III dynastia z Ur: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
VolkovBot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: he:תקופת אור 3
m Wycofano edycje użytkownika Lamashtu2006 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Silthor.
Linia 1:
#REDIRECT[[Trzecia dynastia z Ur]]
[[Plik:Map_of_Ur_III.svg|thumb|450px|Imperium III dynastii z Ur (na zielono)]]
'''III dynastia z Ur''' – mezopotamska dynastia założona przez [[Ur-Nammu]] z [[Ur (miasto)|Ur]], panowała nad zjednoczonym [[Sumer]]em i [[Akad]]em w latach 2113-2005 pne. (chronologia średnia).
 
Okres rządów tej dynastii wiąże się z odrodzeniem cywilizacji sumeryjskiej po czasach semickich [[Imperium akadyjskie|Akadów]] i najazdach koczowniczych [[Gutejowie|Gutejów]].
 
Nazwa dynastii wywodzi się z [[Sumeryjska Lista Królów|Sumeryjskiej Listy Królów]].
 
== Władcy III dynastii z Ur ==
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|-
! style="background:#efefef;" | Imię
! style="background:#efefef;" | Lata panowania
|-
| [[Ur-Nammu]]
| 2113-2097 r. p.n.e.
|-
| [[Szulgi]]
| 2096-2048 r. p.n.e.
|-
| [[Amar-Suen]]
| 2047-2038 r. p.n.e.
|-
| [[Szu-Suen]]
| 2037-2030 r. p.n.e.
|-
| [[Ibbi-Suen]]
| 2029-2005 r. p.e.
|}
 
== Historia ==
 
W roku 2113 pne. władca z [[Uruk]] - [[Utuhengal]] został obalony przez swojego gubernatora z [[Ur (miasto)|Ur]], [[Ur-Nammu]], który następnie, głównie drogą dyplomatyczną, podporządkował sobie cały [[Sumer]] i [[Akad]]. Jego następcy stworzyli w obu krajach silną administrację i podbili ziemie leżące na wschód i północ od Sumeru (m.in. [[Elam]]). W skład państwa Trzeciej dynastii wchodziły: [[Babilonia]], [[Mari]], [[Aszur (miasto)|Aszur]] i [[Elam]]. W zarządzaniu krajem znaczącą rolę odgrywały świątynie. Ich zadaniem było między innymi czuwanie nad zasiewami i systemem irygacyjnym. Wielką rolę w gospodarce odgrywał handel oraz warsztaty rzemieślnicze. W roku 2025 p.n.e. żyjący na wschodzie Elamici odbili swoją stolicę [[Suza|Suzę]] i zaczęli atakować Sumer. Dwadzieścia jeden lat później zdobyli i splądrowali Ur, kładąc kres panowaniu trzeciej dynastii z tego miasta.
 
== Sztuka i architektura ==
 
[[Plik:Ziggurat of ur.jpg|thumb|300px|komputerowa rekonstrukcja [[ziggurat]]u w Ur]]
Władcy Trzeciej dynastii uświetnili swe panowanie licznymi świątyniami i pałacami. Wiele budowli powstało nie tylko w [[Ur (miasto)|Ur]], lecz także w [[Nippur]], [[Eridu]], [[Larsa|Larsie]], [[Uruk]], [[Aszur (miasto)|Aszur]]. W tym okresie ukształtowała się forma [[ziggurat]]u. Jednym z najlepiej zachowanych i zarazem najważniejszych jest [[ziggurat w Ur]]. Upowszechnił się także wtedy nowy typ budowli kultowej, polegający na ułożeniu kolejnych pomieszczeń na wspólnej osi. Był to tzw. typ "szerokiego" sanktuarium.
Rzeźba zachowała się w postaci nielicznych obiektów, m.in. w [[Mari]], które przedstawiają miejscowych władców. Jednym z przykładów reliefu jest [[Stela Ur-Nammu]], zachowana we fragmentach.
[[Plik:Khashkhamer seal moon worship.jpg|thumb|350px|left|odcisk [[pieczęć cylindryczna|pieczęci cylindrycznej]] z okresu Ur III ze sceną prezentacji; tłum. inskrypcji: "Ur-Nammu, potężny bohater, król Ur; Haszhamer, gubernator miasta Iszkur-Sin, jego sługa"; zbiory [[British Museum]]]]
[[Pieczęć cylindryczna]] owego okresu zaczynała być wyrobem standardowym. Głównym motywem była scena prezentacji: właściciel pieczęci jest prowadzony przez boga ku władcy.
 
== Podsumowanie ==
 
Panowanie III dynastii z Ur było ostatnim okresem niezależności Sumeru. Wraz z jej upadkiem zakończył się okres sztuki sumeryjskiej. Jednakże osiągnięcia kultury Sumerów stały się częścią kultury nie tylko Bliskiego Wschodu, ale także częścią kultury światowej.
 
== Bibliografia ==
 
* Marek Stępień, "Ensi w czasach III dynastii z Ur: aspekty ekonomiczne i administracyjne pozycji namiestnika prowincji w świetle archiwum z Ummy", Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006
* Marek Stępień, ''Kodeks Hammurabiego'', Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000.
 
{{Poprzednik Następca|urząd=Władcy [[Sumer]]u i [[Akad]]u<br />III dynastia z Ur|lata=ok. 2113-2005 pne.|pop=[[Gutejowie]]<br /> [[Gudea]] z [[Lagasz]]<br />[[Utuhengal]] z [[Uruk]]|nast=[[Amoryci|Państewka amoryckie]]<br />[[I dynastia z Isin]]<br />[[Larsa]]}}
 
[[Kategoria:Dynastie]]
[[Kategoria:Władcy sumeryjscy]]
 
{{Link GA|es}}
 
[[cs:Stát 3. dynastie urské]]
[[de:Ur-III-Zeit]]
[[el:Τρίτη Δυναστεία της Ουρ]]
[[en:Third Dynasty of Ur]]
[[es:Renacimiento sumerio]]
[[fr:Troisième dynastie d'Ur]]
[[ko:우르 제3왕조]]
[[it:Terza dinastia di Ur]]
[[he:תקופת אור 3]]
[[hu:III. Ur-i dinasztia]]
[[ja:ウル第三王朝]]
[[ru:Третья династия Ура]]
[[sh:Treća dinastija Ura]]
[[fi:Urin kolmas dynastia]]
[[sv:Tredje Ur-dynastin]]
[[tr:Üçüncü Ur Hanedanı]]
[[zh:乌尔第三王朝]]