebne projekty, które jdnakowożjednakowoż dawały dużo zarobić osobom w nie zaangażowanym (np. [[Itaipu|tama w Itaipú]]); na sprzedaży ziemi obcokrajowcom w celu utrzymania rolniczo-eksportowego modelu gospodarki; na poszerzaniu sektora finansowego kosztem przemysłu. Ze społecznego punktu widzenia skutki dyktatury były szczególnie ciężkie: zubożenie wsi, wzrost marginesu społecznego w centrach miast, alarmujące zniszczenie środowiska, silne represje społeczne i polityczne.

Osłabienie napięć nagromadzonych podczas roku walk politycznych, charakteryzujących się podłością ciosów z obu stron, ale i silnym udziałem młodzieży, wytworzyło silną atmosferę ruchu obywatelskiego i nadzieję wobec władz, które wyłoniły się w wyniku tego procesu. Ale w krótkim czasie rząd [[Luis Ángel González Macchi|Gonzáleza Macchi]] zawiódł wszystkie te oczekiwania, czemu był winien wysoki poziom skorumpowania jego administracji.

[[Kategoria:Historia Paragwaju|*]]

[[Kategoria:Historia poszczególnych państw|Paragwaj]]