Mącznica lekarska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
+ ilustracje, w tym z wikiekspedycji |
syst. APG web, drobne redakcyjne, układ grafiki, cytat |
||
Linia 1:
{{
|
|
|systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-03-13 | autor = Stevens P.F. | rok=2001... | język=en}}</ref>
|domena=[[eukarionty]]
|królestwo=[[rośliny]]
|
|
|
|
|
|rodzina = [[wrzosowate]]
| gatunek = mącznica lekarska▼
|rodzaj = [[mącznica]]
| łacina = Arctostaphylos uva-ursi▼
| synonim = ''Arbutus uva-ursi'' (L.) Spreng.▼
|
|autor = Syst. veg. 2:287. 1825
| wikisłownik=mącznica▼
|cytat = ([[Karol Linneusz|L.]]) [[Kurt Sprengel|Spreng.]]
}}
{{cechy taksonu|chroniony|jadalny|thumb|leczniczy}}
'''Mącznica lekarska''' (''Arctostaphylos uva-ursi'' ([[Karol Linneusz|L.]]) Spreng.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] rośliny z rodziny [[wrzosowate|wrzosowatych]] (''Ericaceae''). Ma wiele nazw zwyczajowych:chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono. Występuje w strefie arktycznej i umiarkowanej półkuli północnej. Jest pospolita na rozległych obszarach północnej części niżu Polski, lokalnie bywa rzadka i bardzo rzadka. W górach rośnie skrajnie rzadko.▼
[[Plik:
▲'''Mącznica lekarska''' (''Arctostaphylos uva-ursi'' ([[Karol Linneusz|L.]]) Spreng.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] rośliny z rodziny [[wrzosowate|wrzosowatych]] (''Ericaceae''). Ma wiele nazw zwyczajowych:chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono. Występuje w strefie arktycznej i umiarkowanej półkuli północnej oraz w Gwatemali<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxgenform.pl?language=en
=== Morfologia ===
▲[[Plik:Baerentraube ML0002.jpg|thumb|200px|left|Kwiaty]]
; Pokrój: [[Krzewinka]] nie przekraczająca 10 cm wysokości o pokładających się pędach długości do 100 cm, łatwo się ukorzeniających. Młode pędy są delikatnie owłosione, starsze pokryte są brunatną, łuszczącą się korą.
; [[Liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] skrętoległe. Liście zimozielone o siatkowatym unerwieniu, o długości 1,5-3 cm, całobrzegie, skórzaste, z wierzchu połyskujące, ciemne, od spodu bledsze. Podługowate lub odwrotnie jajowate. Są owłosione na brzegach i mają nasadę zbiegającą w ogonek.
; [[Kwiat]]y: Drobne, krótkoszypułkowe, zebrane w małe, zwisłe grono wyrastające na końcach gałązek. [[kielich (botanika)|Kielich kwiatów]] pięciodzielny, działki biało obrzeżone, płatki korony jasnoróżowe lub białe, zrośnięte w "dzbaneczek" u nasady rozszerzony, wewnątrz delikatnie owłosione. 10 pręcików z długimi, różkowatymi wyrostkami na szczycie, skierowanymi ku dnu kwiatowemu.
; [[Owoc]]e: Czerwona, połyskująca [[Jagoda (botanika)|jagoda]], o mączystym miąższu.
=== Biologia i ekologia ===
[[Chamefit]]. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Roślina światłolubna, zasiedlająca widne, rzadkie bory sosnowe, suche [[wrzosowisko|wrzosowiska]]. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w [[Tatry|Tatrach]], gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach, czasami tworzy zwarte łany o powierzchni kilkunastu hektarów (np. w [[Bory Tucholskie|Borach Tucholskich]]). [[Chamefit]]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla związku zespołów (All.) ''[[Calluno-Arctostaphylion]]''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Matuszkiewicz |imię= Władysław |tytuł= Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |id= ISBN 83-01-14439-4}} </ref>.▼
▲Plik:Aparat_szparkowy_mącznicy_lekarskiej.JPG|Aparat szparkowy na liściu
▲[[Plik:Arctostaphylos uva-ursi 28288.JPG|thumb|250px|Zbiorowisko mącznicy lekarskiej]]
▲Roślina światłolubna, zasiedlająca widne, rzadkie bory sosnowe, suche [[wrzosowisko|wrzosowiska]]. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w [[Tatry|Tatrach]], gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach, czasami tworzy zwarte łany o powierzchni kilkunastu hektarów (np. w [[Bory Tucholskie|Borach Tucholskich]]). [[Chamefit]]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla związku zespołów (All.) ''[[Calluno-Arctostaphylion]]''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Matuszkiewicz |imię= Władysław |tytuł= Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |id= ISBN 83-01-14439-4}} </ref>.
=== Zastosowanie ===
*
** [[Surowiec zielarski]]: Liść mącznicy – ''Folium Uvae-ursi''. Zawierają do 20% garbników, [[glikozydy]] ([[arbutyna|arbutynę]] i metyloarbutynę), [[flawinidy|flawonid]] – [[izokwercytyna|izokwertycynę]], wolny [[hydrochinon]], kwasy organiczne ([[kwas elagowy|elagowy]], [[kwas galusowy|galusowy]] i [[kwas chinowy|chinowy]]) oraz [[śluz]]y.
** Działanie: moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie. [[Odwar]]y stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy [[kamica nerkowa|kamicy nerkowej]], przeroście [[gruczoł krokowy|gruczołu krokowego]], moczeniu się nocnym, [[ropomocz]]u, [[białkomocz]]u i [[bezmocz]]u. Często stosowana jest do tego celu w mieszance ze [[skrzyp polny|skrzypem polnym]]. Do skutecznego działania niezbędny jest alkaliczny odczyn moczu, który uzyskuje się pijąc podczas kuracji wodę mineralną lub roztwór sody. Ze względu na różne przeciwskazania i możliwe skutki uboczne kurację można przeprowadzać tylko pod kontrolą lekarza<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Mazerant |imię=Anna |tytuł= Mała księga ziół |rok=1990 |wydawca= Inst. Wyd. Zw. Zawodowych |miejsce= Warszawa |isbn= 83-202-0810-6}}</ref>.
** Zbiór i suszenie: Od kwietnia do września roślinę osmykuje się z liści, następnie suszy się je w miejscu cienistym i przewiewnym (zbrunatniałe listki powinno się usunąć z surowca).
*
*
=== Zagrożenia i ochrona ===
Roślina objęta w Polsce ścisłą [[ochrona gatunkowa roślin|ochroną gatunkową]]. Została mocno przetrzebiona przez intensywne pozyskiwanie dla celów leczniczych. Wskutek tego wyginęła na wielu stanowiskach. Liczne jej stanowiska zostały zajęte i zniszczone wskutek rozbudowy przemysłu. Wiele jej stanowisk znajduje się w [[park narodowy|parkach narodowych]] i rezerwatach przyrody.
{{Przypisy|stopień= ===}}
=== Bibliografia ===
{{Bibliografia start}}
| |||