Przesmyk Karelski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Luckas-bot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: ca:Istme de Carèlia
poprawki
Linia 2:
'''Przesmyk Karelski''' - pas ziemi położony pomiędzy jeziorem [[Ładoga]] a [[Zatoka Fińska|Zatoką Fińską]], wchodzącą w skład [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]].
 
Obszar ten historycznie stanowił część [[Karelia|Karelii]] i dawał temu krajowi dostęp do [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]], jednak od [[19411940]] r. wchodzi w skład [[Rosja|Rosji]] i administracyjnie należy do [[Obwód leningradzki|Obwodu leningradziego]]. Tereny te wchodzą w skład [[rejon]]ów: [[rejon wyborski|wyborskiego]], [[rejon prioziorski|prioziorskiego]] i częściowo [[rejon wsiewołożski|wsiewołożskiego]].
 
Głównym miastem położonym na tym terenie jest [[Wyborg]] (fiń. Viipuri), a także [[Prioziorsk]] (Käkisalmi); na południowym skrawku Przesmyku zaczyna się miasto [[Sankt Petersburg]]
 
== Historia ==
Obszar Przesmyku Karelskiego został zasiedlony we wczesnym [[neolitmezolit|neoliciemezolicie]], ślady najstarszych ludzkich osad pochodzą z IVIX i IIIVIII tys. p.n.e. Nie jest znana przynależność etniczna ówczesnych mieszkańców, być może byli to przodkowie zamieszkujących te tereny w następnych stuleciach [[Ugrofinowie|Ugrofinów]]. Najstarsze historyczne wzmianki o tym obszarze znajdują się w staroruskich [[latopis]]ach, które mówią o osiadłych na północ od rzeki [[Newa|Newy]] [[Karelowie|Karelach]] i osiedlającychzbrojnej sięwyprawie RusinachRusinów.
W [[1042]] r. syn księcia [[Ruś Kijowska|kijowskiego]] [[Jarosław I Mądry|Jarosława Mądrego]] – [[Włodzimierz Jarosławowicz|Włodzimierz]] ustaliłzhołdował granicę ziem ruskich na [[rzeka|rzece]] [[KiumenneNewa]], ok. 100 km. na południe od dzisiejszego [[WyborgViipuri]]a. Po rozpadzie [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]] obszar ten przeszedłznalazł wesię władaniepod wpływem [[Republika Nowogrodzka|Księstwa Nowogrodzkiego]]. Do lat 70-tych XIII wieku była to luźna zależność lenna, gdy w wyniku serii zbrojnych kampanii zostało podbite plemię Karelów. Zniszczono wiele osad i grodów.
 
Północna część [[Przesmyk]]u dostała się we władanie podbijających fińskie ziemie [[Szwedzi|Szwedów]], którzy w [[1293]] r. założyli na swojej części Przesmyku twierdzę w [[Wyborg]]u (Viipuri). Stała się ona bazą wypadową do najazdów na ruską część [[przesmyk]]u i inne ruskie ziemie. Obszary te w wyniku częstych wojen wielokrotnie były terenem walk i przedmiotem najazdów, co powodowało zniszczenia kraju i straty ludnościowe, np. w [[1578]] r. [[Szwedzi]] po zdobyciu [[klasztor]]u na wyspie [[Walaam]] zabili wszystkich [[prawosławie|prawosławnych]] mnichów z [[monastyr w Walaam|tamtejszego monastyru]]. Jakkolwiek zajmowane przejściowo przez Szwedów obszary Przesmyka do początku [[XVII wiek|XVII]] w. formalnie pozostawały częścią [[Rosja|Rosji]]. W [[1610]] r. [[Szwedzi]] zajęli teren Przesmyka i pewne inne obszary południowej [[Karelia|Karelii]] oraz [[Ingria|Ingrię]] a po półrocznym oblężeniu zdobyli [[Prioziorsk|Korielę]] ([[1611]] r.). Stan ten usankcjonowany został [[pokój stołbowski|pokojem stołbowskim]] z [[1617]] r. Zajęcie przez [[luteranizm|luterańską]] [[Szwecja|Szwecję]] ziem karelskich spowodowało exodus karelskiej, [[prawosławie|prawosławnej]] ludności do innych części [[Karelia|Karelii]] oraz [[Rosja|Rosji]]. Swoje domy opuściło około połowy wszystkich [[Karelowie|Karelów]]. Największa część spośród nich, ok. 25.000 - 30.000 osiadła w rejonie [[Twer]]u, tworząc grupę etniczną określaną mianem Karelów Twerskich. W latach 30. [[XX wiek|XX]] w. liczba Karelów rejonie Tweru była większa niż liczba Karelów w samej [[Karelia|Karelii]], co świadczy o skali migracji z początku [[XVII wiek|XVII]] w. (W latach [[1937]] - [[1939|39]] w okolicy Tweru, noszącego wówczas radziecką nazwę Kalinin funkcjonował [[Karelski Okręg Narodowościowy]])<br />
W [[1710]] r., w czasie [[III wojna północna|wojny północnej]] armia rosyjska odzyskała obszar Przesmyku, a oficjalnie pod władzę [[Rosja|rosyjską]] powrócił ono na mocy [[pokój w Nystad|traktatu pokojowego z Nystad]] z [[1721]] r.
Od tego momentu Przesmyk w należał do [[Rosja|Rosji]], zaś po aneksji przez ten kraj [[Finlandia|Finlandii]] w większości wszedł w skład autonomicznego [[Finlandia|Wielkiego Księstwa Finlandii]].