Kościół Bożego Ciała w Poznaniu: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m kat.
źródła/przypisy, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Koordynaty|52|24|2.36|N|16|55|59.24|E|umieść=na górze|zapis=kątowo}}
{{Świątynia infobox
| nazwa = Kościół Bożego Ciała w Poznaniu
| zabytek = A-170 z 25.02.1931<ref r.name="zabytek">{{zabytek|wielkopolskie|data dostępu=2010-10-17}}</ref>
| zdjęcie = Poznan Corpus Christi Church 423-32.jpg
| zdjęcie podpis = Widok kościoła Bożego Ciała od strony południowej
| zbudowano = [[1465]]-[[1475]]
| poświęcono =
| zlikwidowano =
Linia 12 ⟶ 13:
| parafia = [[parafia Bożego Ciała w Poznaniu|Bożego Ciała w Poznaniu]]
| rodzaj = [[kościół parafialny]]
| wezwanie = [[Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej|Bożego Ciała]]
| architekt =
| budulec =
Linia 18 ⟶ 19:
| mapa =
| commons = Kościół Bożego Ciała w Poznaniu
| stopniN=52 |minutN=24 |sekundN =2.36
| stopniE=16 |minutE=55 |sekundE =59.24
}}
[[Plik:Poznan Corpus Christi Church 196-28.jpg|thumb|Widok kościoła od strony północnej]]
 
[[Plik:Poznan Corpus Christi Church 196-28.jpg|thumb|Widok od strony północnej]]
[[Plik:Poznan Corpus Christi Church 196-26.jpg|thumb|Wejście od strony zachodniej]]
[[Plik:Monstrancja Jagiełły.JPG|thumb|Monstrancja z ok. 1400 roku. Dar [[Władysław Jagiełło|Władysława Jagiełły]] dla kościoła]]
'''Kościół Bożego Ciała w [[Poznań|Poznaniu]]''' – jest położony przy ul. Strzeleckiej 40/ Kościuszki 3.
 
== Historia ==
'''Kościół Bożego Ciała w [[Poznań|Poznaniu]]''' – powstał w miejscu, gdzie według [[Poznańska legenda o skradzionych hostiach|legendy]] odnaleziono skradzione i sprofanowane przez [[Żydzi|Żydów]] hostie ([[Piaski (Poznań)|Piaski]]). Wkrótce po tych wydarzeniach powstała tu drewniana kaplica, a rosnąca sława tego miejsca sprawiła, że w [[1406]] roku [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] ufundował w jej miejsce [[gotyk|gotycki]] kościół i klasztor [[karmelici|karmelitów trzewiczkowych]]. Kościół i klasztor zyskały swą obecną formę po przebudowie z lat [[1465]]-[[1470]]. Zespół klasztorny został spalony w [[1657]] przez [[Brandenburgia|Brandenburczyków]]. Zniszczenia usunięto dopiero w [[1664]], gdy przebudowano [[sklepienie]] [[nawa|nawy]] głównej, dobudowano [[barok]]ową fasadę, a całość otynkowano. W tym czasie powstały również drewniane [[stalle]], które około [[1670]] pokrył polichromią AFC (zidentyfikowany jako brat Andrzej, ''Andreas Frater Carmelita''). Na przełomie [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek|XVIII]] wieku w przedłużeniu południowej nawy powstała przysadzista wieża według projektu [[Krzysztof Bonadura Starszy|Krzysztofa Bonadury Starszego]], a w [[1726]] po północnej stronie [[prezbiterium]] wzniesiono kaplicę Matki Boskiej Szkaplerznej. W roku [[1826]] rząd pruski skasował klasztor, a opuszczony zespół zaczął niszczeć. Od rozbiórki uratowało go przejęcie kościoła przez [[reformaci|reformatów]] w [[1856]]. Nowi właściciele przeprowadzili gruntowny remont. W tym samym czasie zabudowania klasztorne przejęła pruska armia zmieniając je na koszary, a następnie na więzienie. W [[1899]] dzięki abp. [[Florian Stablewski|Florianowi Stablewskiemu]] kościół stał się świątynią parafialną dla [[Wilda|Wildy]], Rybak i Piasków. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] naziści zmienili kościół na magazyn niszcząc wiele zabytków (np. część zabytkowych stalli została potraktowana jako podpałka, podczas gdy z reszty zbudowano szalunki w rowach przeciwlotniczych). Podczas walk w [[1945]] zniszczeniu uległa część sklepienia i dwa z pięciu okien prezbiterium z [[maswerk]]ami. Renowację przeprowadzono w latach [[1946]]-[[1947]].
Kościół Bożego Ciała powstał w miejscu, gdzie według [[Poznańska legenda o skradzionych hostiach|legendy]] odnaleziono skradzione i sprofanowane przez [[Żydzi|Żydów]] hostie ([[Piaski (Poznań)|Piaski]]). Wkrótce po tych wydarzeniach powstała tu drewniana kaplica, a rosnąca sława tego miejsca sprawiła, że w [[1406]] roku [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] ufundował w jej miejsce [[gotyk|gotycki]] kościół i klasztor [[karmelici|karmelitów trzewiczkowych]].
 
Kościół i klasztor zyskały swą obecną formę po przebudowie z lat [[1465]]-[[1470]]. Zespół klasztorny został spalony w [[1657]] przez [[Brandenburgia|Brandenburczyków]]. Zniszczenia usunięto dopiero w [[1664]], gdy przebudowano [[sklepienie]] [[nawa|nawy]] głównej, dobudowano [[barok]]ową fasadę, a całość otynkowano. W tym czasie powstały również drewniane [[stalle]], które około [[1670]] pokrył polichromią AFC (zidentyfikowany jako brat Andrzej, ''Andreas Frater Carmelita''). Na przełomie [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek|XVIII]] wieku w przedłużeniu południowej nawy powstała przysadzista wieża według projektu [[Krzysztof Bonadura Starszy|Krzysztofa Bonadury Starszego]], a w [[1726]] po północnej stronie [[prezbiterium]] wzniesiono kaplicę Matki Boskiej Szkaplerznej.
== Otoczenie i wygląd zewnętrzny ==
 
W roku [[1826]] rząd pruski skasował klasztor, a opuszczony zespół zaczął niszczeć. Od rozbiórki uratowało go przejęcie kościoła przez [[reformaci|reformatów]] w [[1856]]. Nowi właściciele przeprowadzili gruntowny remont. W tym samym czasie zabudowania klasztorne przejęła pruska armia zmieniając je na koszary, a następnie na więzienie. W [[1899]] dzięki abp. [[Florian Stablewski|Florianowi Stablewskiemu]] kościół stał się świątynią parafialną dla [[Wilda|Wildy]], Rybak i Piasków.
 
Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] naziści zmienili kościół na magazyn niszcząc wiele zabytków (np. część zabytkowych stalli została potraktowana jako podpałka, podczas gdy z reszty zbudowano szalunki w rowach przeciwlotniczych). Podczas walk w [[1945]] zniszczeniu uległa część sklepienia i dwa z pięciu okien prezbiterium z [[maswerk]]ami. Renowację przeprowadzono w latach [[1946]]-[[1947]].
 
== Architektura ==
Świątynia stoi na niewielkim dziedzińcu, który niegdyś był klasztornym cmentarzem, otoczonym ceglanym murem. Przy dróżce wiodącej do wejścia stoi XVIII-wieczna figura proroka Eliasza, który trzyma w ręce płomienny miecz.
 
Linia 34 ⟶ 42:
 
== Wnętrze ==
Jest to [[kościół halowy|pseudohalowa]] świątynia dzielona na trzy nawy. Pierwotnie przykrywały je [[sklepienie gwiaździste|sklepienia gwiaździste]], które zachowało się jednak jedynie w nawach bocznych. Nawę główną przykrywa [[sklepienie kolebkowe]] z [[luneta (architektura)|lunetami]], zaś prezbiterium [[sklepienie krzyżowo-żebrowe]]. W sklepieniu nawy głównej znajduje się pięć, obramowanych [[sztukateria|sztukaterią]] malowideł z [[XVII wiek|XVII]] wieku, które przedstawiają: Najświętszą Marie Pannę, św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus i prorokiem Eliaszem, odnalezienie trzech hostii, przysięgę burmistrza Poznania na wierność [[Jan II Kazimierz Waza|Janowi Kazimierzowi]] oraz bł. Anioła Karmelitę z [[Damazy I|papieżem Damazym I]]. W nawach bocznych znajdują się trzy bogato zdobione i polichromowane [[konfesjonał]]y, które również powstały w XVII wieku. Na środku nawy głównej znajduje się mały ołtarzyk z czterema brązowymi plakietami przedstawiającymi [[Poznańska legenda o skradzionych hostiach|legendę o skradzionych hostiach]]. Pod ołtarzem znajdują się figury trzech Żydów topiących hostie w studzience. Na ścianach prezbiterium znajdują się pochodzące z [[1665]] roku portrety fundatorów – Władysława Jagiełły i [[Jadwiga Andegaweńska|Jadwigi]], a także kolekcja blach herbowych i portretów trumiennych z XVII i XVIII wieku.

W ołtarzu głównym znajduje się obraz ''Ostatnia Wieczerza'' nieznanego autora, zaś sam monumentalny ołtarz został wykonany ze sztucznego marmuru według projektu [[Pompeo Ferrari|Pompeo Ferrarego]], który zaprojektował również kaplicę Matki Bożej Szkaplerznej, podzieloną na dwa przęsła. Przęsło krótsze, od strony kościoła, mieści chór muzyczny z organami i balustradą o bogatej rokokowej ornamentyce, zaś większe przykrywa ukryta z zewnątrz kopuła z XVIII-wiecznymi freskami oparta na gurtach spływających na [[marmoryzowanie|marmoryzowane]] pilastry. Po drugiej stronie znajduje się zakrystia z zachowanym XVIII-wiecznym wystrojem. Dekoracje [[sgraffito]]we w kaplicy oraz witraże w oknach naw i szczytu wykonali w latach [[1958]]-[[1962]] [[Józef Oźmin|Ł. i J. Oźminowie]], zaś witraże w prezbiterium to projekt [[Stanisław Powalisz|Stanisława Powalisza]] z [[1950]] roku.
 
Ze względu na swoje położenie blisko ówczesnego koryta [[Warta|Warty]] kościół był wielokrotnie zalewany. Świadczą o tym znaki i tablice – przy [[łuk tęczowy|łuku tęczowym]] z [[1698]], przy bocznym wejściu do nawy północnej tablica z [[Łodzia (herb szlachecki)|herbem Łodzia]] z [[1736]], zaś we wnętrzu, na ścianie frontowej, przy portalu znajdują się trzy tabliczki upamiętniające powodzie z [[1698]], [[1736]] i [[1888]]
 
W przyziemiu budynku poklasztornego znajduje się duża sala ze sklepieniem gwiaździstym – prawdopodobnie dawny [[refektarz]].
 
== Zobacz też ==
* [[Cmentarz Bożego Ciała w Poznaniu]]
* [[Kościół Bożego Ciała w Krakowie]]
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
Linia 45 ⟶ 61:
*{{cytuj książkę|nazwisko= Sobczak|imię=Jerzy|autor =Jerzy Sobczak|tytuł =Kościoły Poznania| wydawca =Debiuty|miejsce= Poznań|rok =2006 |strony=26,27| isbn =83-922466-4-0 }}
{{Bibliografia stop}}
 
== Zobacz też ==
* [[Cmentarz Bożego Ciała w Poznaniu]]
* [[Kościół Bożego Ciała w Krakowie]]
 
[[Kategoria:Kościoły archidiecezji poznańskiej|Poznań]]