Anarchizm w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Bot: Dodanie tytułów do linków w przypisach (patrz FAQ) |
m →Ruch anarchistyczny podczas zaborów: drobne merytoryczne |
||
Linia 4:
Za prekursorów polskiego ruchu anarchistycznego można uznać ruch [[Bracia polscy|braci polskich]] (zwanych też arianami), działający w XVI wieku. Był to jeden z nurtów protestanckich o wyraźnie antypaństwowym, antywojennym i komunistycznym nastawieniu. Wśród arian znaleźć można było zarówno przedstawicieli plebsu, mieszczaństwa jak i szlachty. Wyznawali zasadę braterstwa wszystkich ludzi. Odmawiali służby wojskowej i państwowej, potępiali karę śmierci, odrzucali też możliwość posiadania majątków ziemskich korzystających z pańszczyźnianej pracy chłopów<ref>{{cytuj książkę|autor=D. Kaczmarek|tytuł=Początki anarchizmu polskiego. Rys historyczny z wyborem publikacji źródłowych|miejsce=Poznań|data=2004|strony=5}}</ref>.
Początków polskiego ruchu anarchistycznego można doszukiwać się też w kręgach dziewiętnastowiecznej radykalnej demokracji. Skłaniała się ona ku idei gminowładztwa, a więc samorządności gmin, łącząc demokratyczną wolność i równość z silną więzią moralną. Do zasad gminowładztwa nawiązywał przykładowo [[Joachim Lelewel]]. Również [[Towarzystwo Demokratyczne Polskie]] odwoływało się do tej idei. Na rozwój teorii gminowładztwa wpływ miały kontakty z europejskim anarchizmem. Polscy demokraci nie interesowali się wprawdzie zbytnio twórczością [[Pierre Joseph Proudhon|Proudhona]], ale już poglądy słowianofila [[Michał Bakunin|Michała Bakunina]] spotkały się z gorącym przyjęciem. W 1864 roku powstało Ognisko
W każdym z zaborów anarchizm przybierał nieco inny kształt. W dosyć liberalnym zaborze austriackim, gdzie dominowały tendencje reformistyczne, wśród anarchistów najbardziej popularny był [[Anarchizm syndykalistyczny|anarchosyndykalizm]]. Inaczej sytuacja wyglądała w części rosyjskiej, gdzie możliwa była tylko walka rewolucyjna. W zaborze pruskim ruch socjalistyczny, a więc i anarchizm, mógł liczyć jedynie na niewielkie poparcie<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.anarchist-studies-network.org.uk/documents/Conference%20Papers/Rafal%20Chwedoruk.doc|tytuł=Polish Anarchism and Anarcho-Syndicalism in the 20th century|autor=R. Chwedoruk|strony=2|data dostępu=sierpień 2010 r.}}</ref>.
Linia 33:
W zaborze austriackim działalność prowadził były socjalista i psychiatra [[Augustyn Wróblewski]]. Stworzył w Krakowie grupę, której organem prasowym było czasopismo ”Sprawa Robotnicza” o charakterze anarchosyndykalistycznym. Galicyjski ruch anarchosyndykalistyczny nigdy jednak znacząco się nie rozwinął<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.anarchist-studies-network.org.uk/documents/Conference%20Papers/Rafal%20Chwedoruk.doc|tytuł=Polish Anarchism and Anarcho-Syndicalism in the 20th century|autor=R. Chwedoruk|strony=3|data dostępu=sierpień 2010 r.}}</ref>.
O ile działające na ziemiach polskich grupy skłaniały się często ku terrorowi, polscy teoretycy kojarzeni z anarchizmem opowiadali się raczej za rozwiązaniami pokojowymi i bardziej konstruktywnymi. Poza Machajskim, który ”był raczej zbuntowanym marksistą niż anarchistą ''sensu stricto''”, należy wspomnieć o [[Edward Abramowski|Edwardzie Abramowskim]], Augustynie Wróblewskim i [[Józef Zieliński (anarchista)|Józefie Zielińskim]]<ref>{{cytuj książkę|autor=D. Grinberg|tytuł=Z dziejów polskiego anarchizmu|miejsce=Zielona Góra|data=1997|strony=5}}</ref>.
== Ruch anarchistyczny w II Rzeczpospolitej ==
| |||